Το τέλος της εποχής της αυτοκίνησης;

Του Dr Brian Ladd

(Αμερικανού ιστορικού, συγγραφέα του βιβλίου «Αutophobia: Love and Ηate in the Αutomotive Day»)

Στον σύγχρονο κόσμο λατρεύουμε την ελευθερία μας, δηλαδή την ατομικότητα. Οι διαφημιστές της αυτοκινητοβιομηχανίας το έχουν συνειδητοποιήσει εδώ και χρόνια: λίγες εμπειρίες μάς κάνουν να αισθανόμαστε πιο απελευθερωμένοι από μια βόλτα, για παράδειγμα, με ένα γρήγορο ανοιχτό αυτοκίνητο. Το να είσαι μοντέρνος σημαίνει να κινείσαι. Και για τους περισσότερους μετακίνηση σημαίνει αυτοκίνητο. Τα αυτοκίνητα απελευθέρωσαν τους αγροτικούς πληθυσμούς από την απομόνωσή τους και επέτρεψαν στους κατοίκους των πόλεων να αποκτήσουν πρόσβαση στην εξοχή. Οι απανταχού μεσαίες τάξεις έχουν τα αυτοκίνητά τους δεδομένα, ενώ οι φτωχοί του πλανήτη θεωρούν την ιδιοκτησία αυτοκινήτου τεκμήριο και μέσο κοινωνικής ανόδου.

Ομως είναι άραγε η σύγχρονη αυτοκίνηση βιώσιμη; Ολα δείχνουν ότι σύντομα θα «μείνει» από βλάβη, απλώς πολλοί δεν το έχουν αντιληφθεί. Αντιμετωπίζουμε ήδη τεράστια τριπλή κρίση: μια ενεργειακή, μια κλιματική και μια οικονομική- ίσως και μια κρίση μετακίνησης. Κάποια στιγμή τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών, ο πληθυσμός της Γης έγινε κατά βάσιν αστικός. Για πρώτη φορά η πλειοψηφία εξ ημών ζει σε πόλεις και αυτή η πλειοψηφία αυξάνεται διαρκώς. Αλλά η αστική ζωή απειλεί τη μετακίνηση με αυτοκίνητα. Είναι ψευδαίσθηση ότι στις πόλεις τα αυτοκίνητα προσφέρουν εύκολη μετακίνηση. Αυτό συμβαίνει μόνον όταν η κίνηση στους δρόμους δεν είναι αυξημένη. Οι οδηγοί και οι επιβάτες επιμένουν ότι γλιτώνουν από τις καθυστερήσεις, την ταλαιπωρία και τη μαζικότητα των λεωφορείων, των μετρό, των τραμ και των πεζοδρομίων. Με άλλα λόγια, το αυτοκίνητο είναι ένα ατσάλινο «τεθωρακισμένο», το οποίο προστατεύει τους επιβαίνοντες από τους πιθανώς ενοχλητικούς συμπολίτες τους.

Αυτή η προστασία έρχεται με ένα αντίτιμο: αν όχι με την απώλεια της ευγένειας και του κώδικα καλής συμπεριφοράς, τότε σίγουρα με την απώλεια της αστικής κινητικότητας, καθώς εκατομμύρια αυτοκίνητα φράζουν τους δρόμους. Οι άνθρωποι ακόμη πιστεύουν ότι αξίζει να οδηγούν στην πόλη. Αλλά για το σύνολο της κοινότητας το να δημιουργηθεί αρκετός χώρος για όλα τα οχήματα σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της πόλης πρέπει να διατεθεί για ένα δαπανηρό δίκτυο αυτοκινητοδρόμων και πάρκινγκ- το οποίο σύντομα θα πάψει να είναι επαρκές για τον αυξανόμενο στόλο αυτοκινήτων. Αν συνεχίσουμε να γεμίζουμε τις πόλεις μας- όχι μόνο το Λονδίνο και το Λος Αντζελες αλλά και τη Βομβάη και τη Σανγκάη- με τετράτροχα το αποτέλεσμα θα είναι μη λειτουργικές πόλεις.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πάντοτε αποτελούσαν μοντέλο ευέλικτης κοινωνίας, στην οποία οι άνθρωποι διατίθενται να τα παρατήσουν όλα και να πάνε σε άλλον τόπο- αν όχι σε άλλη χώρα τότε σε κάποιο μακρινό προάστιο, που απέχει ώρες από το παλιό τους σπίτι. Οι πόλεις της χτίστηκαν για τα αυτοκίνητα και τους αυτοκινητοδρόμους. Παρ΄ ότι αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Ford και η General Μotors κατασκευάζουν μικρά αυτοκίνητα για την Ευρώπη, στις Ηνωμένες Πολιτείες κερδίζουν χρήματα πείθοντας τους πολίτες να αγοράζουν γιγαντιαία ενεργοβόρα αυτοκίνητα.

Αλλά αυτή η εποχή φτάνει στο τέλος της. Η παγκόσμια οικονομική κατάρρευση ακολούθησε την έκρηξη στην τιμή του πετρελαίου, η οποία, αν και απεδείχθη βραχυπρόθεσμη, αναμένεται να επιστρέψει καθώς τα παγκόσμια πετρελαϊκά αποθέματα στερεύουν. Νέες τεχνολογίες, όπως οι μπαταρίες λιθίου και τα αυτοκίνητα υδρογόνου, υπόσχονται να μας απελευθερώσουν από την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα χωρίς να μας αποστερούν τα αυτοκίνητά μας. Ομως ακόμη και οι πιο επαναστατικές καινοτομίες δεν πρόκειται να αντικαταστήσουν τον υπάρχοντα στόλο σύντομα. Οταν εμφανιστεί κάτι που θα εκτοπίσει τα αυτοκίνητα που ξέρουμε τότε θα πρέπει να επανεξετάσουμε την εξάρτησή μας από αυτά. Λίγοι από εμάς θα αποκηρύξουν τη σύγχρονη μετακίνηση. Αλλά το τέλος του φθηνού πετρελαίου σε συνδυασμό με την ύφεση μας προκαλεί να εγκαταλείψουμε τα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου, να πωλήσουμε το δεύτερο αυτοκίνητο, να οδηγούμε λιγότερο, να επιλέγουμε μικρότερα οχήματα, να χρησιμοποιούμε τις αστικές συγκοινωνίες, τα ποδήλατα, ακόμη και τα πόδια μας- ή να μετακομίσουμε σε γειτονιές όπου οι αποστάσεις είναι μικρές.

Τα μεγάλα αυτοκίνητα, οι μακρινές αποστάσεις και οι τεράστιοι χώροι στάθμευσης έχουν τα πλεονεκτήματά τους. Κι όμως: μπορούμε να μάθουμε να ζούμε χωρίς αυτά. Δυστυχώς βλέπουμε τη διογκούμενη μεσαία τάξη αναπτυσσόμενων κρατών να προσπαθεί να μιμηθεί το «αμερικανικό όνειρο»: να μπορεί να οδηγεί στην εξοχή και να προστατεύεται από τους δρόμους της πόλης, όπως οι Δυτικοί. Αλλά αν οι Δυτικοί αρχίσουν να κυκλοφορούν με ποδήλατα, να περπατούν ή να παίρνουν το τρένο, τότε ίσως και οι πλούσιοι Ασιάτες να ακολουθήσουν και οι κυβερνήσεις να καταλάβουν ότι τα αυτοκίνητα δεν είναι το μέλλον. Είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο με τους τέσσερις τροχούς και την οδήγηση εκτός μόδας. Αλλά κάποια στιγμή θα συμβεί αυτό ακριβώς. Και ιστορικά, αυτή η ημέρα δεν θα είναι πολύ μακριά.

ΠΗΓΗ ΒΗΜΑ