ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Πέντε συμπεράσματα από το επίμαχο δημοψήφισμα των Καταλανών

Γράφει το POLITICO.EU

1. Μια κακή μέρα για τον Ραχόι

Ο ισπανός πρωθυπουργός έδωσε στους καταλανούς αυτονομιστές τα πολιτικά "πυρομαχικά" στα οποία έλπιζαν: εικόνες της ισπανικής αστυνομίας από τα επεισόδια της Κυριακής, να επιτίθενται σε πλήθη άοπλων αμάχων που είχαν σηκωθεί νωρίς για να ψηφίσουν. Επιπλέον, η αστυνομική δράση δεν κατόρθωσε να αποτρέψει τους ανθρώπους - εκατομμύρια, σύμφωνα με την περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας - από το να ψηφίσουν. Αυτό σημαίνει ότι ο Ραχόι μπορεί να πληρώσει το πολιτικό κόστος της καταπίεσης χωρίς να έχει τιμήσει την υπόσχεσή του να αποτρέψει το δημοψήφισμα.

Το ισπανικό κράτος κατόρθωσε να υπονομεύσει τα στοιχεία της ψηφοφορίας και ως εκ τούτου την αξιοπιστία του αποτελέσματος -θέτοντας το ερώτημα, γιατί ήταν επίσης απαραίτητο να στείλει την αστυνομία, αφού η ψηφιακή υποδομή των αυτονομιστών είχε ήδη απενεργοποιηθεί;

Ο Ραχόι έφερε χιλιάδες αστυνομικούς και μέλη της Εθνοφρουράς που βρέθηκαν στην Καταλονία από άλλες περιοχές της χώρας σε μία ιδιαίτερα δύσκολη θέση, αναγκάζοντάς τους να ασκήσουν βία σε εκατοντάδες ανθρώπους για να κατασχέσουν κάλπες. Η εθνική αστυνομία οδηγήθηκε πίσω σε ορισμένα σημεία, ενώ η περιφερειακή αστυνομία των Καταλανών - η "Μόσος" - αρνήθηκε να κινηθεί εναντίον των ψηφοφόρων.

2. Νίκησαν οι δημόσιες σχέσεις των αυτονομιστών

Οι καταλανικές δυνάμεις υπέρ της ανεξαρτησίας κατόρθωσαν να κινητοποιήσουν χιλιάδες ανθρώπους για να κοιμηθούν στα εκλογικά κέντρα και να υπερασπιστούν τα κτίρια ώστε να εμποδίσουν την αστυνομία να πάρει τα ψηφοδέλτια και άλλο υλικό ψηφοφορίας. Έδειξαν καλή οργάνωση και ισχυρή δέσμευση. Κατάφεραν επίσης να προσελκύσουν τη διεθνή προσοχή στο ζήτημα αυτό, με ορισμένους εξέχοντες ευρωπαίους πολιτικούς - τους πρωθυπουργούς του Βελγίου και της Σλοβενίας, τον ηγέτη των Βρετανών Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν και μερικά μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- να εκφράζουν ανησυχία για τη βία στην Καταλονία, ζητώντας εποικοδομητικό διάλογο.

Η καταστολή από τις ισπανικές αρχές κατά τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της ψηφοφορίας πιθανόν να προκάλεσε εθνικιστικές αντιδράσεις και να διεύρυνε τη βάση στήριξης των αυτονομιστών, οι οποίοι έφτασαν το 50% στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές. Αυτή η τάση είναι πιθανό να συνεχιστεί και μετά τα γεγονότα της Κυριακής.

3. Η αμφίβολη ψηφοφορία δεν θα εμποδίσει τους Καταλανούς να σπεύσουν να διακηρύξουν τη νίκη τους

Δεν υπήρξε εκλογική επιτροπή που να επιβλέπει το δημοψήφισμα. Κάποια εκλογικά τμήματα σφραγίστηκαν. Η κυβέρνηση της Καταλονίας προέβη σε αλλαγές της τελευταίας στιγμής στην οργάνωση της ψηφοφορίας. Η κεντρική κυβέρνηση κατέλαβε την ψηφιακή υποδομή του δημοψηφίσματος. Τα εκλογικά τμήματα ήταν γεμάτα με υποστηρικτές της απόσχισης, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την καταμέτρηση των ψήφων. Υπήρχαν ανεπιβεβαίωτες αναφορές ότι οι άνθρωποι ψηφίζουν περισσότερες από μία φορά.
 

Δεν έχει σημασία. Παρά τις διαδικαστικές ανεπάρκειες που θα καθιστούσαν κάθε άλλη δημοκρατική ψήφο άκυρη, η κυβέρνηση της Καταλονίας αισθάνθηκε δικαιολογημένη λέγοντας ότι θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα στο περιφερειακό κοινοβούλιο αυτή την εβδομάδα. Ο Πουτζδεμόντ δεν έκανε τον κόπο να περιμένει το αποτέλεσμα για να μιλήσει για ένα ανεξάρτητο μέλλον. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, η περιφερειακή κυβέρνηση ανακοίνωσε μια συντριπτική νίκη: περίπου 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν, ή 42 τοις εκατό του εκλογικού σώματος, και το 90 τοις εκατό δήλωσε "Ναι" στην ανεξαρτησία, είπε. Μια δήλωση ανεξαρτησίας θα μπορούσε, με τη σειρά της, να παρακινήσει τη Μαδρίτη να αναλάβει τον έλεγχο της καταλανικής κυβέρνησης, γεγονός που πιθανόν θα έφερνε περισσότερες διαταραχές στην περιοχή.

4. Τα επόμενα βήματα του Ραχόι

Καθώς είναι σχεδόν βέβαιη μια μονομερής δήλωση ανεξαρτησίας, ο κύριος αντίπαλος του Ραχόι, ο σοσιαλιστής Πέδρο Σάντσες, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι η εδαφική ενότητα της Ισπανίας "διακυβεύεται σήμερα" και να παροτρύνει τον πρωθυπουργό να αναλάβει δράση. 

Ο Ραχόι πρέπει να "διαπραγματευτεί, να διαπραγματευτεί και να διαπραγματευτεί" για συμφωνία με τους Καταλανούς, δήλωσε ο Σάντσες.

Σε εμφάνισή του στην εθνική τηλεόραση το βράδυ της Κυριακής, ο Ραχόι δεν φάνηκε ανοικτός στη διαπραγμάτευση: Αντί γι' αυτό, έριξε την ευθύνη για το χάος στην "ανευθυνότητα" της περιφερειακής κυβέρνησης υπό την ηγεσία του Πουτζδεμόντ.
 

Ωστόσο, ο Ραχόι υποσχέθηκε επίσης να συγκεντρώσει όλες τις ισπανικές πολιτικές δυνάμεις τις επόμενες ημέρες για να συζητήσει την κρίση και δήλωσε ότι είναι ανοικτός σε διάλογο στο πλαίσιο του νόμου. "Δεν πρόκειται να κλείσω καμία πόρτα", είπε.

Οι αυτονομιστές γνωρίζουν ότι θα ήταν σχεδόν αδύνατο να αποκτήσουν την πλειοψηφία της υποστήριξης των περισσότερων Ισπανών για τις συνταγματικές αλλαγές που απαιτούνται ώστε να προετοιμάσουν τον δρόμο για την αυτονομία της Καταλονίας. Ακριβώς όπως η βία της Κυριακής είναι πιθανό να προκαλέσει αναθέρμανση των εθνικιστών στην Καταλονία, το ίδιο δημοψήφισμα θα μπορούσε να εντείνει τα αισθήματα των εθνικιστών και στην υπόλοιπη Ισπανία.

Μέσα στο πλαίσιο του σημερινού κλίματος, θα μπορούσε ακόμα να υπάρξει υποστήριξη στην Ισπανία ώστε να επιτρέψει στην Καταλονία έναν μεγαλύτερο βαθμό αυτονομίας, και όχι μια καθαρή απόσχιση. Ωστόσο, οι αυτονομιστές δεν είναι πλέον πιθανό να εγκαταλείψουν παίρνοντας κάτι λιγότερο από την αυτοδιάθεση - δηλαδή ένα δημοψήφισμα σκωτσέζικου τύπου, που θα συμφωνηθεί με τη Μαδρίτη και που θα επέτρεπε μια σωστή ψηφοφορία (σε αντίθεση με της Κυριακής) για να διευθετηθεί το ζήτημα της κυριαρχίας για την περιοχή.

5. Περισσότερη άσκηση πίεσης

Τις εβδομάδες πριν από την ψηφοφορία και οι δύο πλευρές έκαναν τις διεθνείς προσπάθειές τους να υποστηρίξουν τις απόψεις τους: ο Ραχόι εμφανίστηκε την περασμένη εβδομάδα μαζί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσιγκτον και πήρε την ευλογία του για την ισπανική ενότητα, ενώ ο Πουτζδεμόντ και οι υποστηρικτές του ταξίδευαν ακούραστα στις Βρυξέλλες για να επιδιώξουν τη διαμεσολάβηση και την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο ηγέτης της Καταλονίας δήλωσε μετά τα γεγονότα της Κυριακής ότι η Ευρώπη "δεν μπορεί πλέον να κοιτάζει αλλού". Οι περισσότεροι ηγέτες της ΕΕ πιθανότατα θα παραμείνουν προσεκτικοί στο να προκαλέσουν αναστάτωση στην Ισπανία ή στο να θεωρηθεί ότι υπονομεύουν το σύνταγμά της και όσοι αναμενόταν να μιλήσουν δημόσια για το καταλανικό ζήτημα έχουν περιορίσει τις δημόσιες παρατηρήσεις τους για την ενθάρρυνση του διαλόγου.

Το επίπεδο προσοχής που δίνεται στον σκοπό των αυτονομιστών ανησυχεί την ισπανική κυβέρνηση. Ξένοι ηγέτες και μιντιακοί οργανισμοί υφίστανται έντονες πιέσεις για να πάρουν θέση.