Toυ Ivan Krastev / The New York Times
Oι δημοσιογράφοι που έγραφαν για τις διεθνείς υποθέσεις τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 αναφερόντουσαν στην εποχή ως «μεταπολεμική». Έβλεπαν τα γεγονότα μέσα από το πρίσμα του Μεγάλου Πολέμου που είχε καταστρέψει την Ευρώπη μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα.
Οι ιστορικοί που γράφουν σήμερα αναφέρονται στα ίδια χρόνια ως την περίοδο του «μεσοπολέμου», για τον απλούστατο λόγο ότι αναλύουν τι συνέβη κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων ως μέρος της πορείας προς τον ακόμη πιο καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι μια από εκείνες τις στιγμές που μας ωθεί να ερμηνεύσουμε εκ νέου τη δική μας εποχή: Αυτό που ονομάσαμε 30ετή ειρήνη η οποία ακολούθησε τον Ψυχρό Πόλεμο (με την τάση να ξεχνάμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, τους πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία) τελείωσε. Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα αναλύσουν αυτές τις τελευταίες δεκαετίες, σε γενικές γραμμές, όπως βλέπουν την περίοδο του Μεσοπολέμου, ως δηλαδή μία ευκαιρία που χάθηκε.
Όσο πιο γρήγορα το παραδεχτούμε όλοι, τόσο καλύτερα μπορούμε να προετοιμαστούμε για αυτό που θα ακολουθήσει. Δυστυχώς, ένα είδος ιδιοτελούς άρνησης διαπερνά τις δυτικές πρωτεύουσες και μας εμποδίζει να δούμε το αυτονόητο. Οι παθιασμένες εκκλήσεις για την υπεράσπιση της μεταψυχροπολεμικής ευρωπαϊκής τάξης δεν έχουν κανένα νόημα γιατί αυτή η εποχή έχει τελειώσει.
Στον απόηχο της ρωσικής κατοχής της Κριμαίας το 2014, η Angela Merkel, τότε καγκελάριος της Γερμανίας, είχε μιλήσει με τον Πρόεδρο Vladimir Putin και ανέφερε στον Πρόεδρο Barrack Obama ότι, κατά την άποψή της, ο κ. Putin είχε χάσει την επαφή με την πραγματικότητα. Ζούσε, είπε, σε «άλλο κόσμο».
Σήμερα, ζούμε όλοι μέσα σε αυτό. Σε αυτόν τον κόσμο, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, «οι δυνατοί κάνουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι υποφέρουν όσο τους αναλογεί».
Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Πρώτον, πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτός δεν είναι πόλεμος της Ρωσίας. Είναι του κ. Putin.
Ο ίδιος προέρχεται από μια συγκεκριμένη γενιά Ρώσων αξιωματούχων ασφαλείας που δεν κατάφεραν ποτέ να συμφιλιωθούν με την ήττα της Μόσχας στον Ψυχρό Πόλεμο. Στα μάτια τους, η Σοβιετική Ένωση εξαφανίστηκε από τον χάρτη χωρίς στρατιωτικές απώλειες ή ξένη εισβολή. Για αυτούς, η τρέχουσα επίθεση στην Ουκρανία είναι ένα λογικό και απαραίτητο σημείο καμπής. Ο αυτοκρατορικός πίνακας μπορεί και πάλι να μηδενιστεί. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται να γράψουν το μέλλον, θέλουν να ξαναγράψουν το παρελθόν.
Ενώ παρακολουθούσα τους ρωσικούς πυραύλους να επιτίθενται στο Κίεβο με μια διάθεση ανίσχυρης οργής, ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι πολλοί Ρώσοι πρέπει να ένιωθαν το ίδιο όταν το ΝΑΤΟ βομβάρδιζε το Βελιγράδι πριν από δύο δεκαετίες. Η εισβολή του κ. Putin ίσως να αφορά περισσότερο την εκδίκηση παρά τη μεγάλη στρατηγική.
Υπάρχει μια διάκριση μεταξύ ρεβιζιονισμού και ρεβανσισμού.
Οι ρεβιζιονιστές επιθυμούν να οικοδομήσουν μια διεθνή τάξη της αρεσκείας τους.
Οι ρεβανσιστές οδηγούνται από την ιδέα της απόσβεσης. Δεν ονειρεύονται να αλλάξουν τον κόσμο αλλά να αλλάξουν στρατόπεδο όσον αφορά τους νικητές του τελευταίου πολέμου.
Εάν ο κ. Putin τα καταφέρει σήμερα, η Δύση μπορεί να κατηγορήσει μόνο τον εαυτό της. Ενώ η δυτική κοινή γνώμη υπνωτιζόταν με την ιδέα ότι η Ρωσία βρίσκεται σε παρακμή, «ένα βενζινάδικο με πυρηνικά», όπως άρεσε σε ορισμένους να την αποκαλούν, ο Ρώσος πρόεδρος άρχισε να καταστρώνει τη στρατηγική του.
Για χρόνια, ο κ. Putin εδραιώνει τη σφαίρα επιρροής του στην πρώην Σοβιετική Ένωση, ξεκινώντας με τον πόλεμό του στη Γεωργία το 2008 και με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Πιο πρόσφατα, έσφιξε τον έλεγχο της Λευκορωσίας και της Κεντρικής Ασίας. Τώρα έχει αναλάβει το επόμενο, δραματικό βήμα.
Ο πρόεδρος Biden δήλωσε ότι ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία σκοπεύει να αναδείξει τον κ. Putin ως «παρία στη διεθνή σκηνή». Αυτή θα ήταν η κατάλληλη τιμωρία για αυτή την παραβίαση του διεθνούς δικαίου, αλλά τα πράγματα μπορεί να μην πάνε έτσι. Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η Δύση να βρεθεί πιο απομονωμένη.
Τους τελευταίους δύο μήνες, η συμμαχία Μόσχας-Πεκίνου έχει περάσει από τη θεωρία στην πραγματικότητα, χάρη στον κοινό στόχο της αμφισβήτησης της αμερικανικής κυριαρχίας. Ενώ οι κινεζικές ελίτ δύσκολα θα ενθουσιαστούν με την απερίσκεπτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα παραμείνουν στο πλευρό της Μόσχας.
Δείτε πώς το Πεκίνο αρνήθηκε να χαρακτηρίσει επισήμως τον πόλεμο του κ. Putin ως εισβολή. Ο Πρόεδρος Xi Jinping μπορεί να είναι ο μεγαλύτερος ωφελούμενος από την τρέχουσα κρίση: Η Αμερική όχι μόνο φαίνεται αδύναμη, αλλά τώρα βρίσκεται βαλτωμένη με τα προβλήματα στην Ευρώπη και δεν μπορεί να επικεντρωθεί στην Ασία.
Πολλές χώρες βλέπουν τη σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης ως μια σύγκρουση μεταξύ παλιών ιμπεριαλιστών που δύσκολα τις επηρεάζει. Μεγαλύτερη και πιο άμεση ανησυχία προκαλεί ο τρόπος με τον οποίο οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση θα αυξήσουν τις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων.
Η Δύση μπορεί να κερδίσει τους σκεπτικιστές των προσπαθειών της για την καταπολέμηση του κ. Putin μόνο εάν καταφέρει να δείξει σε όσους βρίσκονται εκτός Ευρώπης ότι αυτό που διακυβεύεται στο Κίεβο δεν είναι η μοίρα ενός φιλοδυτικού καθεστώτος αλλά η κυριαρχία ενός νεογέννητου μετα- αυτοκρατορικoύ κράτους.
Κάποιοι έχουν ήδη καταλάβει αυτήν την ιδέα: Ο πρεσβευτής της Κένυας στα Ηνωμένα Έθνη κατέγραψε τι συμβαίνει στην Ουκρανία όταν είπε: «η κατάσταση απηχεί την ιστορία μας. Η Κένυα και σχεδόν κάθε αφρικανική χώρα γεννήθηκε με το τέλος των αυτοκρατοριών».
Τι σημαίνει το τέλος της ειρήνης για την Ευρώπη;
Οι συνέπειες θα είναι τραγικές.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει την τρομακτική πιθανότητες να...
αναθερμάνει τις έως τώρα «παγωμένες» συγκρούσεις στην περιφέρεια της ηπείρου, συμπεριλαμβανομένων αλλού στον μετασοβιετικό χώρο και στα Δυτικά Βαλκάνια.
Για παράδειγμα, οι ηγέτες της Δημοκρατίας της Srpska μπορεί να «διαβάσουν» μία πιθανή νίκη του κ. Putin στην Ουκρανία ως σήμα για τη διάλυση της Βοσνίας. Οι φιλικοί προς τη Ρωσία ηγέτες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επίσης, θα αισθανθούν θάρρος από τη νίκη του. Η εισβολή στην Ουκρανία ένωσε την Ευρώπη, αλλά θα βλάψει και την αυτοπεποίθησή της.
Αλλά πιο ουσιαστικά, τα γεγονότα θα απαιτήσουν μια ριζική επανεξέταση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Τα τελευταία 30 χρόνια, οι Ευρωπαίοι έχουν πείσει τους εαυτούς τους ότι η στρατιωτική ισχύς δεν αξίζει το κόστος και ότι η αμερικανική στρατιωτική υπεροχή ήταν αρκετή για να αποτρέψει άλλες χώρες από την επιδίωξη πολέμου. Οι δαπάνες για την άμυνα μειώθηκαν. Αυτό που είχε σημασία, η ληφθείσα σοφία ήταν η οικονομική και η πιο ήπια ισχύς.
Τώρα γνωρίζουμε ότι οι κυρώσεις δεν μπορούν να σταματήσουν τα τανκς. Η αγαπημένη πεποίθηση της Ευρώπης ότι η οικονομική αλληλεξάρτηση είναι η καλύτερη εγγύηση για την ειρήνη αποδείχθηκε λανθασμένη. Οι Ευρωπαίοι έκαναν ένα λάθος καθολικοποιώντας την εμπειρία τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε χώρες όπως η Ρωσία.
Ο καπιταλισμός δεν αρκεί για να μετριάσει τον αυταρχισμό.
Το εμπόριο με δικτάτορες δεν κάνει τις χώρες πιο ασφαλείς και η διατήρηση των χρημάτων διεφθαρμένων ηγετών στις τράπεζές δεν τους εκπολιτίζει, τις διαφθείρει.
Και το κυριότερο; Ο εναγκαλισμός της Ευρώπης με τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες έκανε την ήπειρο πιο ανασφαλή και ευάλωτη.
Το πιο αποσταθεροποιητικό αποτέλεσμα της εισβολής της Ρωσίας θα μπορούσε να είναι ότι πολλοί σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να συμφωνούν με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Volodymyr Zelensky. Στο Φόρουμ για την Ασφάλεια του Μονάχου αυτόν τον μήνα, δήλωσε ότι το Κίεβο έκανε λάθος εγκαταλείποντας τα πυρηνικά όπλα που κληρονόμησε από τη Σοβιετική Ένωση.
Η απροθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών να υπερασπιστούν μια φίλη χώρα όπως η Ουκρανία μπορεί να κάνει τουλάχιστον ορισμένους Αμερικανούς συμμάχους να πιστέψουν ότι τα πυρηνικά όπλα είναι ο μόνος τρόπος για να εγγυηθούν την κυριαρχία τους. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι γείτονες της Κίνας σκέφτονται επίσης με αυτόν τον τρόπο. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των Νοτιοκορεατών τάσσεται τώρα υπέρ της απόκτησης πυρηνικών όπλων από τη χώρα τους υποδηλώνει ότι οι κινήσεις του κ. Putin στην Ουκρανία θέτουν σε κίνδυνο το παγκόσμιο καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων.
Το 1993, ο μεγάλος Γερμανός ποιητής και δοκιμιογράφος Hans Magnus Enzensberger προέβλεψε ότι τον Ψυχρό Πόλεμο θα ακολουθούσε μια εποχή χάους, βίας και συγκρούσεων. Αναλογιζόμενος όσα παρατήρησε στη Γιουγκοσλαβία και τις αστικές ταραχές των Ηνωμένων Πολιτειών, είδε έναν κόσμο που ορίζεται από την «αδυναμία διάκρισης μεταξύ καταστροφής και αυτοκαταστροφής».
Σε αυτόν τον κόσμο, «δεν υπάρχει πλέον καμία ανάγκη να νομιμοποιήσεις τις πράξεις σου. Η βία έχει απελευθερωθεί πλέον από την ιδεολογία».
Ο κ. Enzensberger είχε δίκιο.
Ήταν πολύ νωρίς…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου