ANΘΡΩΠΟΣ και ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: Ποιο είναι το μήνυμα;

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Μου έκανε εντύπωση αυτό το νέο παιδί, γύρω στα δεκαέξι, που γυρόφερνε τις τελευταίες μέρες στην απόμερη γειτονιά μας, στον τόπο που οι γείτονες αποθέτουμε τα σκουπίδια μας. Συχνά βλέπει κανείς για μέρες ξεχαρβαλωμένες πολυθρόνες, «καμένα» τηγάνια, παπλώματα, ξεχειλωμένα στρώματα αλλά και λαμπατέρ, παλιοπάπουτσα, κρεμάστρες, σακ βουαγιάζ χαίνοντα, βαλίτσες, ακόμη και μπαούλα, μπαουλοντίβανα, πλυντήρια, κουζίνες ηλεκτρικές και αιρ-κοντίσιον. Τη μια τα βλέπεις, την άλλη εξαφανίζονται γιατί τα μαζεύουν με τα ξέχειλα από τέτοια είδη, μαζί με ανταλλακτικά αυτοκινήτων και μηχανές του γκαζόν, τα φορτηγάκια των Αθίγγανων. Μου έκανε λοιπόν εντύπωση που το σεμνό παιδάριο, το καθαρά ντυμένο, γυρόφερνε σ' αυτό το υπαίθριο προσεχές παλαιοπωλείο. Ω! στις μέρες μας έχω δει και αξιοπρεπείς κυρίους και γυναίκες καλοβαλμένες αλλά φτωχικές να σκαλίζουν τα αποφάγια και να διαλέγουν σάπια φρούτα, ξερά ψωμιά και ληγμένες κονσέρβες. Δεν ήταν η περίπτωση του νεαρού. Την πολλοστή φορά τον πλησίασα και τον ρώτησα τι ψάχνει στον υπαίθριο αποθέτη. Ξέρω πως άλλοι έφηβοι της ηλικίας του, λαϊκά παιδιά, ψάχνουν για ανταλλακτικά ποδηλάτων ή μοτοσακό, άδειες μπαταρίες ή πεταμένα CD. 

Το αγόρι της γειτονιάς μού ομολόγησε πως από μια απροσεξία κάποιος στο σπίτι του έσπασε την οθόνη του υπολογιστή του και είχε «φάει» τα απόβλητα πολλών γειτονιών μήπως κανένας είχε πετάξει τον παλιό του υπολογιστή, όπως συχνά είχε δει να γίνεται, να τον πάρει και να τον επισκευάσει.

Με την κουβέντα κατάλαβα πως ο νεαρός μου φίλος δεν μπορούσε να σκεφτεί χωρίς τον υπολογιστή του. Ηταν πλήρως παραδομένος και εξαρτημένος από αυτόν. 

Τον ρώτησα γιατί τόσο του λείπει, υπολογίζοντας πως θα είναι κανένα από τα παθιασμένα παιδιά που σερφάρουν παίζοντας παιχνίδια στρατηγικά και τυχερά. 

Με έκπληξή μου διαπίστωσα πως ο νέος ήταν ένα παθιασμένο για πράγματα παλικάρι που αναζητούσε τη γνώση, τις πληροφορίες και τα απρόσιτα για το βαλάντιό του βιβλία στο Διαδίκτυο. Επίσης, με έκπληξη διαπίστωσα πως για δύο ή τρία χρόνια δεν είχε πιάσει στο χέρι του μολύβι και δεν είχε μουντζουρώσει λευκό χαρτί.  

Ηταν ένας τυπικός νέος των καιρών μας. Εγραφε, διάβαζε, άκουγε μουσική, έβλεπε φιλμ μέσα από το καινούργιο αυτό εργαλείο. Με σεβασμό στους γονείς του, μου εξομολογήθηκε πως ήταν άνεργοι τον τελευταίο χρόνο, ζούσαν με τη σύνταξη της γιαγιάς και φυσικά δεν υπήρχαν χρήματα να αγοραστεί νέος υπολογιστής.

Η συνομιλία μας γινόταν κοντά στο σπίτι μου και τον παρακάλεσα να πιούμε στο γραφείο μου έναν χυμό. Ηρθε με προθυμία. Μπαίνοντας στο χολ, απέναντι υπάρχει η βιβλιοθήκη μου με τους αρχαίους συγγραφείς. Γύρω στους 500 τόμους. Σταμάτησε εντυπωσιασμένος.

«Ξέρεις», του λέω, «όλοι αυτοί που βλέπεις, από τον Ομηρο έως τον Ηράκλειτο και από τον Πλάτωνα έως τον Πλούταρχο, δεν είχαν ηλεκτρονικό υπολογιστή, δεν είχαν ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ούτε και ταχυδρομείο, τηλέφωνο, τηλέγραφο. Πολλοί από αυτούς δεν είχαν στη διάθεσή τους ούτε όσα χειρόγραφα πιθανόν θα τους ήταν χρήσιμα για τη δουλειά τους. Κι όμως ό,τι έγραψαν και ό,τι διασώθηκε από εκατονταπλάσια κείμενα που χάθηκαν μας απασχολούν, τα σχολιάζουμε, τα μελετούμε και τελειωμό δεν έχουν. 

Σκέψου μονάχα πόσοι άνθρωποι στον κόσμο μελετώντας και σχολιάζοντας τον Ηράκλειτο, που μας άφησε 150 περίπου σύντομα κειμενάκια - στοχασμούς, έγιναν διδάκτορες, καθηγητάδες, νομπελίστες.

Αλλά σκέψου και τον Σωκράτη που όχι δεν γνώριζε τον υπολογιστή, αλλά δεν καταδεχόταν καν να χρησιμοποιήσει τη γραφή. Κι όμως ο σημερινός - όχι μόνο ο δυτικός - πολιτισμός θύει και απολύει θετικά και αρνητικά, αιρετικά ή απορριπτικά πάνω στο έργο του.

Τα ομηρικά ποιήματα γαλούχησαν γενεές τετρακόσια χρόνια πριν καταστούν γραπτά κείμενα. Και συνεχίζουν να εμπνέουν επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες χωρίς να χρειάζεται η μεσολάβηση της ευχέρειας που έχεις εσύ να τα "κατεβάζεις" όταν σου καπνίσει για να τα μελετήσεις».

«Μη νομίσεις», του είπα, «πως έχω τίποτα εναντίον της νέας τεχνολογίας, αντίθετα συχνά καταφεύγω σ' αυτήν. Αλλά οι ευκολίες, επιφανειακά, που παρέχει κατάντησαν να αποτελούν αντί φάρμακο φαρμάκι, όπιο, το νέο όπιο του λαού».

Του έδειξα το τρίτο έργο, μνημείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, γραμμένο πριν από 500 χρόνια, την «Ανατομία της Μελαγχολίας» του Μπέρτον, όπου και μόνο τα βιβλία που μελέτησε αποτελούν ξεχωριστό τόμο. 

Ε, λοιπόν, του είπα, 500 χρόνια μετά, με την ευχέρεια να «κατεβάζεις» πληροφορίες από κάθε πηγή δεν βοήθησαν κανέναν να γράψει ανάλογο έργο - όπως οι σύγχρονες τεχνικές και τα σύγχρονα υλικά ούτε Παρθενώνα έφτιαξαν ούτε Παναγία των Παρισίων ούτε το Μαχάλ ούτε τις Πυραμίδες. Μας έχει όλους ευνουχίσει το δόγμα «το μέσον είναι το μήνυμα». Οχι, το μήνυμα είναι ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ.