Ανάπτυξη ή ευτυχία;

Του ΜΙΧΑΛΗ ΜΗΤΣΟΥ

Ο Χανς Ντίφενµπαχερ είναι ένας γερµανός οικονοµολόγος που διδάσκει στο Πανεπιστήµιο της Χαϊδελβέργης. Αλλά δεν είναι σαν τους άλλους οικονοµολόγους. Πρώτα απ’ όλα µοιάζει µε αιώνιο φοιτητή. ∆εύτερον, δέχεται τους επισκέπτες του σε µια προτεσταντική εκκλησία. Τρίτον, ασχολείται εδώ και τριάντα χρόνια µε τη δηµιουργία ενός δείκτη που µετρά την ευηµερία µιας χώρας µε βάση κριτήρια που δεν εξαντλούνται στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.

Οπως γράφει ο ανταποκριτής της «Μοντ» στη Γερµανία, αφετηρίατων µελετών του Ντίφενµπαχερ ήταν µια διαπίστωση: παρόλο που η ανάπτυξη των Γερµανών είναι ασταµάτητη από το 1950, µόλις το 1976 το ποσοστό των ανθρώπων που δήλωναν ευχαριστηµένοι ξεπέρασε το 50% (φτάνοντας το 62%). Από τότε κυµαίνεται από 50% ώς 60%. 

Ο οικονοµολόγος διερωτάται λοιπόν το εξής:

Αν αποδειχθεί ότι τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια η οικονοµική ανάπτυξη δεν οδήγησε πάντα στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων και ότι τα οφέλη αυτής της ανάπτυξης κατανεµήθηκαν µε άνισο τρόπο, αυτό δεν θα πρέπει να έχει συνέπειες στην οικονοµική πολιτική που ακολουθείται;

Οι προβληµατισµοί αυτοί απασχολούσαν επί δεκαετίες ελάχιστους ανθρώπους.

Ξαφνικά όµως η σύνδεση της οικονοµικής ανάπτυξης µε την ευτυχία έγινε της µόδας. Ο Κάµερον ζήτησε από τη Στατιστική Υπηρεσία να καταρτίσει έναν µηχανισµό που θα µελετήσει αυτό το θέµα, ο Σαρκοζί ζήτησε από τους νοµπελίστες Αµάρτυα Σεν και ΤζόζεφΣτίγκλιτς να προεδρεύσουν σχετικής επιτροπής και η Μπούντεσταγκ ζήτησε τη βοήθεια του Ντίφενµπαχερ. Ο τελευταίος έκανε κάτι πιο πρακτικό από τους άλλους: δηµιούργησε έναν ενιαίο δείκτη µε βάση 21 κριτήρια, άλλα θετικά, άλλα αρνητικά.

Αφού πραγµατοποίησε µερικές έρευνες σε εθνικό επίπεδο, επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στο Σλέσβιγκ-Χολστάιν, ένα µάλλον αγροτικό κρατίδιο στα σύνορα µε τη ∆ανία. Κι εκεί ανακάλυψε κάτι πολύ ενδιαφέρον.

Πριν από είκοσι χρόνια, το ΑΕΠ αυτού του κρατιδίου ήταν κοντά στον µέσο όρο της Γερµανίας. Τη δεκαετία 1999-2008, όµως, αυξήθηκε µόνο κατά 0,2% (έναντι µέσης αύξησης 7,4%). Καταστροφή; Καθόλου. Γιατί, σύµφωνα µε τις µετρήσεις της οµάδας του Ντίφενµπαχερ, ο δείκτης περιφερειακής ευηµερίας αυξήθηκε την ίδια περίοδο κατά 9,4%, ενώ σε εθνικό επίπεδο µειώθηκε κατά 3,2%. Η εξήγηση βρίσκεται στο ότι η αύξηση των εσόδων µπορεί να ήταν στο συγκεκριµένο κρατίδιο µικρότερη από αλλού, ήταν όµως λιγότερο άνιση. Παράλληλα, η κατανάλωση ενέργειας µειώθηκε, οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας αναπτύχθηκαν ταχύτερα από την υπόλοιπη χώρα και το κόστος της µάχης κατά της εγκληµατικότητας µειώθηκε.

Οι Πράσινοι του κρατιδίου, που παρήγγειλαν την έρευνα, ενθουσιάστηκαν.

«Μπορούµε πλέον να αλλάξουµε τους κανόνες του παιχνιδιού και να κάνουµε σαφή διάκριση ανάµεσα στην καλή και την κακή ανάπτυξη», λέει ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής τους οµάδας Ρόµπερτ Χάµπεκ. Οι συνάδελφοί τους στην οµοσπονδιακή Βουλή δεν είναι τόσο ενθουσιώδεις. Αλλά ο Ντίφενµπαχερ δεν θεωρείται πλέον τόσο περιθωριακός, τον καλούν και στα µεγάλα σαλόνια.