ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Πόσο πιθανό είναι να υπάρξουν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls) στην Ελλάδα;

Του Raoul Ruparel / OPENEUROPE.ORG
 

Ο πρόεδρος του Eurogroup, Jeroen Dijsselbloem, πριν από δύο ημέρες έθεσε την προοπτική πιθανών ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων στην Ελλάδα. Αλλά πόσο πιθανό είναι ένα τέτοιο σενάριο και τι θα μπορούσε να δημιουργήσει;  

Ο Raoul Ruparel του Open Europe το ερευνά.
 

Σε μια συνέντευξη στο ολλανδικό ραδιόφωνο BNR Nieuwsradio, ο πρόεδρος του Eurogroup, Jeroen Dijsselbloem δήλωσε:

«Έχει εξεταστεί τι θα πρέπει να γίνει εάν μια χώρα περιέλθει σε βαθιά προβλήματα. Αυτό δεν σημαίνει αμέσως ότι πρέπει να είναι το σενάριο εξόδου. Στην Κύπρο έπρεπε να πάρουμε ριζοσπαστικά μέτρα, οι τράπεζες έκλεισαν για λίγο και οι ροές κεφαλαίων εντός και εκτός της χώρας, συνδέθηκαν με όλων των ειδών των συνθηκών, αλλά μπορείς να σκεφτείς όλα τα είδη των σεναρίων».

 

Παρά κάποια ολισθήματα στο λόγο του, κυρίως σε σχέση με την Κύπρο, ο Dijsselbloem είναι ένας αρκετά πονηρός παράγοντας και έχει γίνει πολύ σκόπιμος στις δηλώσεις του. Δεδομένης της πρόσφατης ροής ειδήσεων γύρω από την απουσία προόδου στην Αθήνα και την απουσία συνεργασίας με τους θεσμούς (Κομισιόν, ΔΝΤ και ΕΚΤ), φαίνεται πιθανό ότι αξιοποιεί την ευκαιρία να στείλει στην Ελλάδα ένα συγκεκαλυμμένο μήνυμα. Είναι επίσης ένα παρόμοιο μήνυμα με αυτό που έχει στείλει η ΕΚΤ στην Ελλάδα αναφορικά με το όριο του ELA –δηλαδή αυτό που χρειάζεται για να εφαρμοστεί η συμφωνία παράτασης του Φεβρουαρίου ή τα πράγματα θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο.

 

Τα σχόλια του Dijsselbloem δεν έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό στην Αθήνα. Ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης, Γαβ. Σακελλαρίδης δήλωσε στο Bloomberg:

 

«Θα ήταν χρήσιμο για όλους ο κ. Dijsselbloem να σεβαστεί τον θεσμικό του ρόλο στην ευρωζώνη. Δεν κατανοούμε με ευκολία τους λόγους που τον οδήγησαν να κάνει δηλώσεις που δεν ταιριάζουν με τον ρόλο που του έχει ανατεθεί. Όλα τα υπόλοιπα είναι φανταστικά σενάρια. Δεν χρειάζεται να πού,ε ότι η Ελλάδα δεν θα εκβιαστεί».

 
Ποια είναι η λογική πίσω από τα capital controls στην Ελλάδα;
 

Η λογική είναι αρκετά απλή. Εάν η κατάσταση επιδεινωθεί ξανά, όπως φαίνεται τώρα πιθανό, η Ελλάδα μπορεί για άλλη μία φορά να δει αυξημένο επίπεδο φυγής καταθέσεων, και πιθανώς ακόμη και ένα bank run. Όπως εμφανίζει το γράφημα παρακάτω, τον Ιανουάριο η αβεβαιότητα οδήγησε στις μεγαλύτερες εκροές καταθέσεων από την ημέρα που ξεκίνησε η κρίση. Σε μια τέτοια κατάσταση, τα capital controls θα μπορούσαν να βοηθήσουν να σταματήσουν οι εκροές καταθέσεων και να σταθεροποιηθεί το τραπεζικό σύστημα. Σταθεροποιώντας το τραπεζικό σύστημα, ο κίνδυνος μιας σοβαρής ύφεσης στην οικονομία είναι κάπως μειωμένος.

 

Υπό ποιο σενάριο θα μπορούσαν να επιβληθούν ή χρειαστούν capital controls;
 

Τεχνικά, τα capital controls δεν θα πρέπει ποτέ να χρειάζονται πραγματικά στην ευρωζώνη εξαιτίας της φύσης του ευρωσυστήματος. Θεωρητικά, οι τράπεζες μπορούν να συνεχίσουν να προσφεύγουν στον ELA όσο έχουν κάποια βιώσιμα collateral (για τα οποία τα standards είναι πολύ χαμηλά). Ακόμη και αν τα κεφάλαια φύγουν από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της ευρωζώνης, το σύστημα Target 2 απλώς φέρνει τις υποχρεώσεις στο ευρωσύστημα. Αυτή η υποχρέωση αυξάνεται στον ισολογισμό της ελληνικής κεντρικής τράπεζας, για να αντικαταστήσει τις καταθέσεις που χάθηκαν από το σύστημα. Ως εκ τούτου, η φυγή καταθέσεων δεν θα πρέπει να οδηγεί σε χρηματοδοτική κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Αυτό είναι που έχει συμβεί μέχρι τώρα, όπως εμφανίζει το παρακάτω γράφημα.

 

Αλλά όπως έχουμε δει, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν στην κρίση της ευρωζώνης για αρκετούς λόγους. Επομένως, υπό ποιο σενάριο θα μπορούσαν να εμφανιστούν τα capital controls;

 

Η ΕΚΤ αρνείται να αυξήσει το όριο στον ELA – Υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα όριο 69,4 δισ. ευρώ στο επίπεδο δανεισμού που επιτρέπεται από τις ελληνικές τράπεζες στον ELA. Εάν οι εκροές καταθέσεων ξεκινήσουν εκ νέου με υψηλό ρυθμό και αυτό το όριο δεν αυξηθεί, τότε οι ελληνικές τράπεζες δεν θα είναι σε θέση να αντικαταστήσουν τις χαμένες καταθέσεις με χρηματοδότηση από την ελληνική κεντρική τράπεζα μέσω του ELA. Αυτό θα οδηγούσε σε χρηματοδοτική κρίση και στην πιθανότητα να μην ήταν σε θέση να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

 

Αυτό δεν είναι ένα αδύνατο σενάριο: 

Η ΕΚΤ έχει αυξήσει σταδιακά μόνο το όριο, συχνά σε μικρότερο βαθμό από αυτό που ζήτησε η Ελλάδα. Η τελευταία αύξηση, στις 12 Μαρτίου, ήταν μόλις κατά 600 εκατ. ευρώ. Η ΕΚΤ έχει επίσης αποδείξει στη διάρκεια των κρίσεων στην Ελλάδα και την  Κύπρο, μια προθυμία να περιορίσει τον ELA αν χρειαστεί.
 
 

Η ΕΚΤ έχει αναλάβει έναν ευρύτερο ρόλο ως ο ενιαίος τραπεζικός επόπτης της ευρωζώνης, που σημαίνει ότι δίνει μεγαλύτερη προσοχή στις ανησυχίες για την φερεγγυότητα των ελληνικών τραπεζών. Όπως έχω συζητήσει εκτενώς εδώ, έχει κάποιους σοβαρούς λόγους για να πιστεύει ότι οι ελληνικές τράπεζες ίσως να μην είναι τόσο φερέγγυες όσο θεωρούνται, αν μη τι άλλο επειδή είναι τόσο στενά συνδεδεμένες με το ελληνικό δημόσιο. Ας μην ξεχνάμε τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών Γ. Βαρουφάκη ο οποίος έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι το ελληνικό δημόσιο είναι «χρεοκοπημένο». Εάν αυτό είναι αλήθεια, είναι δύσκολο να δούμε τις ελληνικές τράπεζες ως φερέγγυες.

 

Ενώ η απόφαση για την επιβολή capital controls θα ήταν ζήτημα της Ελλάδας, υπάρχει ένα σημείο όπου οι εταίροι της ευρωζώνης μπορεί να υποστήριζαν την χρήση τους: 

Σε κάποιο σημείο, εάν πιστεύουν ότι η έξοδος φαίνεται πιθανή, επιτρέποντας τον ELA και το Target 2 να συνεχίσει, απλώς θα αύξανε την έκθεσή τους στην Ελλάδα και ως εκ τούτου τις ζημιές τους σε περίπτωση Grexit.
 

Παρόλα αυτά, αυτό είναι το χειρότερο σενάριο και τα capital controls πιθανότατα θα ήταν η τελευταία λύση. Ακόμη κι αν επιβαλλόταν, εάν το όριο του ELA δεν αυξανόταν, τότε το τραπεζικό σύστημα δεν θα ήταν σταθερό για πολύ. Ακόμη και εσωτερικές εκταμιεύσεις/bankruns θα μπορούσαν να το γονατίσουν. Στην πραγματικότητα, οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων θα έπρεπε να συνδυαστούν με μια παρατεταμένη τραπεζική αργία. Αλλά αυτό μπορεί να γίνει για μικρό χρονικό διάστημα, προτού η οικονομία επιστρέψει σε λειτουργία. Ως εκ τούτου, οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων θα έδιναν στην Ελλάδα χρόνο μόλις λίγων ημερών ή εβδομάδων.

 
Ένα σημαντικό σημείο για να επισημάνει κανείς είναι ότι η Ελλάδα είναι σε εντελώς διαφορετική κατάσταση από ό,τι ήταν η Κύπρος όταν επιβλήθηκαν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, παρά τις κάποιες επιφανειακές ομοιότητες:

 
Η Κύπρος εστίασε στην απομείωση καταθέσεων – Το κύριο κίνητρο για τα capital controls στην Κύπρο ήταν να επιτραπεί η αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου, κάτι που εμπεριείχε και την καταγραφή ζημιών για τους καταθέτες. Αυτοί οι έλεγχοι, μαζί με την τραπεζική αργία, ήταν απαραίτητοι για να σταματήσουν τους καταθέτες από το να αποσύρουν τα κεφάλαια τους ή να αποφευχθεί η απομείωση. Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι κάπως διαφορετική. Τα capital controls θα χρησιμοποιούνταν για να διασφαλιστεί η βασική φερεγγυότητα της οικονομίας.

 

Οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων δεν θα έλυναν τα προβλήματα της Ελλάδας –σε σχέση με το παραπάνω, στην Κύπρο τα controls βοήθησαν ώστε να διατηρηθεί η χρηματοδότηση του τραπεζικού κλάδου και μαζί με το πρόγραμμα διάσωσης, βοήθησαν στην χρηματοδότηση της χώρας. Ωστόσο, η Ελλάδα τώρα ξεμένει θανάσιμα από ρευστό και δεν εμφανίζει πολλές ενδείξεις για την διασφάλιση νέων ενέσεων ρευστότητας από την ευρωζώνη. Επομένως, ακόμη κι αν επιβληθούν capital controls, φαίνεται ότι η ελληνική κυβέρνηση ακόμη θα συνέχιζε να δυσκολεύεται να κάνει τις πληρωμές της.

 

Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα είναι πιο τοξική – Όπως έχουμε επισημάνει πολλές φορές, εάν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εκπληρώσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις –φαίνεται ότι η επιβολή capita controls θα ταίριαζε σε αυτή την κατηγορία – τότε το πολιτικό κόστος είναι δύσκολο να κριθεί. Οι άνθρωποι σπανίως αντιδρούν καλά σε τέτοια μέτρα, αλλά εάν ληφθεί υπόψη πόσο πολύ έχει τραβήξει η κρίση στην Ελλάδα και οι προσδοκίες ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα βελτίωνε τα πράγματα, η κίνηση θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες.

 
Συνολικά, πιστεύω ότι τα capital controls θα ήταν η τελευταία λύση στην Ελλάδα. Δεν αντιμετωπίζουν πραγματικά τα θεμελιώδη προβλήματα που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση και ίσως να είναι χρήσιμα μόνο για να αγοράσουν λίγες μόνο ημέρες στην περίπτωση μιας πολύ σφιχτής διαπραγμάτευσης.

 

Ακόμη και τότε, η κατάσταση θα πρέπει να φθάσει στο επίπεδο που η ΕΚΤ έχει περιορισμένο ELA. Αυτό από μόνο του, ακόμη και με τα capital controls ίσως πυροδοτήσει μια έξοδο της Ελλάδας. Η Κύπρος και η Ισλανδία έχουν δείξει ότι μπορούν να είναι χρήσιμα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, για να βοηθήσουν στην σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού κλάδου που διέρχεται μια βαθιά αναδιάρθρωση. Αν και είναι δύσκολο να αφαιρεθούν μόλις επιβληθούν. Στο τέλος, τα προβλήματα της Ελλάδας είναι πολύ βαθύτερα από αυτό