ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΘΑΡΜΑΤΑ: Γιατί οι ΗΠΑ διάβασαν τόσο λάθος τον τουρκο δικτάτορα

Των Eli Lake και Josh Rogin / BLOOMBERGVIEW

Η επίσκεψη του προέδρου της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον αυτή την εβδομάδα,  είναι μία ευκαιρία για τον πρόεδρο Barack Obama, όπως και για το καθεστώς της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον, να αναλογιστούν πόσο λάθος "διάβασαν" έναν άνθρωπο τον οποίο μόλις λίγα χρόνια πριν εξήραν ως μεγάλο μεταρρυθμιστή.

Μέχρι και το 2013, ο ίδιος ο Obama υπερηφανευόταν για τη στενή προσωπική φιλία του με τον  Τούρκο ηγέτη. Το 2013, την τελευταία φορά που ο Erdogan επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον, ο Obama συνεχάρη τον Τούρκο ομόλογό του για τις προσπάθειές του να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ και για την κατάπαυση πυρός με τους Κούρδους αυτονομιστές. Ο Obama ευχαρίστησε ακόμη τον Erdogan για τις συμβουλές που του έδωσε σχετικά με την ανατροφή των παιδιών του.

Αυτή τη φορά θα είναι πολύ διαφορετικά. Ο Erdogan δεν θα έχει επίσημη συνάντηση με τον Obama στο πλαίσιο της επίσκεψής του για τη Σύνοδο Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια, αν και θα έχει επίσημη συνάντηση με τον Αντιπρόεδρο Joe Biden. Ο εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου  Josh Earnest δήλωσε την Τρίτη πως αναμένει ότι Obama και Erdogan θα έχουν μία "ανεπίσημη συνομιλία" αντ' αυτού.

Η Wall Street Journal ανέφερε σε δημοσίευμα πως ο Obama απέρριψε πρόσκληση από τον Τούρκο πρόεδρο να παρευρεθεί στα εγκαίνια ενός τζαμιού στην Ουάσινγκτον.  

Ο Obama είχε δηλώσει πρόσφατα στον Jeffrey Goldberg του Atlantic πως πλέον θεωρεί τον παλιό του φίλο "αποτυχημένο και αυταρχικό".

Ακόμα και κάποιοι από τους πιο στενούς φίλους της Τουρκίας στην Ουάσινγκτον προειδοποιούν τώρα πως ο Erdogan μετατρέπεται σε έναν τύραννο. "Την τελευταία δεκαετία, πολλοί από τους φίλους της Τουρκίας στις ΗΠΑ ήταν αισιόδοξοι για τη δυναμική που έχει η χώρα σας να γίνει μια ζωηρή και σταθερή δημοκρατία, καθώς και ένα ισχυρός και ικανός σύμμαχος των ΗΠΑ. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία, ωστόσο, είναι πολύ ανησυχητικές", δηλώνουν σε μια ανοικτή επιστολή προς τον Τούρκο πρόεδρο δύο πρώην πρέσβεις των ΗΠΑ στην Τουρκία, οι Mort Abramowitz και Eric Edelman.

Ο βουλευτής Steve Cohen, ένας Δημοκρατικός και πρόεδρος της επιτροπής του Κογκρέσου για τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, η οποία υποστήριξε την ενίσχυση των δεσμών των ΗΠΑ με την κυβέρνηση Erdogan, δήλωσε πως η προσπάθεια του Τούρκου ηγέτη "να εδραιώσει την εξουσία του και να καταστείλει  την ελευθερία του Τύπου είναι ανησυχητική".

Ο Erdogan έχει εντείνει την εκστρατεία του κατά των πολιτικών της αντιπολίτευσης από τότε που το κόμμα του έχασε στις εκλογές του περασμένου Ιουνίου. Ο συνασπισμός του ανέκτησε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία το Νοέμβριο, έπειτα από την εκ νέου προσφυγή του Erdogan στις κάλπες τον Αύγουστο, στον απόηχο της νέας στρατιωτικής του επέμβασης εναντίον της κουρδικής μειονότητας της Τουρκίας.

Την περασμένη χρονιά, περισσότεροι από χίλιοι άνθρωποι κατηγορήθηκαν για συκοφάντηση του Erdogan, και εκατοντάδες ακαδημαϊκοί έχουν ερευνηθεί ή τιμωρηθεί επειδή αμφισβήτησαν τις πολιτικές της κυβέρνησης ενάντια στην τρομοκρατία. Η επιστολή του δικομματικού Κέντρου Πολιτικής σημειώνει επίσης πως η κυβέρνηση του Erdogan έχει φιμώσει και τη μεγαλύτερη τουρκική εφημερίδα της αντιπολίτευσης, τη Zaman. "Γιατί να μην αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες η ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στην Τουρκία;", διερωτώνται οι συντάκτες της επιστολής.

Οι τελευταίες εξελίξεις είναι σίγουρα σημαντικές, ωστόσο οι ενδείξεις ότι ο Erdogan ήταν ένας μελλοντικός δικτάτορας βρίσκονταν από παλιά σε κοινή θέα:

 Το 2010, ο Erdogan και οι βουλευτές του "πάγωσαν" τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, κατηγορώντας το εβραϊκό κράτος ότι χειρίζεται τους Παλαιστίνιους όπως οι Ναζί χειρίζονταν τους Εβραίους. Το 2013, ο Erdogan διέταξε την αστυνομία να διαλύσει τις ειρηνικές συγκεντρώσεις στο πάρκο Γκεζί, μια σύγκρουση που είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 11 άνθρωποι, να τραυματιστούν περισσότεροι από 8.000 και να συλληφθούν περισσότεροι από 3.000.

Ο Edelman, που υπηρέτησε ως πρέσβης στην Τουρκία από το 2003 έως το 2005, στα τέλη Δεκεμβρίου του 2004, έχει γράψει ένα τηλεγράφημα-καταπέλτη προς την Ουάσινγκτον, προειδοποιώντας πως "μέσα στο κόμμα η δίψα του Erdogan για εξουσία αποκαλύπτει το βίαιο και αυταρχικό του τρόπο και τη βαθιά αδυναμία του να εμπιστευτεί τους άλλους". Στο ίδιο τηλεγράφημα, ο Edelman έγραφε πως ο Erdogan επεδίωκε να έχει την "απόλυτη εξουσία" και πως φήμες έλεγαν πως διέθετε τεράστια ποσά σε ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς.

Ο Edelman μάς είπε πως παρά τις προειδοποιήσεις αυτές, οι ΗΠΑ δεν επέβαλαν καμία κύρωση στον Erdogan.

"Τόσο επί προεδρίας Bush όσο και επί Obama προσπαθήσαμε να παραβλέψουμε την εγχώρια κατάσταση της Τουρκίας", σημείωσε ο Edelman. "Πάντα υπήρχε κάποιος λόγος για τον οποίο αγνοούσαμε το τι γινόταν στη χώρα".

Ο Abramowitz που υπηρέτησε ως πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία από το 1989 έως το 1991, δήλωσε πως ήταν εύκολο να παραβλέψει κανείς τις αυταρχικές τάσεις του Erdogan στα πρώτα βήματα της πολιτικής του καριέρας, καθώς πράγματι προχώρησε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για τη χώρα. Για παράδειγμα, ο Erdogan μέχρι το προηγούμενο καλοκαίρι στήριζε πολλές μεταρρυθμίσεις προάσπισης των πολιτικών δικαιωμάτων των Κούρδων, όπως το δικαίωμα των κουρδικών σχολείων να διδάσκουν τους μαθητές στην κουρδική γλώσσα και όχι την τούρκικη.

"Οι ΗΠΑ προσπαθούν να δώσουν λευκή επιταγή στην Τουρκία, όταν υπάρχει κάτι που θέλουν απ’ αυτήν", είπε ο Abramowitz. "Το πρόβλημα ήταν πως οι μεταρρυθμίσεις που έκανε τα πρώτα χρόνια ξεπεράστηκαν λόγω της δίψας του για εξουσία, λόγω της επιτυχίας του να κατακτήσει αυτή την εξουσία και εν τέλει λόγω πολλών αντιδημοκρατικών πράξεων στις οποίες έχει προβεί".

Ο James Jeffrey, που υπηρέτησε ως πρέσβης από το 2008 έως το 2010, μάς είπε πως οι ΗΠΑ πάντα είχαν γνώση των κινήσεων που καταπατούσαν τα ανθρώπινα δικαιώματα. "Αναδείξαμε το ζήτημα των παρεμβάσεων του στον Τύπο και στο στρατό, στις συναντήσεις μας και στις ανακοινώσεις μας; Ναι", εξήγησε ο Jeffrey. "Απειλήσαμε ποτέ με σημαντικές συνέπειες στις διμερείς μας σχέσεις; Όχι".

Ο Jeffrey συμφώνησε με την εκτίμηση ότι ο Erdogan σήμερα είναι απολυταρχικός. Ωστόσο, πρόσθεσε πως "κανείς δεν προέβλεψε την απερισκεψία με την οποία θα "ξήλωνε" ολόκληρο το δημοκρατικό σύστημα στην Τουρκία. Προφανώς και ήταν ολοκληρωτικός ο τρόπος του, αλλά σε ένα φυσιολογικό πολιτικό σύστημα, η ήττα που υπέστη τον Ιούνιο θα τον είχε σταματήσει". Ο Jeffrey σημείωσε πως η απόφαση του Erdogan να διεξάγει νέες εκλογές τον Νοέμβριο, ενώ η χώρα μαστιζόταν από ένα κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων, οδήγησε τους Τούρκους ψηφοφόρους να κάνουν "τη σίγουρη επιλογή" επαναφέροντας το συνασπισμό του στην εξουσία.

Καθώς ο Obama ολοκληρώνει τη θητεία του στο Λευκό Οίκο, καλείται να αντιμετωπίσει τη γνωστή, πλέον, περίπτωση της Τουρκίας -έναν πρώην φίλο που νόμιζε ότι ήξερε και ο οποίος αποδείχθηκε ότι είναι ένας απολυταρχικός άνθρωπος τον οποίο δεν μπορεί πλέον να εμπιστευθεί.