ΚΟΙΝΩΝΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Πανηγυριστών ψευδαισθήσεις

Γράφει ο Γιώργος Ξενάριος 

Συγγραφέας. (Τελευταίο του βιβλίο, «Στην άκρη του κόσμου» (εκδ. Κέδρος, 2011))

Στο «Περί Φωτίσεως» ο Ζ. Σαραμάγκου επινοεί μια χώρα όπου στις εκλογές πρώτο κόμμα έρχεται το Λευκό με 70%. Την επόμενη Κυριακή, στις επαναληπτικές, το Λευκό επικρατεί και πάλι με 80%. Τρόμος, κενό εξουσίας, αναταραχή – στην αρχή. Αλληλεγγύη, αλληλοβοήθεια, ανάπτυξη του αισθήματος προσωπικής ευθύνης – στο τέλος.

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν η λογοτεχνική παραβολή έχει τη δύναμη να ιδρύσει την πραγματικότητα. Είναι όμως ικανή μαζί με άλλες, παράλληλες, αφηγήσεις να θρέψει το συλλογικό φαντασιακό ώστε η πραγματικότητα, αν και πάντοτε αναπόδραστα υπαρκτή, να περνάει σε δεύτερο πλάνο, έως ότου το φαντασιακό, υποτιθεμένως, να την επανιδρύσει ή, τουλάχιστον, να την τροποποιήσει. Σε περιπτώσεις μάλιστα όπως η ελληνική, όπου το θυμικό έχει το απόλυτο προβάδισμα έναντι του έλλογου στοιχείου, η ισχύς του φαντασιακού αυξάνεται δραματικά.

 

Κάπως έτσι, με λογής μύθους και με ισχυρότατες πολιτικοκοινωνικές μυθοπλασίες, δεξιάς και αριστερής κοπής, πορευτήκαμε από το τέλος του Εμφυλίου. Απλώς, όσες από αυτές τις μυθοπλασίες είχαν αριστερή καταγωγή είχαν ταυτόχρονα και τη μεγάλη τύχη να μη χρειαστούν να εφαρμοστούν εμπράκτως. Ετσι, οι αριστερής προελεύσεως μύθοι θέριευαν και, ταυτόχρονα, φούντωναν το άτιμο, το ανυπότακτο, το απείθαρχο φαντασιακό.

 

Ωστόσο ήρθε κι αυτωνών η ώρα τους. Αρκεσαν επτά μήνες διακυβέρνησης –δηλαδή επτά μήνες που στη διάρκειά τους έπρεπε να αντιμετωπιστεί η αμείλικτη ανάγκη διαχείρισης του πραγματικού– για να καταπέσουν μύθοι θρεμμένοι, επί δεκαετίες, με το λίπασμα ετερογενών αφηγήσεων, πολυποίκιλων ευχολογίων και δεινής θεωρητικολογίας.

 

Πολύ συχνά το μη ρηματικό μέρος της γλωσσικής επικοινωνίας λέει πολύ περισσότερα από τον ρηματικά πραγματωμένο λόγο. Ο λόγος της «Αριστεράς» είχε το προνόμιο να παραμένει πάντα ενδιάθετος, μη μιλημένος στο πεδίο του πραγματικού, σε αντίθεση με τον μιλημένο λόγο των «αστικών» κομμάτων που κλήθηκαν να διαχειριστούν την πραγματικότητα και μαζί τις τύχες της χώρας. 

Το τελευταίο επτάμηνο, αν και ολέθριο για τη συνολική κατάσταση της χώρας, κομίζει ωστόσο μια νέα δυνατότητα:  

Καταβαραθρώνοντας το πραγματικό/πολιτικό/έλλογο στοιχείο της κοινωνίας, κυρίως διά της καταστροφής της οικονομίας, γκρέμισε ταυτόχρονα το θυμικό/φαντασιακό στοιχείο των πολιτών, άλλως: τις ψευδαισθήσεις. Κι αυτό είναι η δική του πολύτιμη συνεισφορά. 

Στο μυθιστόρημα του Πορτογάλου νομπελίστα η απάντηση στο κενό εξουσίας είναι, κυρίως, η ανάπτυξη του προσωπικού αισθήματος ευθύνης. Η δική μας απάντηση, ως πολιτών, στον εθνικό μας ερειπιώνα, ποια άλλη μπορεί να είναι;