ΚΟΙΝΩΝΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η διδακτική εμπειρία του «Γατόπαρδου»

Γράφει ο Kώστας Μαυρουδής 

Ποιητής, εκδότης του περιοδικού «Το Δέντρο»

Το Il Gatopardo (1957), μοναδικό βιβλίο του συγγραφέα Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα (Παλέρμο, 1896 - Ρώμη, 1957), είναι σημαίνον μυθιστόρημα του 20ού αιώνα.

 Το 1860 τα κράτη της ιταλικής χερσονήσου ενοποιούνται. Η Σικελία προσαρτάται, κι αυτή, στο νέο βασίλειο. Η κεντρική κυβέρνηση του Τορίνο, θέλοντας να διορίσει έναν επιφανή Σικελό ως γερουσιαστή, στέλνει στο Παλέρμο κάποιον, για να πείσει τον γηραιό πρίγκιπα Δον Φαμπρίτσιο να αποδεχθεί τον διορισμό. 

Συναντά έναν φινετσάτο και καλλιεργημένο φεουδάρχη, άνθρωπο που αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα την εποχή. Ο Γκαριμπάλντι ενοποιεί την Ιταλία, η γερασμένη αριστοκρατία και ο κόσμος της αργοπεθαίνει. Ο χρόνος των προνομίων του είναι ελάχιστος πια. 

Για τον νεοέλληνα αναγνώστη, ο διάλογος ανάμεσα στον πρίγκιπα και τον απεσταλμένο είναι λόγος με δραστικούς συνειρμούς, για να μην πω ότι μας αφορά περισσότερο από έμμεσα.

Να γιατί: 

«Τι χρειάζεται στη Γερουσία κάποιος που δεν ξέρει να εξαπατά τον εαυτό του, αναγκαία προϋπόθεση για όσους καθοδηγούν τους άλλους;» απάντησε ο Δον Φαμπρίτσιο αιτιολογώντας την άρνησή του [...] Οι Σικελοί δεν θα θελήσουν ποτέ να βελτιωθούν, γιατί πιστεύουν πως είναι τέλειοι. Η ματαιοδοξία τους είναι πιο ισχυρή από την εξαθλίωσή τους. Κάθε παρέμβαση ξένου ή Σικελού διαταράσσει τη φαντασίωση της τελειότητας, αναστατώνει τη φιλάρεσκη προσμονή τους για το τίποτε. Οι Σικελοί πιστεύουν στο ένδοξο παρελθόν τους.[...] Νομίζετε πως είστε ο πρώτος που προσπαθεί να μας εντάξει στον ρου της παγκόσμιας Ιστορίας; Μουσουλμάνοι, ιππότες του Ρογήρου, βαρόνοι των Ανζού, Ισπανοί μεταρρυθμιστές και πόσοι άλλοι... Η Σικελία επέλεξε τον ύπνο, παρ' όλες τις εκκλήσεις, γιατί είναι σοφή, τίμια, πλούσια, που... όλοι τη ζηλεύουν και τη θαυμάζουν [...] και βέβαια αυτό που εμείς νομίζουμε υπερηφάνεια είναι εθελοτυφλία [...].

Το επόμενο πρωί ο Σεβαλιέ αναχώρησε νωρίς. Οι πόρτες κάποιων σπιτιών είχαν ήδη ανοίξει και η δυσωδία που ανέδιδαν τα στοιβαγμένα σώματα έφτανε στον δρόμο. Ο Σεβαλιέ σκεπτόταν: «Ολα αυτά κάποτε θα αλλάξουν». 

Ο πρίγκιπας ήταν κατηφής: «Κι όμως, όλα αυτά θα διαρκέσουν για πάντα. Με τους ανθρώπινους νόμους, αυτό σημαίνει έναν-δύο αιώνες. Μετά όλα θα γίνουν χειρότερα. Ημασταν οι Γατόπαρδοι, οι λέοντες. Θα μας αντικαταστήσουν τα τσακάλια. Ολοι μαζί, τσακάλια, Γατόπαρδοι και πρόβατα, θα εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι είμαστε το άλας της γης».