ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: Τα «λάφυρα» των καθεστώτων που δεν βρέθηκαν ποτέ

ΤΗΣ ΝΤΙΑΣ ΖΑΒΡΑ

«Μας έκλεψαν ελευθερία και χρήματα. Και τα θέλουμε και τα δύο πίσω» δηλώνει ένας Αιγύπτιος πολίτης, ένας από τους πολλούς που πίστεψαν ότι η ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ θα έφερνε καλύτερες μέρες στη χώρα, θα άνοιγε τον δρόμο για την πολιτική σταθερότητα και -κυρίως- για την επιστροφή των «κλοπιμαίων»- των τεράστιων ποσών που υπεξαιρέθηκαν, των μυθικών περιουσιών που δημιούργησαν όχι μόνο ο Μουμπάρακ αλλά και άλλοι ηγέτες στον αραβικό (και όχι μόνο) κόσμο...

Δύο χρόνια μετά την αραβική άνοιξη όμως, τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν εντοπιστεί και «παγώσει» οι ξένες κυβερνήσεις είναι απογοητευτικά λίγα: Λίγο πάνω από 1 δισ. δολάρια (εξ αυτών τα τρία τέταρτα στην Ελβετία). Οι «θησαυροί» όμως που επαναπατρίστηκαν είναι ακόμα λιγότεροι: Στην Αίγυπτο τίποτα. Στη Λιβύη ένα λονδρέζικο σπίτι που συνδέεται με τον γιο του Μουαμάρ Καντάφι, Σαάντι. Στην Τυνησία κάποια αεροσκάφη και μόλις αυτόν τον μήνα 29 εκατ. δολάρια από έναν λογαριασμό σε Τράπεζα του Λιβάνου που ανήκει στη σύζυγο του Ζιν αλ-Αμπιντίν Μπεν Αλι.

Ποσά απειροελάχιστα μπροστά στα εξωφρενικά νούμερα, τα παλάτια, τα αυτοκίνητα, τα αντικείμενα -σύμβολα όλα μιας εποχής διαφθοράς, μυθικού πλούτου και άκρατης πολυτέλειας που έλαβε τέλος με την αραβική εξέγερση... Αν και το οριστικό φινάλε, η κάθαρση θα έρθει μόνο όταν οι περιουσίες επιστρέψουν εκεί όπου πραγματικά ανήκουν...

Ο εκδιωχθείς ηγέτης της Τυνησίας -το πρώτο «θύμα» της αραβικής εξέγερσης- και οι πατρίκιοι του «υπεξαίρεσαν» περίπου 3 δισ. δολάρια. Ο βασιλικός τρόπος ζωής του Μπεν Αλι άλλωστε μαρτυρά το μέγεθος της λεηλασίας μιας ολόκληρης χώρας, ενώ λέγεται ότι η σύζυγός του, Λεϊλά Τραμπελζί εγκατέλειψε την Τυνησία έχοντας στις αποσκευές της ενάμιση τόνο χρυσού, αξίας 45 εκατ. ευρώ. 

Ο Χόσνι Μουμπάρακ, ο απόλυτος άρχοντας της Αιγύπτου επί 30 χρόνια, φαίνεται να μοιραζόταν με τη σύζυγό του, Σούζαν Μουμπάρακ, περιουσία 70 δισ. δολαρίων, τη στιγμή που ο λαός ζούσε σε καθεστώς φτώχειας. Μέχρι πρόσφατα πάντως, ελάχιστοι από τους κρυμμένους θησαυρούς του έχουν εντοπιστεί. Σύμφωνα με δημοσίευμα της ισπανικής εφημερίδας «El Mundo», η εθνική αστυνομία της Ισπανίας έχει εντοπίσει 28.000.000 ευρώ - χρηματοπιστωτικά περιουσιακά στοιχεία του Χόσνι Μουμπάρακ και της οικογένειάς του στην Ιβηρική χερσόνησο. Προς το παρόν έχουν μπλοκαριστεί περιουσιακά στοιχεία ύψους 18,4 εκατομμυρίων ευρώ.

Αμοιβή 25 τόνους χρυσού είχε τάξει ο Μουαμάρ Καντάφι σε όποιον του προσέφερε ασφαλές καταφύγιο, λίγο πριν τη σύλληψη και τον θάνατό του. Τελικά άφησε στους αντάρτες μόνο τα χρυσαφένια παλάτια του στην Τρίπολη -παρά τις φήμες ότι έκρυβε 500 εκατ. δολάρια σε μετρητά και χρυσό 7,5 δισ. δολαρίων. 

Την ώρα που η Συρία φλέγεται και οι νεκροί ξεπερνούν τις 90.000, ο Μπασάρ αλ-Ασαντ και η δυτικοθρεμμένη σύζυγός του, Ασμα επιδίδονται σε ένα «όργιο» δαπανών, ενισχύοντας τις εκτιμήσεις ότι η περιουσία τους ανέρχεται σε δεκάδες δισ. δολάρια.

Πού πήγαν λοιπόν όλα αυτά τα λεφτά;  

Στους μήνες μετά την Αραβική Ανοιξη, οι φήμες οργίαζαν στην Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Τυνησία ότι κάθε νοικοκυριό θα πάρει πίσω ένα «κομμάτι» του πλούτου που καταχράστηκαν τα πρώην καθεστώτα. Ομως οι μήνες, τα χρόνια περνούν και τα «κλοπιμαία» είτε δεν έχουν εντοπιστεί ακόμα, είτε αυτά που έχουν εντοπιστεί δεν έχουν επιστρέψει...

ΚΕΝΑ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ

Είναι τα κενά στο διεθνές δίκαιο. Είναι η επιμονή ορισμένων χωρών ή ιδρυμάτων να μην συνεργάζονται στην ανταλλαγή τραπεζικών πληροφοριών. Είναι ίσως η απροθυμία κάποιων να σκαλίσουν καλά κρυμμένα χρήματα και... μυστικά. Η Συνθήκη του ΟΗΕ κατά της Διαφθοράς αποτελεί ένα βασικό πλαίσιο, γεμάτο όμως με εμπόδια: Σε έκθεσή τους το 2011, Παγκόσμια Τράπεζα και ΟΗΕ «μέτρησαν» 29. Και ίσως αυτός είναι ο λόγος που οι βρετανικές υπηρεσίες περίμεναν να τεθούν σε ισχύ οι κυρώσεις της Ε.Ε. για να «ανοίξουν» τους λογαριασμούς του Μουμπάρακ. Η΄ που τα κεφάλαια που υπεξαίρεσε ο Φερντινάντ Μάρκος και «πάγωσαν» το 1986 δεν επέστρεψαν στην κυβέρνηση των Φιλιππίνων παρά το 2002. Η΄ που η νομική δράση κατά του πρώην πρωθυπουργού της Ουκρανίας Πάβλο Λαζαρένκο συνεχίζεται από τη δεκαετία του '90.

Διότι η αρπαγή κολοσσιαίων ποσών και η προσπάθεια επαναπατρισμού δεν αποτελεί μόνο φαινόμενο της αραβικής άνοιξης. Δεν έχει σύνορα ούτε χρονικούς προσδιορισμούς...

Ποσά που υπεξαιρέθηκαν, επιστράφηκαν ή πάγωσαν

Μουαμάρ Καντάφι Λιβύη (1969 - 2011)

• Υπεξαιρέθηκαν 30 - 80 δισ. δολ.
• 3,6 δισ. επιστράφηκαν -25 δισ. πάγωσαν
• Δείγματα πολυτέλειας: Χρυσό ρολόι. Υπερπολυτελείς κατοικίες με χαλιά Pierre Cardin, πιάνα και πισίνες υπερχείλισης

Χόσνι Μουμπάρακ Αίγυπτος (1981 - 2011)

• Υπεξαιρέθηκαν 1 - 70 δισ. δολ.
• 800 εκατ. πάγωσαν
• Λιγότερα από αυτά των συγγενών και πατρικίων που είχαν να επιδείξουν εννέα βίλες που κατασχέθηκαν

Ζιν ελ-Αμπιντίν Μπεν Αλι Τυνησία (1987-2011)

• Υπεξαιρέθηκαν 3 - 5 δισ. δολ. 29 εκατ. επιστράφηκαν από τον Λίβανο -69 εκατ. πάγωσαν
• Δείγματα πολυτέλειας: Στόλος 40 πολυτελών αυτοκινήτων. Ενα μωρό τίγρη για να διασκεδάζουν οι καλεσμένοι

Σάνι Αμπάτσα Νιγηρία (1993 - 1998)

• Υπεξαιρέθηκαν 2 - 5 δισ. δολ.
• 160 εκατ. επιστράφηκαν από το Τζέρσεϊ -700 εκατ. από την Ελβετία -198 εκατ. από τη Βρετανία
• Δείγματα πολυτέλειας: 34 πολυτελή σπίτια και 50 υπερπολυτελή αυτοκίνητα. Ενας εκ των γιων του παραδέχτηκε ότι κρατούσε 100 εκατ. στο σπίτι του.

Σουχάρτο Ινδονησία (1967 - 1998)

• Υπεξαιρέθηκαν 15 - 35 δισ. δολ.
• Δεν επιστράφηκε τίποτα -36 εκατ. πάγωσαν στο Γκέρνσεϊ
• Δείγματα πολυτέλειας: Αμύθητα πλούτη που μοιράστηκαν σε συγγενείς υπό τη μορφή αδειών και μονοπωλίων σε όλα

Μομπούτου Σέσε Σέκο Ζαϊρ (1965 - 1997)

• Υπεξαιρέθηκαν 5 δισ. δολ.
• Δεν επιστράφηκε τίποτα
• Δείγματα πολυτέλειας: Boeing747 και Concorde για τα ψώνια στο εξωτερικό. Ενα καταφύγιο φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο

Φερντινάντ Μάρκος Φιλιππίνες (1965 - 1986)

• Υπεξαιρέθηκαν 5 - 10 δισ. δολ.
• 683 εκατ. επιστράφηκαν από την Ελβετία -24 εκατ. από τη Σιγκαπούρη -50 εκατ. από αστικές υποθέσεις στις ΗΠΑ
• Δείγματα πολυτέλειας: Στην ντουλάπα της Ιμέλντα Μάρκος βρέθηκαν 2.700 παπούτσια. Εισήγαγε λευκή άμμο για την παραλία της. Είκοσι τέσσερις βαλίτσες με ράβδους χρυσού και κοσμήματα βρέθηκαν κρυμμένα σε σακούλες με πάνες

Ζαν-Κλοντ Ντιβαλιέ Αϊτή (1971 - 1986)

• Υπεξαιρέθηκαν 0,3 - 0,8 δισ. δολ.
• Δεν επιστράφηκε τίποτα -6 εκατ. πάγωσαν στην Ελβετία.
• Δείγματα πολυτέλειας: Ενα παλάτι έξω από το Παρίσι και μία βίλα στην Κυανή Ακτή. Οδηγούσε μία Ferrari Testarossa στη Ριβιέρα, ενώ σε μία μόνο έξοδο δαπάνησε 150.000 δολ. σε ρούχα Givenchy και Hermes

Πηγές: Edwards Wildman, Διεθνές Κέντρο Επαναπατρισμού Περιουσιακών Στοιχείων, Διεθνής Διαφάνεια, ΜΜΕ

*Εκτιμήσεις. Δεν περιλαμβάνονται μόνο τα πλούτη που αποκτήθηκαν παράνομα από πρώην καθεστώτα αλλά και περιουσιακά στοιχεία που πάγωσαν υπό τις κυρώσεις του ΟΗΕ