ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ(?) : Η απατηλή συνέχεια

Του Δημήτρη Tζιόβα 

Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Aγγλίας.

 

Αρκετοί Eλληνες απορούν, και ενίοτε εξανίστανται, όταν ανακαλύπτουν βιβλία με τίτλους Greek history ή Greek literature να αναφέρονται αποκλειστικά στην αρχαιότητα, χωρίς ουδεμία αναφορά στη νεότερη Ελλάδα. Η νεοελληνική, άλλωστε, είναι η μόνη γλώσσα στην Ευρώπη που χαρακτηρίζεται «modern» ενώ για άλλες γλώσσες είναι η παλαιότερη μορφή της γλώσσας που προσδιορίζεται και όχι η νεότερη εκδοχή της.

 

 Το χάσμα αρχαιότητας και νεωτερικότητας έγινε προσπάθεια να γεφυρωθεί μέσα από τον όρο Hellenic και έτσι πολλά προγράμματα σπουδών, ιδιαίτερα στην Αμερική, βαφτίστηκαν ανάλογα, επιδιώκοντας να αναβαθμίσουν τις νεοελληνικές σπουδές με το να τις συνδέσουν με τις αρχαιοελληνικές ή και τις βυζαντινές.  

 

Και αυτή όμως η προσπάθεια ευρύτερης καθιέρωσης του όρου μέσω της συστηματικής υποκατάστασης του Greek από το Hellenic, όπως πολλοί Ελληνες προτιμούν να δηλώνουν την εθνικότητά τους όταν ταξιδεύουν στο εξωτερικό, προξενεί σύγχυση στους ξένους παρά αναγνώριση της συνέχειας ή απεμπόληση του λατινογενούς Γραικός.  

 

Αρκεί να δούμε το πώς ορίζεται η λέξη «Hellenic» στα αγγλικά λεξικά ή να ξεφυλλίσουμε το πρόσφατο Εγχειρίδιο Ελληνικών Σπουδών (The Oxford Handbook of Hellenic Studies), το οποίο περιέχει μόνο ένα λήμμα για τη νεότερη Ελλάδα και δεν ορίζει πουθενά το Hellenic.

Από εκεί όμως που προέρχεται μια αναπάντεχη αλλά εντέλει απατηλή αίσθηση συνέχειας του ελληνισμού είναι ο διεθνής Τύπος: 

 

Τα τελευταία χρόνια, αλλά και παλαιότερα, οι τίτλοι, τα εξώφυλλα, τα σκίτσα και οι γελοιογραφίες σε δυτικά έντυπα χρησιμοποιούν κατά κόρον αρχαιοελληνικά σύμβολα, μνημεία και εικόνες για να εικονογραφήσουν την κρίση της ελληνικής οικονομίας ή την ανικανότητα των Ελλήνων. Πριν από λίγο καιρό ήταν η Αφροδίτη της Μήλου, ο Παρθενώνας που καταρρέει ή πωλείται, ο δισκοβόλος που συντρίβει το ευρώ και τελευταία ο Κέρβερος του περιοδικού Economist. 

 

Η αρχαιοελληνική εικονοποιία δεν χρησιμοποιείται απλώς γιατί είναι πιο αναγνωρίσιμη από το ξένο κοινό αλλά γιατί προσφέρεται για συμβολική αποικιοποίηση μέσω μη κολακευτικών συγκρίσεων.

Οπως τον 19ο αιώνα η Δύση διεκδίκησε το κλασικό παρελθόν από τους νεότερους Ελληνες, θεωρώντας ότι δεν είναι σε θέση να το διαχειριστούν αλλά ούτε να λειτουργήσουν ως θεματοφύλακές του, μια ανάλογη αντίληψη υποβάλλεται και σε αυτές τις διαρκείς συσχετίσεις αρχαίων και νέων στον διεθνή Τύπο: 

 

Οι Ελληνες δεν είναι μόνο ανίκανοι να διαχειριστούν την οικονομία τους αλλά κατ' επέκταση και το πολιτισμικό τους κεφάλαιο το οποίο δεν τους αξίζει.  

 

Από την παλαιότερη αποικιοκρατική σύγκριση ελληνικού ιδεώδους και αποκαρδιωτικής ελλαδικής πραγματικότητας περνούμε στην εξίσου αποικιοκρατική σημερινή αντίθεση ένδοξων προγόνων και πτωχευμένων απογόνων. 

 

Αν πολλοί Ελληνες επιμένουν να προβάλλουν τη συνέχεια του ελληνισμού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα γλώσσας και κουλτούρας, τα δυτικά μέσα εξακολουθούν να αποδομούν αυτή τη συνέχεια μέσα από τη συστηματικά παραπλανητική προβολή της, συμβάλλοντας έτσι στην αναβίωση μιας ιδιότυπης πνευματικής αποικιοκρατίας.