ΤΟΥΡΚΙΑ: Θεωρίες συνωμοσίας για το πραξικόπημα-οπερέτα

Των Mehul Srivastava και Laura Pitel / Financial Times

Ένα από τα μυστήρια που δεν έχουν ακόμα λυθεί για την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία είναι το εξής: η επίθεση το πρωί του Σαββάτου από κομάντος που έφτασαν με τρία ελικόπτερα σε ξενοδοχείο στη Μαρμαρίδα.

Εκεί υποτίθεται ότι θα βρισκόταν ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν. Αλλά η επίθεση πραγματοποιήθηκε περίπου μία ώρα αφότου κάθε δελτίο ειδήσεων μετέδωσε εικόνες του κ. Ερντογάν να απευθύνεται στο έθνος από το αεροδρόμιο στην Κωνσταντινούπολη, περίπου 750 χιλιόμετρα μακριά.

Το επεισόδιο αποτελεί μια από τις περίεργες συμπτώσεις και τις ανακολουθίες σε ένα πραξικόπημα που η ερασιτεχνική, σχεδόν «καμικάζι» φύση του είχε προκαθορίσει την αποτυχία και που τώρα προσφέρει πλούσιο υλικό για θεωρίες συνωμοσίας.

Το ότι η Τουρκία είναι τόσο πολωμένη -διαιρεμένη ανάμεσα σε αυτούς που αγαπούν και αυτούς που μισούν τον κ. Ερντογάν- έχει κάνει ακόμα χειρότερα τα πράγματα.

Ακόμα και το βασικό ζήτημα του ποιος είναι πίσω από το πραξικόπημα βρίσκεται πλέον υπό αμφισβήτηση, σύμφωνα με δημοσκόπηση που έδειξε ότι το ένα τρίτο των Τούρκων πιστεύει πως πίσω από το πραξικόπημα ήταν ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος έχει ισχυριστεί ότι απειλήθηκε η ίδια του η ζωή (η δημοσκόπηση της λονδρέζικης Steetbees διενεργήθηκε σε 2.800 Τούρκους, τα δύο τρίτα μέσω κινητού και το ένα τρίτο με κατ’ ιδίαν συνεντεύξεις).

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η επίθεση με τα ελικόπτερα στο ξενοδοχείο, μαζί με δημοσιεύματα ότι το αεροπλάνο του Ερντογάν καταδιώχθηκε από δύο μαχητικά αεροσκάφη που δεν άνοιξαν πυρ αποτελούν ενδείξεις πως η ζωή του δεν βρέθηκε ποτέ πραγματικά σε κίνδυνο.

«Οι Τούρκοι, όπως και πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο παρασύρονται από τις θεωρίες συνωμοσίας, απλοϊκές εξηγήσεις για πολύπλοκα γεγονότα και πράγματα που δεν καταλαβαίνουν πολύ καλά», υποστήριξε ο Ρος Γουίλσον, πρώην Αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα και τώρα μέλος του Ατλαντικού Συμβουλίου. «Ήταν όλο αυτό κάτι που το οργάνωσε ο Ερντογάν, το οποίο είναι εντελώς εξωφρενικό, ή μήπως κάτι που οργανώθηκε από τις ΗΠΑ, το οποίο είναι εξίσου εξωφρενικό;» πρόσθεσε.

Για τους Τούρκους, η αμφισβήτηση της αλήθειας των επίσημων αφηγήσεων έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία. Το 1996, ένα αιματηρό τροχαίο στην πόλη Σουσουρλούκ, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, αποκάλυψε μια ασυνήθιστη παρέα ταξιδευτών: έναν αρχηγό της αστυνομίας, έναν υπερεθνικιστή γκάνγκστερ, την πανέμορφη ερωμένη του και έναν Κούρδο βουλευτή. Η σχέση έφερε στο φως σκοτεινές διασυνδέσεις ανάμεσα σε κρατικές υπηρεσίες και εγκληματικές ομάδες και προκάλεσε σκάνδαλο.

Όσοι ψάχνουν για κενά στην εκδοχή της κυβέρνησης για τα όσα συνέβησαν στην απόπειρα πραξικοπήματος δίνουν μεγάλη βαρύτητα σε ένα σχόλιο που έκανε ο Ερντογάν το Σάββατο, όταν αποκάλεσε το πραξικόπημα «ένα δώρο Θεού για να καθαρίσει πλήρως ο στρατός».

Ο ζήλος με τον οποίο έχει στραφεί από τότε η κυβέρνησή του κατά των αντιπάλων της, απολύοντας ή συλλαμβάνοντας χιλιάδες ανθρώπους μέσα σε δύο ημέρες, έχει δημιουργήσει ερωτήματα σχετικά με το αν το αποτυχημένο πραξικόπημα απλά του πρόσφερε την ευκαιρία να πραγματώσει στόχους που έχει βάλει εδώ και καιρό.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι διαψεύδουν κατηγορηματικά οποιαδήποτε τέτοια υπόθεση. Υποστηρίζουν πως...

οι λίστες με όσους έχουν συλληφθεί καταστρώνονταν για πολύ καιρό, μετά από έρευνες που προσπαθούσαν να ανιχνεύσουν τα δίκτυα των πραξικοπηματιών, αλλά απέτυχαν να εντοπίσουν το ίδιο το πραξικόπημα.

«Είναι πραγματικά αστείο ότι ο κόσμος συνεχίζει να μιλάει γι' αυτό», λέει ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος του προέδρου. «Όσοι μας κατηγορούν (την Τουρκία) για θεωρίες συνωμοσίας παρουσιάζουν τώρα αυτά τα παράλογα πράγματα ως πολιτική ανάλυση και σχολιασμό. Αν αυτό δεν ήταν πραξικόπημα, τότε τι ήταν;» τόνισε. «Είναι παρόμοιο με τους ισχυρισμούς πως η 11η Σεπτεμβρίου ενορχηστρώθηκε από τις ΗΠΑ», πρόσθεσε.

Τόσο στο διαδίκτυο όσο και στις προσωπικές συνεντεύξεις, οι Τούρκοι που πιστεύουν πως ο Ερντογάν έστησε ο ίδιος το πραξικόπημα λένε πως η αποτυχία του αποτελεί επαρκή απόδειξη -ο στρατός σε αυτή τη χώρα ξέρει πώς να ανατρέπει μια κυβέρνηση, το έχει κάνει τόσες φορές στο παρελθόν.

«Ο λόγος που ο κόσμος πιστεύει αυτή τη συνωμοσία είναι γιατί έχει ένα μοντέλο στο μυαλό του για τα πραξικοπήματα», σημειώνει ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και επικεφαλής του Centre for Economics and Foreign Policy Studies της Κωνσταντινούπολης. 

«Οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα θυμούνται παλιότερα πραξικοπήματα. Έχουν ήδη ένα πλαίσιο αναφοράς για το πώς πρέπει να είναι ένα πραξικόπημα και αυτό δεν ταιριάζει», πρόσθεσε.

Για τις ΗΠΑ, που έχουν βρεθεί και αυτές στον κυκλώνα των θεωριών συνωμοσίας -με ορισμένες να έχουν διατυπωθεί από τους πιστούς του Ερντογάν-, έπρεπε τελικά να υπάρξει διευκρίνιση για τις φημολογίες. Το βράδυ, ο Τζον Μπας, πρέσβης τις ΗΠΑ στην Τουρκία, εξέδωσε ανακοίνωση.

«Ορισμένα δημοσιεύματα -και δυστυχώς ορισμένα δημόσια πρόσωπα- έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ στήριξαν με κάποιο τρόπο την απόπειρα πραξικοπήματος», ανέφερε στην ανακοίνωση. «Απορρίπτω το αφήγημα ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να υπονομεύσουν την τουρκική ασφάλεια και να αποτρέψουν την Τουρκία από το να γίνει μια ισχυρή, επιτυχημένη χώρα», τόνισε ο πρέσβης.

Μπορεί να μην είχε κάποιο αποτέλεσμα. Όπως επισήμανε ο κ. Γουίλσον, ο πρώην πρέσβης,«το σκεπτικό σήμερα μπορεί να είναι διαφορετικό, αλλά οι ευθύνες πέφτουν πάντα στις ΗΠΑ».