Ακόμη και για τα πρότυπα του ηγέτη της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο, το να ασκήσει - πρακτικά - πειρατεία σε μια πτήση μεταξύ δύο πρωτευουσών χωρών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη σύλληψη δημοσιογράφου της λευκορωσικής αντιπολίτευσης είναι μια πράξη απερίγραπτης απερισκεψίας.
Πολλές λεπτομέρειες εξακολουθούν να παραμένουν σκοτεινές, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου - εάν υπάρχει - της Ρωσίας.
Ένα συμπέρασμα είναι, ωστόσο, ήδη ξεκάθαρο: το να αρπάζει κανείς εναν αντιφρονούντα... από τον ουρανό, κατά παράβαση των διεθνών κανόνων για τα αεροπορικά ταξίδια, θα μπορούσε να δημιουργήσει προηγούμενο για πολύ μεγαλύτερα αυταρχικά κράτη, όπως η Κίνα. Η έκφραση ανησυχίας από την Ευρώπη και άλλα δυτικά κράτη δεν πρόκειται να αρκέσουν.
Ο Λουκασένκο αγωνίζεται για την επιβίωση του σοβιετικού τύπου καθεστώτος του από τον περασμένο Αύγουστο, όταν οι εκτός κάθε λογικής ισχυρισμοί του για ακόμη μια μεγάλη εκλογική νίκη - την έκτη του κατά σειρά - πυροδότησαν μαζικές διαδηλώσεις στους δρόμους των πόλεων της Λευκορωσίας.
Οι διαδηλώσεις και οι απεργίες αντιμετωπίστηκαν με βίαιη καταστολή και συλλήψεις. Χάρις - εν μέρει - στην υποστήριξη της Μόσχας, ο πρώην επικεφαλής αγροτικού συνεταιρισμού κατάφερε να παραμείνει παρ’ όλα αυτά στην εξουσία και εξακολουθεί τη φίμωση των πολιτικών του αντιπάλων, ενώ να περισφίγγει τον πολιτικό "κλοιό" του γύρω από τη χώρα. Την περασμένη εβδομάδα ο δημοφιλής ειδησεογραφικός ιστότοπος Tut.by τέθηκε εκτός λειτουργίας και οι αρχές άνοιξαν ποινική υπόθεση εναντίον του, κατηγορώντας τους διαχειριστές του για φοροδιαφυγή.
Παρ' όλα τα παραπάνω, ο εξαναγκασμός επιβατικού αεροσκάφους της Ryanair το οποίο ταξίδευε μεταξύ δύο κρατών - μελών του ΝΑΤΟ (Ελλάδας και Λιθουανίας) για την απομάκρυνση από αυτό ενός αντιφρονούντος αποτελεί δραματική κλιμάκωση.
Εάν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δοκίμαζε τον Αμερικανό ομόλογό του Τζο Μπάιντεν με τη συσσώρευση στρατιωτικών δυνάμεων στα σύνορα της Ρωσίας με την Ουκρανία τον Απρίλιο, η Λευκορωσία προχωρά πολύ πιο μακριά. Τα ευρωπαϊκά κράτη και οι ΗΠΑ έχουν ζητήσει εξηγήσεις για την αναγκαστική προσγείωση της Κυριακής. Είναι απίθανο να τις λάβουν και οι Βρυξέλλες πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των 27 χωρών της ΕΕ αυτές τις ημέρες προκειμένου να δώσουν μια γρήγορη και ισχυρή απάντηση σε μια τέτοια ευθεία πρόκληση.
Ο Λουκασένκο, από εκεί που συνιστούσε κίνδυνο αποκλειστικά για τον λαό του, μετατρέπεται σε διεθνή απειλή, λέει ο Nigel Gould-Davies του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, πρώην πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στη Λευκορωσία. Αυτό υπονομεύει τυχόν εναπομείναντα επιχειρήματα ότι η μετριοπάθεια στη διπλωματία της Δύσης προς το Μινσκ πιθανόν να ωθούσε τον Λουκασένκο να καταστεί πιο εποικοδομητικός.
Το σενάριο θα ήταν ελαφρώς απίθανο ακόμη και ως μυθοπλασία για το Χόλιγουντ.
Η πτήση της Ryanair μεταξύ Αθήνας και Βίλνιους, με την οποία μεταφέρονταν περίπου 170 επιβάτες, αναγκάστηκε να αλλάξει πορεία ελάχιστα λεπτά πριν εγκαταλείψει τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, φαινομενικά λόγω πιθανής ύπαρξης εκρηκτικών στο αεροπλάνο.
Αντί να κατευθυνθεί προς τον τελικό προορισμό του, που βρισκόταν πιο κοντά, το αεροπλάνο συνοδεύτηκε στο Μινσκ από μαχητικό αεροσκάφος εξοπλισμένο με πυραύλους αέρος-αέρος. Εκεί, οι αρχές συνέλαβαν έναν εξέχοντα δημοσιογράφο ο οποίος επέβαινε στην πτήση, τον Ραμάν Προτάσεβιτς, εξόριστο πρώην διευθυντή σύνταξης του ειδησεογραφικού διαύλου (στο Telegram) Nexta, βασικής πηγής ανεξάρτητων ειδήσεων στη Λευκορωσία.
Παρ’ όλο το θέατρο του ελέγχου των αποσκευών και της χρήσης αστυνομικών σκύλων, η άμεση απομάκρυνση του 26χρονου - ο οποίος αντιμετωπίζει ποινικές κατηγορίες, ακόμη και τη θανατική ποινή, σύμφωνα με την αρχηγό της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας, Sviatlana Tsikhanouskaya - αφήνει ελάχιστες αμφιβολίες ως προς τον πραγματικό στόχο του Μινσκ.
Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η δύναμη της άμεσης φραστικής απάντησης της Ευρώπης υπερβαίνει κατά πολύ τις συνήθειες του μπλοκ των "27".
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen ανέφερε ότι η "εξωφρενική και παράνομη" συμπεριφορά των λευκορωσικών αρχών θα έχει "συνέπειες". Αλλά ποιες μπορεί να είναι αυτές;
Λαμβάνοντας υπ' όψη την "αιώνια" πρόκληση του να μπορέσει κανείς να ενοποιήσει 27 κράτη - μέλη της ΕΕ ώστε αυτά να συμφωνήσουν σε κυρώσεις κατά τρίτων, η διεύρυνση των υπαρχόντων περιοριστικών μέτρων έναντι της Λευκορωσίας πιθανότατα δεν θα συμβεί άμεσα.
Η Maryia Rohava, ειδική σε ζητήματα Λευκορωσίας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, κάνει την έξυπνη πρόταση να συνδεθεί ένα συγκεκριμένο τιμωρητικό μέτρο με το συγκεκριμένο περιστατικό και να απαιτηθεί άμεση δράση από το Μινσκ προκειμένου αυτό να αντιστραφεί. Μία ιδέα είναι να κηρυχθεί μη ασφαλής ο εναέριος χώρος της Λευκορωσίας και η Δύση να επιβάλει δρακόντειες απαγορεύσεις στον εθνικό αερομεταφορέα της χώρας, Belavia, έως ότου ο Λουκασένκο δώσει κάποιες απαντήσεις για το περιστατικό και ο Προτάσεβιτς και η σύντροφός του (επίσης κρατούμενη) απελευθερωθούν.
Υπάρχει πολύς χώρος για δράση πέρα από αυτό:
Οι υφιστάμενες ευρωπαϊκές κυρώσεις περιλαμβάνουν εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στη Λευκορωσία, απαγόρευση έκδοσης βίζας και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων, μέτρα τα οποία αφορούν ορισμένα πρόσωπα και μια χούφτα λευκορωσικές επιχειρήσεις.
Αυτό δεν είναι ούτε κατά διάνοια αρκετό.
Τα επόμενα βήματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη διεύρυνση της λίστας των προσώπων τα οποία βρίσκονται σε καθεστώς κυρώσεων και την προσθήκη σημαντικών κρατικών εταιρειών όπως η Belaruskali - ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς λιπασμάτων ποτάσας στον κόσμο - οι οποίες αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων για τη χώρα.
Κανένα από αυτά τα μέτρα δεν είναι περίπλοκο στην επιβολή και εφαρμογή του. Για παράδειγμα, υπάρχει το ακανθώδες ζήτημα του πώς να διαχωρίσει κανείς τη Λευκορωσία από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, χωρίς την υποστήριξη της οποίας οι εξωφρενικές ενέργειες του Μινσκ πιθανότατα δεν θα ήταν εφικτές.
Πράγματι, αυστηρότερα μέτρα μπορεί να επιταχύνουν την απορρόφηση της Λευκορωσίας από τη Μόσχα, αν και αυτό είναι απίθανο να αποτελέσει θελκτική προοπτική για το Μινσκ, οπότε ο φόβος για ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν πρέπει να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τις Βρυξέλλες ή την Ουάσιγκτον.
Θετικά μέτρα, όπως η υποστήριξη ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών στη Λευκορωσία θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου