ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΤΟΥΡΚΙΑ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Επικίνδυνες ανατροπές

Του Κώστα Στούπα

"Η Τουρκία παραμένει προσηλωμένη στην πλήρη ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρόλο που οι Βρυξέλλες δεν έχουν τηρήσει τις υποσχέσεις τους…" δήλωσε πριν λίγες μέρες ο πρόεδρος  της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν. Η δήλωση  έγινε μια ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση μιας από τις δεκάδες τα τελευταία χρόνια επικριτικής έκθεσης της ΕΕ για την Άγκυρα.

Η δήλωση αυτή, η οποία απέχει πολύ τόσο σε ύφος όσο και σε περιεχόμενο από το συνηθισμένο "ρεπερτόριο" του Τούρκου προέδρου έναντι της Ε.Ε., δεν είναι η μοναδική που καταδεικνύει ίχνη αλλαγής στρατηγικού προσανατολισμού.

Εσχάτως υπάρχουν και ενδείξεις επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ και την Αίγυπτο.  Σύμφωνα με ένα ρεπορτάζ που δημοσίευσε το Capital.gr πριν λίγες μέρες "Ο εθνικός αερομεταφορέας του Ισραήλ El Al επανέλαβε τις πτήσεις μεταφοράς εμπορευμάτων προς την Τουρκία την Κυριακή έπειτα από διακοπή μίας δεκαετίας. Τα δείγματα ότι Τουρκία και Ισραήλ ενδιαφέρονται για την αποκατάσταση των πολιτικών τους σχέσεων πληθαίνουν το τελευταίο διάστημα. Ήδη τον Δεκέμβριο η ισραηλινή δημόσια ραδιοφωνία ΚΑΝ μετέδωσε ότι οι δύο πλευρές εξετάζουν θετικά το ενδεχόμενο μεταφοράς φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο προς την ευρωπαϊκή αγορά με αγωγό μέσω Τουρκίας…"

Κανένας  δεν είναι σε θέση να γνωρίζει αν πρόκειται για αλλαγή στρατηγικής ή χειρονομίες ανατολίτικου παζαριού τις οποίες ο λαϊκιστής Τούρκος πρόεδρος αντιλαμβάνεται σαν διπλωματικούς τακτικούς ελιγμούς.

Η αλήθεια είναι πως η αποτυχία της υβριδικής εισβολής στον Έβρο δεν επέτρεψε στην Τουρκία να πιέσει την Ευρώπη σε άτακτη υποχώρηση.  

Επιπλέον η πτώση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας φανερώνει μια οικονομία η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης. Η πτώση της λίρας κάνει το κόστος διαβίωσης των νοικοκυριών στην Τουρκία αβάστακτο και αυτό έχει αρχίσει ήδη να μετατρέπεται σε δυσαρέσκεια για τον πιο δημοφιλή Τούρκο πολιτικό των τελευταίων δεκαετιών.

Τα μεγάλα σχέδια της "γαλάζιας πατρίδας" στην Ανατολική Μεσόγειο δεν φαίνεται να αποδίδουν αφού  μέχρι στιγμής  το μόνο που έχει καταφέρει είναι να συνασπίσει σχεδόν όλες τις χώρες της περιοχής εναντίον της. 

Οι επιτυχίες στο μέτωπο της Λιβύης είναι μικρές και ενδεχομένως το κόστος τους να αποδειχτεί μεγαλύτερο από τα οφέλη.
 
Η άνοδος του Ερντογάν στην εξουσία  συνδυάστηκε με την ισλαμική στροφή της Τουρκίας.  Ο ίδιος "πούλησε" το όραμα της ανασύστασης του οθωμανικού μεγαλείου, μέσω της ανάδειξης της Τουρκίας σε μια ηγέτιδα των μουσουλμάνων της ευρύτερης περιοχής.

Η επιλογή αυτή απομάκρυνε την Τουρκία από τη Δύση και την έφερε σε ρήξη με χώρες όπως το Ισραήλ. 

Με την Ελλάδα οι σχέσεις οξύνθηκαν μέχρι το απροχώρητο...

Οι περισσότερες επιλογές του φέρελπι "σουλτάνου" δεν φαίνεται να του "βγαίνουν". Είτε σκόπευε πράγματι να απομακρυνθεί από τη Δύση και να ηγηθεί των μουσουλμάνων της περιοχής, είτε απλά την εκβίαζε για "αρπαχτές" η Τουρκία μετά τον Ερντογάν είναι μικρότερη σε επιρροή από την Τουρκία πριν τον Ερντογάν.

Είναι πιθανό λοιπόν να μην έχουμε να κάνουμε  με "ελιγμούς" αλλά με αλλαγή του στρατηγικού προσανατολισμού και εγκατάλειψη των σχεδίων για μια Τουρκία ηγέτιδα μιας μουσουλμανικής κοινοπολιτείας, που θα θύμιζε οθωμανική αυτοκρατορία.

Μια αλλαγή του στρατηγικού δόγματος της Τουρκίας όμως αλλάζει εκ νέου τα δεδομένα για την Ελλάδα, επαναφέροντας το δόγμα της στήριξης της ευρωπαϊκής προοπτικής της γείτονος...

Δεν χρειάζεται να βιαζόμαστε όμως, η ανάδειξη του Ερντογάν στην εξουσία  τροφοδοτήθηκε από τη στροφή της πλειοψηφίας της τουρκικής κοινωνίας προς το Ισλάμ, κάτι που έχει βαθύτερα αίτια.

 Αν δεν  ήταν ο Ερντογάν θα ήταν κάποιος άλλος.
Κατά συνέπεια ο αναπροσανατολισμός της χώρας την προηγούμενη δεκαετία έχει βαθύτερες ρίζες οι οποίες μάλλον άπτονται αυτού που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε σαν "πολέμου των πολιτισμών".

Τούτο σημαίνει πως ...

τα περιθώρια επιστροφής στη Δύση σε μια εποχή που στις δυτικές κοινωνίες μια σημαντική μερίδα της κοινωνίας προβληματίζεται για τη δυνατότητα συνύπαρξης και πληθυσμούς που είναι διαποτισμένοι από τις ισλαμικές αξίες, έχουν όρια...

Αν κοιτάξει κάποιος τις εξελίξεις από κάποιο γενικότερο ιστορικό πλάνο οι συχνές και απότομες αλλαγές συμμαχιών και προσανατολισμών είναι χαρακτηριστικό κρίσιμων περιόδων με καμπές, εντάσεις και αναδιατάξεις δυνάμεων.