ΚΟΣΜΟΣ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: Περιμένοντας ένα νέο «Εύρηκα!» σε έναν κόσμο όπου η καινοτομία βρίσκεται «κάπου μεταξύ δύσκολης θέσης και θανάτου»

Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΤΖΑΒΑΡΑ

 

Οι ειδικοί της έρευνας θεωρούν ότι ο ρυθμός των νέων ανακαλύψεων παραμένει στάσιμος εδώ και δεκαετίες και ότι η καινοτομία βρίσκεται σήμερα «κάπου μεταξύ δύσκολης θέσης και θανάτου»

   

Στερέψαμε άραγε από ανακαλύψεις γιατί διερχόμαστε διεθνώς περίοδο κρίσης και δεν γίνονται οι απαραίτητες επενδύσεις στον τομέα της έρευνας ή αντίστροφα η ανάπτυξη έχει ανάγκη από ανακαλύψεις και γι' αυτό φτάσαμε στο αδιέξοδο που μας ωθεί να στριμώχνουμε τους προβληματισμούς μας στους 140 χαρακτήρες, που μπορεί να... τιτιβίσει το Twitter μας; Η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα;

Στην περίφημη Silicon Valley, κοιτίδα έρευνας και καινοτομίας, πολλοί είναι εκείνοι, όπως έγραψε το περιοδικό «Economist», που θεωρούν ότι ο ρυθμός των νέων ανακαλύψεων παραμένει στάσιμος εδώ και δεκαετίες. 

Ο Πίτερ Θάιλ, ιδρυτής της PayPal, εταιρείας διαδικτυακών πληρωμών, δηλώνει ευθαρσώς ότι η καινοτομία βρίσκεται σήμερα «κάπου μεταξύ δύσκολης θέσης και θανάτου». Ταυτόχρονα μικρή αλλά συνεχώς διευρυνόμενη ομάδα οικονομολόγων εκτιμά ότι τα οικονομικά αποτελέσματα των σημερινών ανακαλύψεων ωχριούν μπροστά σε εκείνα του παρελθόντος.

Κάποιοι διατυπώνουν την άποψη πως η περίοδος (παρατεταμένης) μελαγχολίας που διέρχονται ισχυρές οικονομίες του κόσμου μπορεί να έχει τις ρίζες της σε μια μακρόχρονη τεχνολογική δυσπραγία. Οπως εξηγεί ο οικονομολόγος Τάιλερ Κάουεν, η οικονομική κρίση καλύπτει στην ουσία μια βαθύτερη και ιδιαιτέρως ενοχλητική «Μεγάλη Στασιμότητα». Αυτός μπορεί να είναι και ένας τρόπος ερμηνείας για το ότι η ανάπτυξη στα πραγματικά εισοδήματα και την απασχόληση στις πλούσιες χώρες παρουσιάζει επί μακρόν μία επιβράδυνση και από το 2000 ακόμη και στασιμότητα. Οι ισχυρές κινητήριες δυνάμεις της ανάπτυξης του 20ού αιώνα -κάποιες στον τομέα της τεχνολογίας και κάποιες εκτός- έχουν υποχωρήσει και νέες ανακαλύψεις εκτιμάται ότι δεν μπορεί να έχουν επαρκώς αναζωογονητικό αποτέλεσμα στις οικονομίες του μέλλοντος. Φαίνεται, λοιπόν, πως ο θαυμαστός σύγχρονος κόσμος μας «έμεινε από ιδέες».

Μια ψύχραιμη προσέγγιση βάζει στην κουβέντα την άποψη ότι οπωσδήποτε η τεχνολογία έχει ακόμη περιθώρια να καινοτομήσει και να δώσει σημαντικά κέρδη, όμως δεν υπάρχουν δυστυχώς πλέον «φρούτα στα χαμηλά κλαδιά». Που σημαίνει, για παράδειγμα, ότι «το να μεταφράσει σε όφελος η σύγχρονη ιατρική την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι υπόθεση πολύ δυσκολότερη από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών μαζικής παραγωγής».

Εννοείται γενικότερα ότι, όταν οι δομές ήταν πιο απλές, οι κυβερνήσεις, τα κράτη, η αλληλεξάρτηση και οι ισορροπίες στην εποχή προ... παγκοσμιοποίησης, η αντίστοιχη κλίμακα ήταν μικρότερη και οι μεγεθύνσεις ευκολότερες. Παλιότερα, στο βιομηχανικό τομέα, για παράδειγμα, ήταν πολύ απλούστερη η εισαγωγή νέων μεθόδων και βασικών αλλαγών στο σχεδιασμό των προϊόντων, στην παραγωγή, στον έλεγχο κ.λπ. Σήμερα, αρκεί να αναλογιστεί κανείς το δαιδαλώδη δρόμο που ακολουθεί η κατοχύρωση μιας πατέντας για να μείνει ενεός μπροστά στο μεγαλείο του δυτικού συστήματος της λεγόμενης «πνευματικής ιδιοκτησίας».

Επίσης, η φωτεινή εικόνα του θαυμαστού, καινούργιου κόσμου της δεκαετίας του 1970, σε απόσταση ασφαλείας από έναν μεγάλο πόλεμο και τις μηχανές της ανάπτυξης να έχουν πάρει μπρος, είχε άμεση σχέση με τις δημόσιες επενδύσεις σε έργα υποδομής και στην έρευνα που δεν ήταν εξαρτημένη από την εμπορικότητα των ανακαλύψεων που θα προέκυπταν και φώτισε μια καθαρά ανοδική πορεία.

Εξάλλου κανείς δεν μπορεί να αποφανθεί ενδεχομένως με σιγουριά αν ο σημερινός πολίτης του σύγχρονου κόσμου, που κρατά στο χέρι ένα smartphone, έχει στην τσάντα του μια ηλεκτρονική ταμπλέτα και μπορεί μέσα σε δευτερόλεπτα να συνδεθεί με τον κόσμο ολόκληρο, διαθέτοντας εκατοντάδες, χιλιάδες ή και εκατομμύρια «φίλους», δεν έχει μπει στο κάδρο της φαντασίας των προγόνων του. Ετι περαιτέρω, με την εξέλιξη της νανοτεχνολογίας, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα και τις μεταμοσχεύσεις άνοσων κυττάρων, μπορεί ο 21ος αιώνας να πραγματοποιήσει ή και να ξεπεράσει τα όνειρα των μελλοντολόγων του 20ού.

Μια διαφορετική προσέγγιση μάς υπαγορεύει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι πολλά από τα σχέδια του παρελθόντος δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, ενώ αντίθετα έγιναν πραγματικότητα άλλα, καθώς η δυναμική των κοινωνιών δεν είναι πάντα προβλέψιμη και οι ανάγκες που θα κληθεί να καλύψει μια νέα ανακάλυψη, μέχρι να προκύψουν, είναι ρεαλιστικά... ασύλληπτες. Ποιος θα μπορούσε πριν από λίγα χρόνια να σκεφτεί ότι η εικόνα του άμεσου μέλλοντος θα άλλαζε καθοριστικά με ηλεκτρονικά τιτιβίσματα, ή ίσως ότι η κοινωνική δικτύωση θα έπαιζε τόσο καθοριστικό ρόλο στην ενορχήστρωση μιας εξέγερσης (βλ. Αραβική Ανοιξη).

Προφανώς και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σήμερα, κυβερνήσεις και ιδιωτικοί φορείς διαθέτουν συνολικά 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο στον περίφημο τομέα R&D, τον τομέα δηλαδή της Ερευνας και Ανάπτυξης, επένδυση που ξεπερνάει κάθε προηγούμενο. Γκρίνια και φασαρία, μέχρι να ακουστεί ένα καινούργιο «Εύρηκα!» και να αρχίσουν οι αναλύσεις, για το εκτόπισμά του...

(Πηγές: Repubblica - The Economist)