ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Περικοπές ψυχών

Του Βασίλη Κρεμμυδά 

Ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών

Δύο χρόνια ύστερα από αλλεπάλληλες περικοπές αμοιβών και συντάξεων, που σημαίνει δραματικά κατακόρυφη μείωση των εισοδημάτων, όλοι μοιάζουμε να είμαστε εξουθενωμένοι• λίγοι είναι εκείνοι που έχουν ακόμη το κουράγιο να συζητήσουν για την κρίση. Θέλουν να το αποφύγουν, σάμπως να ξορκίζουν την ίδια την κρίση. Μερικοί άλλοι πάλι θέλουν να νομίζουν, όπως στον Μεσαίωνα, ότι είναι η τιμωρία που μας έστειλε ο Θεός για τις αμαρτίες μας.

Αλλά τι θα κάνουμε τώρα που θεούς, τιμωρίες και τα ρέστα πάει να μας τα χαλάσει ο κ. Χιγκς με το μποζόνιό του;

Η συμπεριφορά αυτή απέναντι στην κρίση, η συμπεριφορά της μοιρολατρίας είτε και το αντίθετό της, η εξαλλοσύνη και η καταστροφή οδηγούν ασφαλώς στον εκφασισμό της κοινωνίας - το αποτέλεσμα το είδαμε και απορήσαμε στις δύο πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις. Πρόκειται όμως για αντανάκλαση του ίδιου φαινομένου• του φαινομένου της στάσης απέναντι στην κρίση. 

Πάντως, και για την κρίση και για τη διαχείρισή της και για τις συμπεριφορές της κοινωνίας απέναντί της τη μεγαλύτερη ευθύνη έχουν οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων σχεδόν δέκα ετών.

Ευθύνονται ακόμη περισσότερο γιατί, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την οικονομική πλευρά και τις επιπτώσεις της πλευράς αυτής, δεν έλαβαν υπόψη την κοινωνική κρίση, την ηθική, την κρίση πολιτισμού. Και δέχτηκαν να έρχεται η «άψυχη» τρόικα και να διατάσσει οριζόντιες περικοπές χωρίς καν να λάβει υπόψη τα στοιχειώδη - αν ο ένας περικοπτόμενος με 20%, για παράδειγμα, έχει τέσσερα μικρά παιδιά και ο άλλος ένα ή κανένα!

Τέτοιου είδους αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, που λειτουργεί χωρίς το παραμικρό ηθικό έρμα, κάνει τις αλλεπάλληλες περικοπές να μοιάζουν με μαχαιριές στην ψυχή των ανθρώπων. Αυτή η «περικοπή των ψυχών» έχει πολλές όψεις γιατί είναι άδικη• και ως προς την ηθική και ως προς την υλική υπόστασή της. Δεν είναι βέβαιο ότι χρειάζεται παράθεση παραδειγμάτων - δεν θα τελειώναμε ποτέ!

Γιατί η ψυχή μου δεν μπόρεσε και δεν θα μπορέσει να ανεχθεί την αδικία να πληρώνω από τις οικονομίες μιας ζωής τον κλέφτη που κλέβει ακόμη. 

Η φράση «μαζί τα φάγαμε» δεν απαντά σε κανένα ερωτηματικό της ψυχής μου. Με ποιους μαζί τα «φάγατε», κύριε Θ. Πάγκαλε; Και η ψυχούλα μου τι φταίει, κύριε Πάγκαλε; Γιατί εμένα, που «δεν τα φάγαμε μαζί», μου τα τρώτε τώρα, κύριε Πάγκαλε; Πού είναι η ηθική και πού βρίσκεται η δικαιοσύνη;

Αν αυτή την ψυχή, τη δική μου, τη μαχαιρώνετε κάθε λίγο και λιγάκι, ποιος θα φταίει για τον φασισμό στον οποίο οδεύει η κοινωνία;

Οι μαχαιρωμένες ψυχές αιμορραγούν, δεν έχουν καμιά δύναμη να αντισταθούν, να μπουν μπροστά και να πουν εκείνο το «όχι»! Πάντα βρίσκεται ένας σωτήρας που θα ρίξει τη χαριστική βολή στις ήδη χιλιοματωμένες ψυχές!

Διότι κινδυνεύουμε. Κινδυνεύουμε να γίνουμε μια κοινωνία χωρίς ψυχές! Εχει άραγε υπολογίσει κανείς - ο φίλος μου υπουργός Πανοικονομίας, για παράδειγμα - το κόστος της ψυχικής μας ύφεσης;  

Γνωρίζω καλά το βάρος του όρου. Κανένας όμως δεν το υπολόγισε. Και το σκέφτομαι, τρέμω μάλιστα στην υπόθεση ότι, με βελτιωμένους όλους τους δείκτες της οικονομίας, η ψυχική ύφεση (οι μαχαιρωμένες ψυχές, δηλαδή, για τις οποίες έλεγα πριν) δεν θα μπορέσει να βοηθήσει μια κάποια ανάπτυξη!

Χάρηκαν όλοι, και εδώ και στην Ευρώπη, που η ύφεση δεν θα είναι στο 7%, όπως λογάριαζαν, αλλά στο 6,4%. Και μπράβο μας, λέει. Την ψυχική ύφεση τη λογάριασαν;