ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: H μετανάστευση κατακερματίζει τον μύθο της παγκοσμιοποίησης

Του Edward Hadas / Reuters

Ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι το σημερινό κύμα μετανάστευσης προς την Ευρώπη είναι σχεδόν απόλυτα θετικό για την περιοχή που υποδέχεται τους μετανάστες. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους ένα ευρύτερο θέμα. Η μετανάστευση είναι μία ένδειξη και μια τεράστια πρόκληση για τις κυβερνήσεις –κάτι που κατακερματίζει το μύθο της αναπόφευκτης παγκοσμιοποίησης

 

Ένα τυπικό παράδειγμα σύνοψης των θετικών σημείων προέρχεται από την ευρωπαϊκή ομάδα οικονομικών της Credit Suisse. Ξεκινά με βραχυπρόθεσμη εκτίμηση. Ο φετινός τριπλασιασμός των μεταναστών στην ευρωζώνη, περίπου 2 εκατομμύρια άτομα, δημιουργεί ένα κίνητρο για τη ζήτηση. Τα επιπλέον χρήματα που δαπανούν οι κυβερνήσεις για τη στέγαση, τη σίτιση και την εκπαίδευση των νεοεισερχόμενων σχεδόν εξ ολοκλήρου προσθέτει αντί να αντικαθιστά άλλη κατανάλωση, έτσι ώστε να αυξάνει τη συνολική παραγωγή. Η Credit Suisse αναμένει περαιτέρω αύξηση κατά 0,2-0,3% το 2016 στο ΑΕΠ της ευρωζώνης.

Οι πιο μακροπρόθεσμες προσδοκίες είναι ακόμη πιο θετικές. Σύμφωνα με τα λόγια της επενδυτικής τράπεζας: «Η επίδραση του μεγάλου αριθμού μεταναστών στην οικονομία της ευρωζώνης, στις συντάξεις, στη δημογραφία και στη δυνητική ανάπτυξη θα είναι θετική». Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ένας οικονομικός οργανισμός κυρίως πλούσιων χωρών, καταλήγει σε παρόμοιο συμπέρασμα: «Οι μετανάστες μπορούν, τελικά, να αποκτήσουν αξία και να συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομική και κοινωνική υγεία των χωρών».

Η βασική επιχειρηματολογία είναι απλή. Χάρη στα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων επί δεκαετίες, η Ευρώπη έχει σχετικά λίγους ενεργητικούς νέους. Και χάρη στη μετανάστευση, είναι εδώ, με σάρκα και οστά, χωρίς την υποχρεωτική αναμονή για να γεννηθούν περισσότερα μωρά και μεγαλώνοντας να γίνουν εργάτες. Η εργασία τους θα αυξήσει το ΑΕΠ, οι πληρωμές φόρων τους θα εξισορροπήσουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς και οι αποταμιεύσεις τους θα χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις.

Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική: 

Οι πολύπαθοι μετανάστες από εμπόλεμες χώρες είναι ως επί το πλείστον απλά απελπισμένοι, ενώ πολλοί ευρωπαίοι πολιτικοί και ψηφοφόροι φοβούνται κάτι σαν μια ξένη εισβολή. Οι οικονομολόγοι, όμως, ακόμα βλέπουν ένα πιθανό μακροοικονομικό κελεπούρι. Ο μόνος ουσιαστικός κίνδυνος, όπως ο Holger Schmieding της Berenberg Bank επισημαίνει, είναι ότι οι νέοι μετανάστες, και ιδιαίτερα τα παιδιά τους, δεν ενσωματώνονται καλά στις νέες κοινωνίες τους.

Αν η μεγιστοποίηση του ΑΕΠ και η ελαχιστοποίηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι υψίστης σημασίας οικονομικούς στόχοι, τότε οι οικονομολόγοι έχουν δίκιο. Το ΑΕΠ πέφτει συνήθως καθώς οι πληθυσμοί των ήδη πλούσιων χωρών μειώνονται, ενώ τα δημοσιονομικά ελλείμματα αυξάνονται συνήθως καθώς το ποσοστό των ηλικιωμένων, οι οποίοι βασίζονται περισσότερο στην υποστήριξη της κυβέρνησης, αυξάνεται. Το πρόβλημα με αυτή την ανάλυση ΑΕΠ-δημογραφίας της μετανάστευσης είναι ότι είναι σχεδόν άσχετη, τουλάχιστον έξω από το στενό κόσμο των χρηματοπιστωτικών αγορών.  

Τα οικονομικά προβλήματα των ατόμων είναι προσωπικά, δεν είναι εθνικά. Η επίδραση της μετανάστευσης στο μέσο όρο ευημερίας, όπως μετράται από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, τυπικά δεν ήταν πολύ μεγάλη. Ωστόσο, το μέτρο είναι αργό. Κανένας αριθμός δεν μπορεί να συλλάβει τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η μετανάστευση αλλάζει την οικονομική ζωή των ιθαγενών πληθυσμών – τις θέσεις εργασίας, τη στέγαση, την κατανάλωση και την αστική εμπειρία.

Όσον αφορά τα δημογραφικά στοιχεία και τα ελλείμματα, η μετανάστευση μπορεί να είναι μια θεραπεία, αλλά οι ανησυχίες που η μετανάστευση υποτίθεται ότι μετριάζει είναι πολύ υπερβολικές. Χάρη στην υψηλή παραγωγικότητα της εργασίας στις πλούσιες χώρες του σήμερα, υπάρχει συνήθως μια πολύ μεγαλύτερη έλλειψη θέσεων εργασίας από ό,τι εργατών. Το πλεόνασμα διασφαλίζει ότι οι οικονομικοί πόροι που απαιτούνται για την φροντίδα των αυξημένων αριθμών των ηλικιωμένων θα είναι άμεσα διαθέσιμοι, αν και κάποια πολιτική βούληση, και ίσως λίγη οικονομική και φορολογική δεξιοτεχνία, θα χρειαστεί για να τους κινητοποιήσει.

Αν το συνολικό ΑΕΠ και τα δημογραφικά στοιχεία δεν έχουν μεγάλη σημασία, πώς θα μπορούσε ένας οικονομολόγος να απαντήσει στην αγωνία τους ευρωπαίου πολίτη για τα κύματα των μεταναστών; 

Θα μπορούσε να αρχίσει με το να παραμείνει σιωπηλός. Οι οικονομολόγοι δεν έχουν καμία ιδιαίτερη γνώση στις περισσότερες από τις επιπτώσεις της μετανάστευσης. Δεν είναι εκπαιδευμένοι να σχολιάζουν πώς μπορούν να συνδυαστούν καλύτερα οι πολιτισμοί και είναι ακόμη λιγότερο καλά προετοιμασμένοι για να απαντήσουν στο επείγον ηθικό ζήτημα του τι είδους βοήθεια θα πρέπει να προσφέρουν άνθρωποι που ζουν με άνεση και ασφάλεια σε όσους ζουν σε κίνδυνο και στη φτώχεια. Δεν υπάρχουν υποχρεώσεις προς τους γείτονες με τη συμβατική άποψη του «οικονομικού ανθρώπου».

Οι οικονομολόγοι θα ήταν καλύτερο να συζητήσουν για το πώς αυτή η μαζική μετανάστευση είναι τόσο μια φιλοφρόνηση όσο και μια απειλή για το κράτος πρόνοιας. Αυτό είναι τελικά μια από τις βασικές δομές των επιτυχημένων βιομηχανικών οικονομιών. Όταν το Άγαλμα της Ελευθερίας χτίστηκε, οι «άμορφες μάζες» που έφταναν στις Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν λίγη ή καθόλου βοήθεια από τις αρχές. Τώρα οι μετανάστες θέλουν να έρθουν στη Γερμανία εν μέρει επειδή είναι βέβαιοι ότι τα σχολεία, τα νοσοκομεία, ο προγραμματισμός και τα άλλα όργανα της σύγχρονης κυβέρνησης θα τους βοηθήσουν να προσαρμοστούν. Οι μετανάστες έχουν μάλλον δίκιο για τη Γερμανία. Η χώρα είναι αρκετά πλούσια, οργανωμένη και αποφασιστική, τουλάχιστον προς το παρόν, για να υποστηρίξει μία γενναιόδωρη «κουλτούρα καλωσορίσματος». Το έργο αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο για χώρες όπως η Ελλάδα και η Ουγγαρία.

Ίσως το μεγαλύτερο οικονομικό δίδαγμα είναι ότι :

H πολιτική των συνόρων εξακολουθεί να ορίζει την οικονομική ατζέντα.  

Μην λέτε στους ανθρώπους που παίρνουν μη ασφαλή σκάφη ή παρακάμπτουν τους συνοριοφύλακες, για την παγκοσμιοποίηση και τη δύναμη των πολυεθνικών εταιρειών. 

Καταλαβαίνουν ότι ένα μόνο βήμα σε μια διαφορετική χώρα θα αλλάξει δραματικά τις προοπτικές τους. Το κράτος πρόνοιας είναι ένα μέρος του εθνικού πακέτου που δημιουργεί τη διαφορά. Επειδή παρά τα λόγια για μια ενιαία παγκόσμια οικονομία, τα έθνη αποτελούν τους κύριους υποστηρικτές και προστάτες της ευημερίας.