ΠΑΙΔΕΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η λογοτεχνία και τα μπρόκολα

Του ΤΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Προχθές Κυριακή, στηριζόμενος στις αποφάσεις του υπουργείου Παιδείας για τη νιοστή από συστάσεως νεοελληνικού κράτους μετατροπή των εξετάσεων για τα πανεπιστήμια, έγραφα για τις συνέπειες της αποπομπής της λογοτεχνίας από την εξεταστέα ύλη – εξαιρούνταν οι φιλόλογοι. 

Στην τροπολογία που κατετέθη χθες στη Βουλή από το υπ. Παιδείας επανήλθε ως διά μαγείας, ή κατόπιν ωρίμου σκέψεως, η λογοτεχνία στις εξετάσεις για τα ΑΕΙ. Πάντα συνδεδεμένη με την εξέταση των ελληνικών εννοείται. Και θα ήμουν βέβαια έτοιμος και πρόθυμος να επικροτήσω τη μετάβαση από τη δυσμένεια στην ευμένεια με την οποία το υπουργείο αντιμετωπίζει τη σεμνή αυτή δραστηριότητα, η οποία έχει αποφέρει δύο βραβεία Νομπέλ εις την χώρα μας –τα μοναδικά εδώ που τα λέμε–, αν η ταχύτητα της μεταστροφής δεν εντασσόταν στο είδος της συμπεριφοράς που είθισται να ονομάζεται «κυκλοθυμία», όπως αυτή που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της παραγγελίας σε εστιατόριο όπου ο ενδιαφερόμενος διατρέχει τις επιλογές ανάλογα με την έκκριση σιέλου που του προκαλεί η ανάγνωση των προτεινόμενων εδεσμάτων. Δεν είναι λίγες οι φορές που η πρώτη επιλογή είναι ψάρι φρεσκότατο, η οποία αντικαθίσταται από ζουμερό φιλέτο εξαιρετικό, για να καταλήξεις, εάν το εστιατόριο έχει ελληνική κουζίνα στον μουσακά ή, αν σε κυνηγήσουν οι Ερινύες της υγιεινής διατροφής, σε μπρόκολο και βραστά λαχανικά.
Η αντιμετώπιση της λογοτεχνίας ως το μπρόκολο των εισαγωγικών εξετάσεων που πότε το θες και πότε δεν το θες, ανάλογα με τις ορέξεις σου ή τη διάθεση των συνομιλητών σου, με όλο τον σεβασμό απέναντι στην ψυχική κατάσταση των αρμοδίων, είναι απολύτως ταιριαστή με την όλη φιλοσοφία του εκπαιδευτικού μας συστήματος. 

Οταν οι ώρες της γυμναστικής, για παράδειγμα, αυξάνονται επειδή έχουν προσληφθεί υπεράριθμοι γυμναστές που δεν ξέρουν τι να τους κάνουν –υποθέτω ότι δεν είναι όλοι αγγλομαθείς για να διδάσκουν ξένες γλώσσες– είναι λογικό και το μάθημα της λογοτεχνίας να περνάει μαζί με τις υποσημειώσεις. 

Αναγνώστης προχθές, επειδή υπερασπίστηκα τη διδασκαλία της λογοτεχνίας, με κατέταξε στις συμπαθείς κατά τα άλλα, αλλά «άχρηστες» κατά τη γνώμη του, τάξεις των ρομαντικών, συγχέοντας προφανώς τη λογοτεχνία με την απόλαυση του σεληνόφωτος. Θα το επαναλάβω: θεωρώ ότι η διδασκαλία της λογοτεχνίας είναι βασικό συστατικό της εγκυκλίου παιδείας, διότι μέσα από τη λογοτεχνία μαθαίνει το παιδί την ανάγνωση – δεν τολμώ να πω μαθαίνει να αγαπά τη δραστηριότητα της ανάγνωσης. Μαθαίνει να συγκεντρώνεται σε ένα κείμενο και μαθαίνει να σκέπτεται με έναν τρόπο που δεν είναι ίδιος με τον τρόπο των μαθηματικών, αλλά είναι σημαντικός για τη διαμόρφωση του ανοιχτού πνευματικού ορίζοντα. Η λογοτεχνική σκέψη είναι το αντίβαρο της δογματικής σκέψης και γι’ αυτό είναι ο πυρήνας της ανθρωπιστικής παιδείας. Ο τρόπος με τον οποίο διδάσκεται η λογοτεχνία στο ελληνικό σχολείο είναι το σύμπτωμα της γενικής πανωλεθρίας της ανθρωπιστικής παιδείας. Και το μπες-βγες στο σύστημα των εξετάσεων είναι συνέπεια της αμηχανίας που προκαλεί η διδασκαλία αυτού του μαθήματος. Δεν ξέρουν αν πρέπει να το εξετάζουν, γιατί δεν ξέρουν πώς να το διδάξουν.
Κενό σκέψης, κάτι σαν κενό αέρος εν πτήσει; Ελλειψη σοβαρότητας; 

Δείγμα πάντως του γεγονότος ότι ένα μεγάλο μέρος των αυθαιρεσιών και της οριακής στενοκεφαλιάς της τρόικας οφείλεται στην αδυναμία των Ελλήνων συνομιλητών τους. Η απουσία οποιουδήποτε σχεδίου –κατά προτίμηση με αρχή, μέση και τέλος– που βγάζει μάτι όταν η κυβέρνηση δεν πιέζεται από καμία τρόικα όπως στην περίπτωση.  

Πώς, επιτέλους, τη θέλουμε την εκπαίδευση; Τι θέλουμε από την εκπαίδευση τώρα που το χαρτί της δεν εξασφαλίζει θέσεις στο Δημόσιο; 

Θα μου πείτε η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα, οπότε δεν χρειάζεται να χολοσκάμε τώρα.