Το Παγκόσμιο Σύστημα Τροφίμων

Του Γιάννη Τούντα

Αν. Καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής,

Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Προέδρου ΕΟΦ

Το 1/3 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού υποσιτίζεται, το 1/3 είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο (το ήμισυ περίπου στις ανεπτυγμένες χώρες) και μόνο το 1/3 τρέφεται επαρκώς και έχει φυσιολογικό σωματικό βάρος.

Για να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο αυτό, όπως εξάλλου και κάθε φαινόμενο που σχετίζεται με την υγεία μας, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να απαλλαγούμε από την κυριαρχία του βιοϊατρικού μοντέλου και να υιοθετήσουμε ένα κοινωνικό-οικολογικό μοντέλο για την υγεία και την αρρώστια, προκειμένου να κατανοήσουμε ότι η διατροφή δεν εξαρτάται μόνο από τις προσωπικές μας επιλογές, αλλά επηρεάζεται άμεσα από το ευρύτερο σύστημα τροφίμων, το οποίο περιλαμβάνει, την παραγωγή, την επεξεργασία, τη διανομή, την προετοιμασία και την κατανάλωση της τροφής.

Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων παρέχει χαμηλού κόστους διατροφικά προϊόντα, αλλά με υψηλό κόστος για το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων και των ζώων. Η γεωργία και οι αλλαγές στη χρήση γης, εκτιμάται ότι ευθύνονται για το 1/3 της παγκόσμιας υπερθέρμανσης. Επίσης, τα διατροφικά πρότυπα ασκούν έντονες επιδράσεις στο περιβάλλον. Η παραγωγή κρέατος επιδρά αρνητικά στο περιβάλλον, κυρίως σε ότι αφορά τη κατανάλωση ενέργειας και υδάτινων πόρων. Το σημερινό σύστημα τροφίμων καταναλώνει σημαντική ενέργεια. Στόχος πρέπει να είναι να μετατραπεί από καταναλωτής σε παραγωγός ενέργειας.

Η βιομηχανία τροφίμων είναι μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες διεθνώς. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι ο τομέας της διατροφής και της γεωργίας γενικότερα, αντιστοιχεί σε 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η φιλελευθεροποίηση και παγκοσμιοποίηση της αγοράς τροφίμων ενίσχυσαν τη βιομηχανική παραγωγή της διατροφής, χωρίς όμως να εξασφαλιστεί η επάρκεια. Ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ ανέφερε το 2009, ότι η επάρκεια μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο βάση κάποιων προϋποθέσεων.

Η κρίση τροφίμων έχει μετατραπεί σε ζήτημα παγκόσμιας ασφάλειας. Η έλλειψη φαγητού και νερού σε διάφορες περιοχές του πλανήτη αποσταθεροποιεί υπό ανάπτυξη χώρες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε κάθε αύξηση της τιμής των δημητριακών και του πετρελαίου. Τριάντα χώρες έζησαν βίαιες κινητοποιήσεις εξαιτίας έλλειψης τροφίμων στη διάρκεια του 2008, οι μισές εκ των οποίων στην Αφρική. To 2009 αυξήθηκαν κατά 100 εκατ. τα πεινασμένα άτομα σε όλο τον κόσμο.

Επειδή, λοιπόν, η διατροφή αποτελεί ένα μείζον πολιτικό ζήτημα, η δίκαιη διατροφή του παγκόσμιου πληθυσμού θα απαιτήσει μεγάλες διοικητικές και πολιτικές αλλαγές πολλών διεθνών οργανισμών και προγραμμάτων. Δεν αρκεί το γεγονός ότι στις ανεπτυγμένες χώρες, το αυξημένο ενδιαφέρον των καταναλωτών για τη διατροφή, έχει αναδείξει κοινωνικά κινήματα που επιδιώκουν καινούρια πρότυπα υγιεινής διατροφής. Το κρίσιμο ζήτημα της άνισης σχέσης μεταξύ των παραγωγών στις αναπτυσσόμενες χώρες και στην παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων, παραμένει και μόνο με στοχευμένες διεθνείς πολιτικές και πρωτοβουλίες μπορεί να επιτευχθεί η δίκαιη κατανομή δυνάμεων στο παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.

ΠΗΓΗ ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ