ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ και ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΡΙΖΟΠΛΗΚΤΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Ενα πουκάμισο αδειανό...

Toυ ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΨΗ

Το Ασφαλιστικό μπορεί να το εξετάσει κανείς με δύο τρόπους. 

Με τον τρόπο των νομικών και τον τρόπο των οικονομολόγων. 

Ο πρώτος υποθέτει ότι υπάρχουν οι πόροι και προσπαθείς να τους κατανείμεις όσο το δυνατόν πιο δίκαια. 

Ο δεύτερος, αντιθέτως, αναζητεί τους πόρους για να υπάρ­χουν συντάξεις. 

Στην Ελλάδα είναι φανερό ότι ισχύει από καιρό η δεύτερη περίπτωση. Εξακολουθούμε, ωστόσο, να εξετάζουμε το Ασφαλιστικό υπό το πρίσμα των νομικών: μιλάμε για δικαιώματα την ώρα που διαχειριζό­μαστε ένα πουκάμισο αδειανό.

Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι περικοπές των συντάξεων έχουν κριθεί ακόμα και αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η αιτιολόγηση ενδεικτική της σύγχυσης: δεν έγινε, λέει, μελέτη για τις επιπτώσεις στο επίπεδο διαβίωσης, την ώρα μάλιστα που οι στόχοι του Μνημονίου έτσι κι αλλιώς δεν επιτυγχάνονται!  

Το επόμενο Μνημόνιο προφανώς θα το διαπραγματευθούν οι δικαστές. Περιττεύει να πούμε ότι ουδέποτε χαρακτηρίστηκαν αντισυνταγματικές προεκλογικές αυξήσεις συντάξεων ή χαριστικές ρυθμίσεις για πρόωρες συντάξεις σε ηλικίες που άλλοι ξεκινούν δεύτερη καριέρα. 

Ετσι το σύστημα χρεοκόπησε συνταγματικότατα.

Υπάρχει βέβαια λόγος που μας βολεύει αυτή η προσέγγιση.  

Αγνοώντας την πραγματικότητα, οι πολιτικοί κάνουν τα ρουσφέτια τους και οι συνδικαλιστές πουλάνε επιτυχίες στα μέλη τους. Ετσι έκαναν όλα τα κόμματα -πλην εποχής Γιαννίτση-, έτσι κέρδισε τις εκλογές και ο κ. Τσίπρας ακόμα και μετά το ξέσπασμα της κρίσης. 

Η αντίληψη αυτή επιβιώνει ακόμα και σήμερα, όπως φάνηκε σε ημερίδα που οργάνωσε το ΙΣΤΑΜΕ, το Think Tank του ΠΑΣΟΚ. 

Πρώτα μίλησαν οι νομικοί και τα είπαν όλα: «προστασία», «αναλογικότητα», «με­τα­βατικότητα», «διαβούλευση».  

Μετά μίλησαν αυτοί που διαχειρίστηκαν το σύστημα, ο Γ. Κουτρουμάνης ως υπουργός και ο Μ. Νεκτάριος ως διοικητής του ΙΚΑ. Πρόσθεσαν τα νούμερα στη συζήτηση, και ήταν καταιγιστικά.

Ο κ. Κουτρουμάνης, για παράδειγμα, υπογράμμισε ότι η μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού το 2010 δεν έγινε επειδή το ζήτησε η τρόικα αλλά επειδή δεν έβγαιναν οι αριθμοί. Η δαπάνη για συντάξεις από 32,7 δισεκατομμύρια το 2009 προβλεπόταν να φτάσει τα 48 δισεκατομμύρια το 2018. Πάνω από 25% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι κάτω από 14%. Σήμερα οι συνταξιοδοτικές δαπάνες στην Ελλάδα παραμένουν οι υψηλότερες στην Ευρώπη, κοντά στο 18% του ΑΕΠ. 

Ο κ. Νεκτάριος επεσήμανε ότι στην πιο σοβαρή αναλογιστική μελέτη στη δεκαετία του '90 προβλεπόταν ότι οι δαπάνες θα έφταναν στο μη διαχειρίσιμο 25% του ΑΕΠ το 2050. Εξαιτίας και της οικονομικής κρίσης, τον εφιάλτη τον φέραμε πολύ νωρίτερα. Ο βασικός λόγος ήταν βέβαια το ότι όταν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες έκαναν σοβαρές μεταρρυθμίσεις, εμείς συνεχίζαμε τον μακάριο ύπνο μας.

Σε ένα πάντως συμφώνησαν όλοι οι εισηγητές. Οτι λύση του Ασφαλιστικού χωρίς ανάπτυξη δεν υπάρχει. Αν συνεχιστεί η ύφεση, είπε χαρακτηριστικά ο κ. Νεκτάριος, σε λίγα χρόνια θα ζηλεύουμε τις συντάξεις Βουλγαρίας. 

 Αυτό για όσους παίζουν με την ιδέα πρόωρων εκλογών αν τα βρει... μπαστούνια η κυβέρνηση Τσίπρα. Γιατί, βέβαια, νέες εκλογές σημαίνουν παράταση της ύφεσης, παράταση της ανεργίας και μεγαλύτερες περικοπές στις συντάξεις. Φτάνει μία φορά που πληρώσαμε τον Βαρουφάκη.

Ολοι συμφώνησαν επίσης στην ανάγκη απλοποίησης του συστήματος. Το σημερινό ενθαρρύνει την εισφοροδιαφυγή και αυξάνει το κόστος. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, στο ΙΚΑ υπάρχουν 1.000 (!) διαφορετικά καθεστώτα ασφάλισης. Πώς να μη χρειάζονται τρία χρόνια να βγει η σύνταξη; Μόνο η κωδικοποίηση των διατάξεων είναι 50.000 σελίδες.

Ακόμα και τώρα, ωστόσο, με το μαχαίρι στον λαιμό, φοβόμαστε να κάνουμε τις αλλαγές που απαιτούνται. Ο κ. Νεκτάριος ήταν ο πιο ριζοσπαστικός: 



Ενα Ταμείο λοιπόν για όλους και συνταξιοδότηση με τους ίδιους όρους τόσο για τον πρωθυπουργό όσο και για τον μισθωτό ή τον εργάτη. Και οι αγρότες; Ναι, κι αυτοί στο ίδιο Ταμείο. Στην πραγματικότητα είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, υπογράμμισε. Οσοι είναι κάτω από το εισοδηματικό όριο θα παίρνουν την προνοιακή σύνταξη όπως όλοι. Σωστό ακούγεται. Με την ίδια λογική, συνένωση κύριων και επικουρικών συντάξεων. Γιατί είναι επικουρικές μόνο κατ' όνομα καθώς -μοναδικό στην Ευρώπη- δεν στηρίζονται σε αποθεματικά. Φαγώθηκαν. Και βέβαια κεφαλαιοποιητικό σύστημα όπου ο καθένας θα έχει κίνητρο να ασφαλίζεται σε όλο τον εργασιακό του βίο. Με όρους διαφάνειας μάλιστα ώστε τα ρουσφέτια να αντικατοπτρίζονται αμέσως στο μειούμενο διαθέσιμο συνταξιοδοτικό κεφάλαιο.

Ο μόνος τρόπος, είπε ο κ. Νεκτάριος, για να προστατευθεί το συστημα από τους δημαγωγούς. Φυσικά υπάρχουν διαφωνίες. Ρεαλιστικές; Αμφίβολο. Ποιος θα δανείσει για, παράδειγμα, τα Ταμεία όπως κάποιοι προτείνουν αντί των περικοπών; Και με ποια προοπτική βιωσιμότητας; Το Ασφαλιστικό παραμένει ασφαλώς πρόσφορο πεδίο για άσκηση αντιπολίτευσης. Αλλά και για ψέματα που πληρώνουμε ακριβά. Οι συνταξιούχοι είναι οι μεγάλοι χαμένοι της μεταρρύθμισης που δεν έγινε. Καιρός να πάψουν να είναι.