 |
| «Χριστούγεννα στην Αθήνα, Δεκέμβριος 1960». Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα τραβηγμένη στη γωνία Σταδίου και Αιόλου, στα Χαυτεία. ΑΡΧΕΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ |
Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ
Περί ορέξεως (και στον χριστουγεννιάτικο διάκοσμο) ισχύει το «κολοκυθόπιτα».
Περί ορέξεως (και στον χριστουγεννιάτικο διάκοσμο) ισχύει το «κολοκυθόπιτα».
Δεν μπορούμε να πούμε αν ο νεωτερικός φωτισμός στη Βασιλίσσης Σοφίας είναι καλός ή κακός· στα ζητήματα αισθητικής δεν χωράνε επιχειρήματα.
Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, όμως, πως η Αγορά (με την αρχαιοελληνική έννοια) των κοινωνικών δικτύων τον είχε απορρίψει πολύ πριν αυτός αναρτηθεί.
Το 2013, μια σειρά φωτογραφιών έγινε «viral», όπως λένε στη γλώσσα της νέας εποχής. Δεκάδες χιλιάδες χρήστες τις αναπαρήγαγαν με εγκωμιαστικά σχόλια για την «Αθήνα που χάθηκε», «πού ’ναι τα χρόνια εκείνα» κ.λπ. Οι φωτογραφίες είχαν την τέχνη του Κώστα Μπαλάφα, αλλά δεν ήταν η αισθητική που τις έκανε –53 χρόνια μετά– διάσημες. Ηταν η νοσταλγία που ανέδιδαν. Τραβήχτηκαν τον Δεκέμβριο του 1960 και απεικόνιζαν το κέντρο των Αθηνών, με λίγο χριστουγεννιάτικο διάκοσμο, και τα γνωστά κυκλοφοριακά προβλήματα. Πολλά αυτοκίνητα και περισσότερο κόσμο στα πεζοδρόμια.
Το περίεργο ήταν πως αυτή η νοσταλγική έκρηξη δεν προήλθε από ηλικιωμένους, που φυσιολογικώς νοσταλγούν τη νιότη τους, αλλά από νέους που δεν έζησαν «τα χρόνια εκείνα».
Το 2013, μια σειρά φωτογραφιών έγινε «viral», όπως λένε στη γλώσσα της νέας εποχής. Δεκάδες χιλιάδες χρήστες τις αναπαρήγαγαν με εγκωμιαστικά σχόλια για την «Αθήνα που χάθηκε», «πού ’ναι τα χρόνια εκείνα» κ.λπ. Οι φωτογραφίες είχαν την τέχνη του Κώστα Μπαλάφα, αλλά δεν ήταν η αισθητική που τις έκανε –53 χρόνια μετά– διάσημες. Ηταν η νοσταλγία που ανέδιδαν. Τραβήχτηκαν τον Δεκέμβριο του 1960 και απεικόνιζαν το κέντρο των Αθηνών, με λίγο χριστουγεννιάτικο διάκοσμο, και τα γνωστά κυκλοφοριακά προβλήματα. Πολλά αυτοκίνητα και περισσότερο κόσμο στα πεζοδρόμια.
Το περίεργο ήταν πως αυτή η νοσταλγική έκρηξη δεν προήλθε από ηλικιωμένους, που φυσιολογικώς νοσταλγούν τη νιότη τους, αλλά από νέους που δεν έζησαν «τα χρόνια εκείνα».
Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει. Υπάρχει ένα υπόγειο, αλλά σημαντικό ρεύμα συντηρητισμού που διατρέχει όλες τις δυτικές κοινωνίες. Κάποιες φορές παίρνει πολιτική έκφραση, όπως έγινε με την εκλογή Τραμπ και την υπερψήφιση του Brexit, άλλες φορές όμως παίρνει μορφές νοσταλγίας για τις δήθεν «παλιές καλές εποχές», ακόμη και την άρνηση ενσωμάτωσης τεχνολογικών εξελίξεων. Πρέπει να το θεωρήσουμε φυσιολογικό. Η νεωτερικότητα, που ολόκληρο τον 20ό αιώνα ήταν υπόσχεση, τώρα φαντάζει απειλή.
Τον Νοέμβριο κάθε χρόνου γίνεται στην Αθήνα μια σημαντική εκδήλωση. Επί δύο ημέρες, στο SingularityU Summit, διάσημοι γκουρού της νέας εποχής ανοίγουν μια χαραμάδα στο μέλλον. Παρουσιάζουν τις τάσεις της τεχνολογίας, της ενέργειας, της οικονομίας, της κοινωνίας κ.λπ. Μιλούν με τον ενθουσιασμό εκείνων των γκουρού του Διαδικτύου που στις αρχές της δεκαετίας του ’80 υπόσχονταν την πληροφοριακή ουτοπία, τη δημιουργία της σύγχρονης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου «όλη η γνώση του κόσμου εκδημοκρατίζεται, δηλαδή περνάει στα χέρια όλων». Οι σύγχρονοί τους, όμως, δεν παραβλέπουν απλώς τα υποπροϊόντα της επερχόμενης επανάστασης. Τα υπόσχονται. Μιλούν ενθουσιωδώς για το διαρκές disruption (απότομη διακοπή, αναστάτωση, διαταραχή) όλων των τεχνολογιών, της οικονομίας και συνεπώς της κοινωνίας. «Τα επόμενα 20 χρόνια θα επανεφεύρουμε την έννοια άνθρωπος», είχε πει πέρυσι ο συνιδρυτής του SingularityU, κ. Πίτερ Διαμαντής. Είναι αλήθεια, αν σκεφτούμε τις ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία, ρομποτική κ.λπ. Αλλά, πάλι, αυτό που εκστομίζεται ως υπόσχεση, στον μέσο άνθρωπο ακούγεται ως απειλή.
Τον Νοέμβριο κάθε χρόνου γίνεται στην Αθήνα μια σημαντική εκδήλωση. Επί δύο ημέρες, στο SingularityU Summit, διάσημοι γκουρού της νέας εποχής ανοίγουν μια χαραμάδα στο μέλλον. Παρουσιάζουν τις τάσεις της τεχνολογίας, της ενέργειας, της οικονομίας, της κοινωνίας κ.λπ. Μιλούν με τον ενθουσιασμό εκείνων των γκουρού του Διαδικτύου που στις αρχές της δεκαετίας του ’80 υπόσχονταν την πληροφοριακή ουτοπία, τη δημιουργία της σύγχρονης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου «όλη η γνώση του κόσμου εκδημοκρατίζεται, δηλαδή περνάει στα χέρια όλων». Οι σύγχρονοί τους, όμως, δεν παραβλέπουν απλώς τα υποπροϊόντα της επερχόμενης επανάστασης. Τα υπόσχονται. Μιλούν ενθουσιωδώς για το διαρκές disruption (απότομη διακοπή, αναστάτωση, διαταραχή) όλων των τεχνολογιών, της οικονομίας και συνεπώς της κοινωνίας. «Τα επόμενα 20 χρόνια θα επανεφεύρουμε την έννοια άνθρωπος», είχε πει πέρυσι ο συνιδρυτής του SingularityU, κ. Πίτερ Διαμαντής. Είναι αλήθεια, αν σκεφτούμε τις ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία, ρομποτική κ.λπ. Αλλά, πάλι, αυτό που εκστομίζεται ως υπόσχεση, στον μέσο άνθρωπο ακούγεται ως απειλή.
Λογικό, διότι...
σήμερα λέμε στους νέους ότι θα σπουδάσουν δέκα χρόνια και οι δεξιότητές τους θα απαξιωθούν σε πέντε.
Αυτή η ρευστότητα, το διαρκές «disruption» που λένε οι γκουρού και το χαρακτηρίζουν «απίστευτη ευκαιρία», διαχέει ανασφάλεια στον πληθυσμό. Φοβάται και αρχίζει να αποστρέφεται αδιακρίτως κάθε νεωτερική έκφραση.
«Οι φωτογραφίες του σπουδαίου Κώστα Μπαλάφα οδηγούν μόνο σε ευχάριστες σκέψεις. (...) Το 1960 η Αθήνα έλαμπε επειδή ήλπιζε...», έγραφε το 2013 ο συνάδελφος Χρίστος Βασιλόπουλος. Αυτή η λάμψη και η ελπίδα αρχίζει να εκλείπει από τον δυτικό κόσμο. Και ίσως το μεγαλύτερο «disruption», που θα ζήσουμε τα επόμενα χρόνια, να είναι της εποχής του διαρκούς «disruption».
«Οι φωτογραφίες του σπουδαίου Κώστα Μπαλάφα οδηγούν μόνο σε ευχάριστες σκέψεις. (...) Το 1960 η Αθήνα έλαμπε επειδή ήλπιζε...», έγραφε το 2013 ο συνάδελφος Χρίστος Βασιλόπουλος. Αυτή η λάμψη και η ελπίδα αρχίζει να εκλείπει από τον δυτικό κόσμο. Και ίσως το μεγαλύτερο «disruption», που θα ζήσουμε τα επόμενα χρόνια, να είναι της εποχής του διαρκούς «disruption».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου