ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΤΟΥΡΚΙΑ: H "αυτοπεποιθηση" του Σουλτάνου κινδύνος για την Τουρκία και χρυσή ευκαιρία για τους δίχως κράτος Κούρδους της περιοχής.

Του David Gardner/ Financial Times

Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συμπεριφέρεται με την αυτοπεποίθηση ότι έχει αποκαταστήσει τις φθαρμένες σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε., παρά την αγανάκτηση του για το τραγούδι και το βίντεο κλιπ της γερμανικής τηλεόρασης που σατιρίζει την αυταρχική και αυτάρεσκη διακυβέρνηση του.

Είναι μια αυτοπεποίθηση που εδράζεται στον πανικό της Ευρώπης για τα κύματα των Σύρων προσφύγων που καταφθάνουν από την Τουρκία προς την Ε.Ε., που δίνει στον κ. Ερντογάν το πάνω χέρι για όσο καιρό υπόσχεται ότι θα προσπαθήσει να τα περιορίσει.

Ωστόσο η αυτοπεποίθηση που επιδεικνύει απέναντι στην αναζωπύρωση του πολέμου με Κούρδους αντάρτες στην νοτιοανατολική Τουρκία και τα πλοκάμια τους που έχουν απλωθεί στα νότια σύνορα εν μέσω του χάους που επικρατεί στην Συρία και στο Ιράκ, φαίνεται αδικαιολόγητη. Αφού διέκοψε την ελπιδοφόρα διαδικασία συμφιλίωσης που είχε ξεκινήσει για να βάλει τέλος στην 30ετη σύγκρουση με το Εργατικό Κουρδικό Κόμμα (PKK), τώρα κάνει συχνά υποσχέσεις για την εξόντωση του.

Αν αυτή είναι η μόνη πολιτική του απέναντι στην μεγάλη κουρδική μειονότητα, θα κόψει τους εύθραυστους δεσμούς ανάμεσα στους Τούρκους και τους Κούρδους στο εσωτερικό της Τουρκίας. Και αν το εννοεί πραγματικά, οι τουρκικές δυνάμεις θα πρέπει να εισέλθουν στο βόρειο Ιράκ και στην Συρία. Εκεί, διατρέχουν τον κίνδυνο να συγκρουστούν όχι μόνο με τις τοπικές κουρδικές δυνάμεις αλλά και με τις δυνάμεις που τις στηρίζουν: τις ΗΠΑ, τον μακροπρόθεσμο σύμμαχο της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ, αλλά και την Ρωσία, ο πρόεδρος της οποίας Βλαντιμίρ Πούτιν τάχθηκε κατά του άλλοτε φίλου του Ερντογάν μετά την κατάρριψη ρωσικού αεροσκάφους από τον Τουρκία τον Νοέμβριο, όταν παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο από την νοτιοδυτική Συρία.

Οι συγκρούσεις ανάμεσα στις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας και το PKK άρχισαν και πάλι το περσινό καλοκαίρι μετά από μια σειρά επιθέσεων από το ISIS σε κουρδικούς στόχους. Το PKK και το φιλοκουρδικό Λαικό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), κατηγόρησαν τις συνέργειες με τους τζιχαντιστές. Αλλά ενώ το HDP πέτυχε πέρυσι ένα εντυπωσιακό εκλογικό αποτέλεσμα στην Άγκυρα, το PKK προσπάθησε να επιβάλει την κουρδική κυριαρχία σε πόλεις σε όλη την νοτιοανατολική Τουρκία, σε μια προκλητική απόπειρα να μιμηθεί τον τρόπο που οι πολιτοφυλακές του Κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) χρησιμοποίησαν τον εμφύλιο πόλεμο στην Συρία για να εδραιώσει την κουρδική αυτονομία.

O κ. Ερντογάν έπαιξε στην συνέχεια το χαρτί του εθνικισμού και τον Νοέμβριο ανέκτησε την πλειοψηφία που είχε χάσει στις εκλογές του Ιουνίου. Αλλά η κλιμάκωση του ανταρτοπόλεμου στην νότια Τουρκία μετατρέπει σε χαλάσματα κουρδικές πόλεις. Δύο βομβιστικές επιθέσεις που συνέβησαν πρόσφατα στην πολιτική και στρατιωτική καρδιά της Τουρκίας, στην πρωτεύουσα Άγκυρα, σκοτώνοντας 67 ανθρώπους, φαίνεται πως ήταν το έργο μιας παραοργάνωσης του PKK, των «Γερακιών για την Απελευθέρωση του Κουρδιστάν» (TAK).

Τους τελευταίους μήνες το ISIS έχει διευρύνει τις δραστηριότητες του, χτυπώντας τουριστικούς στόχους στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο η πολιτική του Ερντογάν στην Συρία, η οποία αρχικά είχε στόχο την στήριξη των ισλαμιστών ανταρτών που ήθελαν να ανατρέψουν τον Άσαντ, είναι πλέον αφοσιωμένη στο να αποτρέψει την εδραίωση της θέσης των Κούρδων της Συρίας στα νότια σύνορα. Η Τουρκία βυθίζεται στο χάος των τοπικών συγκρούσεων και μετατρέπεται σε μια αρένα θηριωδιών και ίντριγκας. 

Οι αμφιταλαντεύσεις του κ. Ερντογάν όσον αφορά την συμφιλίωση με τους Κούρδους δημιουργούν ερωτήματα για το αν ήθελε ποτέ πραγματικά να τους δώσει το πολιτικό και πολιτιστικό χώρο που ζητούσαν ή απλά επιδίωκε να εκλεγούν για να εξασφαλίσει την προεδρική κυριαρχία που επιθυμεί.

Ενας ανησυχητικά μεγάλος αριθμός αναλυτών πιστεύουν ότι θα αφαιρέσει από τους ηγέτες του ΗDP και άλλους βουλευτές την κοινοβουλευτική ασυλία, θα τους βάλει στην φυλακή και θα προσπαθήσει να μαζέψει τις έδρες τους, οδηγώντας τους Κούρδους ακόμα πιο κοντά στα χέρια των ανταρτών του PKK.

Αλλά από την στιγμή που θεωρεί ότι το PKK και το PYD της Συρίας είναι παρόμοια, είναι επίσης σε διαφωνία και με τις ΗΠΑ, που προσφέρουν στους Κούρδους μαχητές της Συρίας αεροπορική κάλυψη ως την πιο αποτελεσματική δύναμη για την ανάκτηση εδαφών από το ISIS.

Η κυβέρνηση του Ομπάμα προωθεί σχέδια για να ανακαταλάβει τα προπύργια του ISIS στην Συρία και το Ιράκ, την Ράκα και την Μοσούλη. Η βασική της δύναμη στην Ράκα είναι οι πολιτοφυλακές των Κούρδων της Συρίας, που προωθούνται και στα δυτικά με την κάλυψη των ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών. Το PYD ανακήρυξε αυτόν τον μήνα τα εδάφη τους στην βόρεια Συρία σε αυτόνομη περιοχή, προς μεγάλη δυσαρέσκεια της Άγκυρας.

Στην μάχη για την ανακατάληψη της Μοσούλης, οι ΗΠΑ βασίζονται επίσης στους Κούρδους μαχητές πεσμεργκά. Ενώ η Άγκυρα έχει χτίσει μια συμμαχία με την αυτόνομη κουρδική κυβέρνηση του Ιράκ, οι πεσμεργκά είναι λιγότερο αποτελεσματικοί από τους Κούρδους της Συρίας, σε τέτοιο βαθμό ώστε να χρειάζονται την στήριξη μαχητών του PKK για τις μάχες στα μέτωπα νότια και δυτικά του Κιρκούκ.

Όπως το έχει θέσει ένας Τούρκος ειδικός στο κουρδικό ζήτημα, «το πιο ανησυχητικό για την κυβέρνηση της χώρας είναι να βλέπει τον βασικό της σύμμαχο δίπλα από τον θανάσιμο εχθρό της».

Είναι μια πολύ επικίνδυνη στιγμή για την Τουρκία και μια ενδεχομένως χρυσή ευκαιρία για τους δίχως κράτος Κούρδους της περιοχής. Οι Κούρδοι, λέει ο Τούρκος ειδικός, είναι ενισχυμένοι από την στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ κατά του ISIS και από την αντιπαράθεση της Τουρκίας με την Ρωσία.

Αλλά το PKK ειδικότερα, υπάρχει ο κίνδυνος να δράσει πιο επιθετικά από όσο πρέπει. «Για να βγει κερδισμένο το PKK πρέπει να αποφύγει την κλιμάκωση εντός της Τουρκίας» επισημαίνει.

Το ίδιο πρέπει να κάνει και ο κ. Ερντογάν. Πολύ σύντομα μπορεί να χρειαστεί κάποιο είδος modus vivendi – ενδεχομένως με την βοήθεια των ΗΠΑ – με τους Κούρδους της Συρίας, παρόμοιο με αυτό που έχει συνάψει με την κουρδική κυβέρνηση του Ιράκ. Αυτό ήταν το αρχικό του σχέδιο το 2013, που τώρα φαίνεται σαν μια άλλη μακρινή εποχή.