Τα «ΟΧΙ» στοιχειώνουν όλα τα «ΝΑΙ»

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΛΙΑΚΟΥ

«Ο πόλεμος διά τον Άξονα έχει χαθή, από την στιγμήν που η Αγγλία διεκήρυξε: "Θα πολεμήσωμεν έστω και μόνον εις το νησί μας και πέραν των θαλασσών, θα πολεμήσωμεν μέχρι της νίκης". Αλλά επί πλέον και ημείς οι Έλληνες πρέπει να γνωρίζωμεν ότι δεν πολεμούμεν μόνον διά την νίκην, αλλά και διά την δόξαν. [...]

Μη χάνετε το θάρρος σας, οτιδήποτε και αν γίνη. Διότι άλλως αδύνατον να φανήτε άξιοι του λαού σας και του καθήκοντός σας, το οποίον είναι να συντηρήσετε την ιερή φλόγα του ελληνικού λαού, να βοηθήσητε τον μαχόμενον Στρατόν, να υπάρξητε συνεργάται της Κυβερνήσεως, ό,τι και αν αισθάνεσθε δι' αυτήν. Πρέπει να πιστεύσητε σεις διά να μπορέσετε να μεταδώσητε την πίστιν εις το κοινόν σας, μολονότι αυτήν την φοράν έχομεν όλοι μας να πάρωμεν από τον Ελληνικόν λαόν, και από το απερίγραπτον θάρρος του και όχι να του δώσωμεν.

Θέλω ακόμη να σας είπω κάτι. Ξέρω με βεβαιότητα ότι από την φοβεράν αυτήν δοκιμασίαν η Ελλάς θα υποφέρη. Ξέρω όμως επίσης με βεβαιότητα ότι τελικώς θα εξέλθη όχι μόνον ένδοξος αλλά και μεγαλύτερη. Θα προσέξατε το τηλεγράφημα του κ. Τσώρτσιλ το οποίον εδημοσιεύθη σήμερον εις τας εφημερίδας, ανακοινωθέν από του Υπουργείου Εξωτερικών. Λοιπόν επιθυμώ να σας τονίσω τούτο: εκείνοι οι οποίοι εις το τηλεγράφημα αυτό δεν βλέπουν γραπτήν την επιβεβαίωσιν αγράφου συμφωνίας διά τα Δωδεκάνησα, δεν ξέρουν να διαβάζουν μέσα από τις γραμμές. Και κάτι άλλο. Τα Δωδεκάνησα προδικάζουν...».

Ιωάννης Μεταξάς, «Το Προσωπικό του Ημερολόγιο - Τόμος Δεύτερος, 1933-1941, εκδόσεις Ικαρος, σελ. 524-526.

Αυτά τα αποσπάσματα προέρχονται από την ανακοίνωση του πρωθυπουργού Ι. Μεταξά στους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του αθηναϊκού Τύπου. Τόπος των εκμυστηρεύσεων του πρωθυπουργού της νίκης ήταν το «Γενικόν Στρατηγείον» (ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία»). Ο χρόνος ήταν η 30ή Οκτωβρίου 1940. Μόλις ένα σαρανταοκτάωρο έπειτα από την επίσημη κήρυξη του πολέμου προς την Ιταλία.  

Το ηθικό δίδαγμα από την ιστορική ομιλία ήταν ο αγώνας για την ανθρώπινη και εθνική αξιοπρέπεια. Το... πρακτικό ήταν τα Δωδεκάνησα. Ο διορατικός Μεταξάς, πολύ ορθά, είχε σιγουρευτεί για την ένωσή τους με την Ελλάδα, όταν θα εξερχόμασταν νικητές από την τιτανομαχία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Νάνοι και γίγαντες

 Το κείμενο της ομιλίας Μεταξά είναι πολύ διδακτικό. Μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο για την κατανόηση του γεωπολιτικού σκηνικού και της ισορροπίας δυνάμεων της εποχής. Κρίνεται απολύτως απαραίτητο για την αξιολόγηση ενός ανθρώπου, ο οποίος κλήθηκε από την Ιστορία να απαντήσει στα πιο εκβιαστικά διλήμματα που έχουν τεθεί σε επικεφαλής κυβέρνησης, από τον Μεσοπόλεμο κι έπειτα. Ο Ιωάννης Μεταξάς, παρόλο που η ιδεολογία του τον έφερνε εγγύτερα των δυνάμεων του Αξονα, ως πραγματιστής Ελληνας προτίμησε την οδό της νίκης και του οφέλους για την πατρίδα του. 

Είχε την πείρα, το γνωστικό υπόβαθρο και το ένστικτο για να ζυγίσει ακριβώς τα υπέρ και τα μείον έκαστης επιλογής και να «ποντάρει» τα... ρέστα του στην πλευρά που θα επικρατούσε. Είχε προβλέψει την αρχική ήττα της χώρας μας αλλά ταυτόχρονα είχε προεξοφλήσει τον τελικό θρίαμβο. Κινητοποίησε το σύνολο των δυνάμεων του έθνους και μίλησε ανοιχτά σε όλους όσοι έπρεπε να γνωρίζουν. Το ΟΧΙ, με το οποίο συνέδεσε για πάντα το όνομά του, δεν το είπε σε μια στιγμή έξαψης, αδυναμίας ή υπερβολικής αυτοπεποίθησης. Ηταν μια ενσυνείδητη επιλογή, που προέκυψε έπειτα από περίσκεψη.

Η άρνηση του Μεταξά να συμπράξει με την Ιταλία και τη Γερμανία, θυσιάζοντας τμήματα των εδαφών της χώρας και ολόκληρη την αξιοπρέπεια και την τιμή της είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι σπιθαμιαίες ηγεσίες που κατορθώνουν να ηττώνται ακόμα κι από... νανοδυνάμεις όπως τα Σκόπια. Οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες.

Δημοκρατικό στοίχημα

Είναι αληθινά προσβλητικό για τη Δημοκρατία μας να καπηλεύονται το όνομά της «ηγέτες», που δεν μπορούν ούτε να διανοηθούν να αντισταθούν σε επιβουλές κατά της πατρίδας, ενώ ένας δικτάτορας (γιατί ήταν πράγματι δικτάτορας ο Μεταξάς) ερμήνευσε αυθεντικά τη λαϊκή ψυχή και προτίμησε τον πόλεμο από μια ατιμωτική ειρήνη.

Αποτελεί στοίχημα για το συλλογικό βίο μας η ανάδειξη δημοκρατικά εκλεγμένων ηγεσιών που θα ξεπεράσουν τον πήχη του έπους του 1940 και θα αποδείξουν ότι το σύστημα έχει να προσφέρει κάτι περισσότερο από χρεοκοπίες, ταπεινώσεις και απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Ορόσημα όπως η εποποιία στα βουνά της Βορείου Ηπείρου δεν μας θυμίζουν μόνο πόση δύναμη, χάρισμα και διάθεση αυτοθυσίας έχει ο υπέροχος λαός μας αλλά και πόσο πολύ μπορούμε να πέσουμε όταν δεν υπάρχει η κατάλληλη ηγεσία.