Στις τρεις δεκαετίες σταδιοδρομίας μου στις Μυστικές Υπηρεσίες της Βρετανίας, η Κίνα δεν θεωρήθηκε ποτέ σημαντική απειλή.
Αυτά που μας έκαναν να χάνουμε τότε τον ύπνο μας, αφορούσαν πολύ πιο άμεσες προκλήσεις, όπως ο επεκτατισμός της Σοβιετικής Ένωσης και η διεθνική τρομοκρατία. Η διστακτική ανάδυση της Κίνας από τη χαοτική εποχή του Μάο Τσε Τουνγκ και η διεθνής απομόνωσή της μετά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας από τον κινεζικό στρατό στην πλατεία Τιενανμέν το 1989, την έκαναν να μοιάζει με απόμακρο τέλμα.
Η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική σήμερα. Η Κίνα έχει αποκτήσει παγκόσμια οικονομική και διπλωματική επιρροή, διενεργώντας μυστικές επιχειρήσεις που εκτείνονται πολύ πέρα από την παραδοσιακή συλλογή πληροφοριών, ενώ αυξάνονται σε μέγεθος και απειλούν να υπερκεράσουν τις υπηρεσίες ασφαλείας της Δύσης.
Οι επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και της Βρετανίας -ο διευθυντής του FBI, Christopher Wray, και ο γενικός διευθυντής της MI5, Ken McCallum- σηματοδότησαν την αυξανόμενη ανησυχία που προκαλεί το γεγονός αυτό σε μια άνευ προηγουμένου κοινή συνέντευξη Τύπου τον Ιούλιο, που είχε στόχο να προειδοποιήσει, όπως το έθεσε ο κ. Wray, για την "κατακλυσμιαία” προσπάθεια της Κίνας να κλέψει τεχνολογικές και οικονομικές πληροφορίες και να επηρεάσει την εξωτερική πολιτική προς όφελος του Πεκίνου. Οι δύο άνδρες τόνισαν, μάλιστα, ότι η προσπάθεια της Κίνας έχει επιταχυνθεί, με τον αριθμό των ερευνών που διεξάγει η MI5 για ύποπτες κινεζικές δραστηριότητες να έχει επταπλασιαστεί σε σχέση με το 2018.
Η κουλτούρα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας έρρεπε πάντοτε προς την υποκλοπή. Ωστόσο, με την κυριαρχία του κόμματος να διευρύνεται ακόμη περισσότερο από τότε που ανέλαβε τα ηνία ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, πριν από μια δεκαετία, υπήρξαν "μεταστάσεις” και στους κρατικούς θεσμούς. Η Κίνα μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως κράτος μυστικών υπηρεσιών. Το κόμμα θεωρεί την επιχείρηση απόκτησης και προστασίας μυστικών πανεθνική υπόθεση, σε σημείο που προσφέρονται ανταμοιβές στους πολίτες που εντοπίζουν πιθανούς κατασκόπους, ενώ ακόμη και οι μαθητές στα σχολεία διδάσκονται να αναγνωρίζουν τυχόν απειλές.
Η Δύση δεν μπορεί να πολεμήσει τη φωτιά με φωτιά. Η κινητοποίηση κυβερνήσεων, κοινωνικών αλλά και των οικονομικών και ακαδημαϊκών φορέων στη λογική του ανταγωνισμού με ξένους εχθρούς, όπως κάνει η Κίνα, θα αποτελούσε προδοσία των δυτικών αξιών. Αλλά οι ηγέτες των δημοκρατικών χωρών πρέπει να λάβουν υπόψη τις κατακλυσμιαίες αλλαγές που σημειώνονται στην Κίνα και να διασφαλίσουν ότι οι σχέσεις με το Πεκίνο διέπονται από μια ρεαλιστική αίσθηση της πραγματικότητας.
Την τελευταία ανάλογου μεγέθους απειλή από κρατική υπηρεσία πληροφοριών είχαν εγείρει οι Σοβιετικοί. Αλλά η Σοβιετική Ένωση ήταν απομονωμένη και εξαθλιωμένη. Αντίθετα, η οικονομική ευμάρεια της Κίνας αποτελεί βασικό μοχλό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, διευρύνοντας υπέρμετρα την επιρροή του Πεκίνου.
Οι σχεδόν άγνωστες στην παγκόσμια σκηνή πριν από 30 χρόνια μυστικές υπηρεσίες της Κίνας είναι πλέον πανίσχυρες και καλά εξοπλισμένες. Και έχουν την ικανότητα να εκμεταλλεύονται τα τρωτά σημεία των ανοικτών κοινωνιών και την αυξανόμενη εξάρτηση από την κινεζική οικονομία προκειμένου να συλλέγουν τεράστιο όγκο πληροφοριών και δεδομένων. Κυρίως μέσω του κυβερνοχώρου, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της κυβερνοεπίθεσης στο Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού των ΗΠΑ το 2015, κατά τη διάρκεια της οποίας εκλάπησαν ευαίσθητες πληροφορίες για εκατομμύρια ομοσπονδιακούς υπαλλήλους. Κινέζοι πράκτορες υπηρετούν επίσης σε κρατικές εταιρείες, κρατικά μέσα ενημέρωσης, πρεσβείες και προξενεία. Το προξενείο της Κίνας στο Χιούστον έκλεισε επί διακυβέρνησης Τραμπ, το 2020, μετά τις κατηγορίες ότι λειτουργούσε ως κόμβος συλλογής πληροφοριών υψηλής τεχνολογίας.
Και οι κινεζικές μυστικές επιχειρήσεις δεν περιορίζονται εκεί.
Η Κίνα θέσπισε νόμο το 2017 που απαιτεί από τους πολίτες να συνδράμουν τις υπηρεσίες πληροφοριών. Ωστόσο, η εν λόγω νομοθεσία απλώς επισημοποίησε μια κατάσταση που ήδη αποτελούσε κανόνα στη χώρα. Η ευρύτερη πρόκληση που θέτει η Κίνα προέρχεται από οργανισμούς και φορείς που εμπλέκονται σε δραστηριότητες που ενδεχομένως δεν συμμορφώνονται με τους συνήθεις ορισμούς περί κατασκοπείας.
Πολλοί από αυτούς τους οργανισμούς και φορείς έχουν συσταθεί από το Τμήμα Εργασίας του Ενωμένου Μετώπου, μια κομματική οργάνωση που έχει στόχο να παρεισφρήσει σε εξέχοντα μέλη των κοινοτήτων της κινεζικής διασποράς - στόχος που έχει διευρυνθεί επί διακυβέρνηση του Σι Τζινπίνγκ.
Η Κίνα προσπαθεί επίσης να δελεάσει πολίτες της Δύσης. Μια χαρακτηριστική περίπτωση, που αποκαλύφθηκε φέτος, αφορούσε έναν Βρετανό πολιτικό το γραφείο του οποίου είχε λάβει χρηματοδότηση σημαντικού ύψους από έναν Κινέζο δικηγόρο, ο οποίος με τον τρόπο αυτό απέκτησε πρόσβαση στο πολιτικό κατεστημένο της Βρετανίας. Μια συνήθης κινεζική τακτική είναι να καλλιεργούνται υπομονετικά σχέσεις με πολιτικούς που δραστηριοποιούνται σε δημοτικό ή κοινοτικό επίπεδο αλλά εμφανίζουν δυναμική ανέλιξης σε υψηλότερα πολιτικά κλιμάκια. Μια άλλη τακτική είναι αυτή της ανάπτυξης σχέσεων με την ελίτ ξένων χωρών, στο πλαίσιο των οποίων δυτικές εταιρείες με επιρροή ή κυβερνητικά πρόσωπα δέχονται προσοδοφόρες προτάσεις ή επιχειρηματικές ευκαιρίες με αντάλλαγμα την προώθηση πολιτικών που συνάδουν με τα συμφέροντα της Κίνας.
Για την Κίνα, όλα αυτά αποτελούν κινήσεις ζωτικής σημασίας. Η απόκτηση τεχνολογίας και επιχειρηματικών πληροφοριών είναι αναγκαία ώστε η κινεζική οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται ταχέως και να αποφευχθεί η κοινωνική αστάθεια. Ο κ. Σι τόνισε την ανάγκη υιοθέτησης "ασύμμετρων” μέσων για να προσεγγίσει η χώρα τη Δύση σε επίπεδο τεχνολογίας.
Η Κίνα μπορεί να προηγείται στο "παιχνίδι” αυτό, αλλά υπάρχουν "όπλα” που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι υπηρεσίες πληροφοριών και ασφάλειας της Δύσης, όπως η εκπαίδευση του προσωπικού τους με τις απαραίτητες γνωσικές δεξιότητες και η ενημέρωση για την κατάσταση στην Κίνα και για τον τρόπο που λειτουργεί το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Χρειάζονται όμως βοήθεια.
Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν μπορούν απλώς να παίζουν "άμυνα”. Οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να υποστηρίξουν την υλοποίηση εμβληματικών επενδύσεων σε έργα επιθετικής συλλογής πληροφοριών και προγράμματα εκπαίδευσης επιχειρήσεων, πολιτικών οργανισμών και άλλων πιθανών στόχων σε ό,τι αφορά τα τρωτά τους σημεία. Απαιτούνται επίσης μηχανισμοί αξιολόγησης των επιπτώσεων στην εθνική ασφάλεια από φαινομενικά συνηθισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες κινεζικών εταιρειών ή μη κινεζικών οντοτήτων που λειτουργούν ως "βιτρίνες” του Πεκίνου.
Η θέσπιση νέας και πιο αποτελεσματικής νομοθεσίας, προσαρμοσμένης στις μεταβαλλόμενες συνθήκες είναι επίσης ζωτικής σημασίας.
Η Βρετανία κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Φαίνεται έτοιμη να θεσπίσει ένα νομοσχέδιο για την εθνική ασφάλεια που θα διευρύνει τον ορισμό της κατασκοπείας και θα λάβει μέτρα για τη δημιουργία "ενός πιο απαιτητικού περιβάλλοντος λειτουργίας", όπως το έθεσε το υπουργείο Εσωτερικών της χώρας, για όσους ενεργούν ως πράκτορες ξένων συμφερόντων.
Η Αυστραλία θέσπισε παρόμοια νομοθεσία το 2018 για να περιορίσει την υποκρυπτόμενη πολιτική επιρροή από το εξωτερικό, αφότου εκφράστηκαν ανησυχίες όσον αφορά την κινεζική δραστηριότητα στη χώρα.
Η "απάντηση” στο Πεκίνο αποτελεί μια δύσκολη άσκηση ισορροπίας, ειδικά για χώρες όπου η κινεζική διασπορά έχει ισχυρή παρουσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της δυσκολίας αποτελεί το πρόγραμμα του FBI για την πρόληψη της κλοπής οικονομικών και επιστημονικών πληροφοριών από πανεπιστήμια των ΗΠΑ, που ξεκίνησε επί διακυβέρνησης Τραμπ, στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την Κίνα. Το πρόγραμμα προκάλεσε τη δυσαρέσκεια Κινέζων επιστημόνων και μηχανικών που ένιωσαν ότι έπεσαν αδίκως θύματα προκατάληψης. Το πρόγραμμα τερματίστηκε φέτος.
Οι δυτικές χώρες όμως δεν πρέπει να φοβούνται να προβούν σε τολμηρές κινήσεις. Ενέργειες όπως η μαζική απέλαση από τη Βρετανία των αξιωματικών της υπηρεσίας πληροφοριών της Σοβιετικής Ένωσης το 1971, μετά από μια έξαρση κατασκοπευτικής δραστηριότητας, σπανίως, έως ποτέ, επηρεάζουν τις ευρύτερες σχέσεις των χωρών. Ούτε πρέπει να υπερεκτιμάται ο αντίκτυπος της κατασκοπείας και των υπονομευτικών τακτικών. Η Σοβιετική Ένωση έχασε τον Ψυχρό Πόλεμο όχι λόγω των μυστικών υπηρεσιών της -που ήταν καλές- αλλά λόγω των ιδανικών της.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την Κίνα.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι υπηρεσίες πληροφοριών των δυτικών χωρών πρέπει...
να καινοτομήσουν και να προσαρμοστούν.
Αλλά πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι στρατηγικές που χρησιμοποιούν τιμούν τα ιδανικά της ελευθερίας, της διαφάνειας και της νομιμότητας, που αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για το κινεζικό κόμμα - κράτος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου