ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Συμφωνία ΗΠΑ - Κούβας: Γιατί τώρα;

Της ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

Την περασμένη εβδομάδα, Μπαράκ Ομπάμα και Ραούλ Κάστρο ανακοίνωσαν την σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών τους. Δεν μιλάμε βέβαια για τερματισμό του εμπάργκο των ΗΠΑ κατά της Κούβας, ένα βήμα που απαιτεί την έγκριση του εχθρικού, Ρεπουμπλικανικού Κογκρέσου.

Αλλά ήταν μια ιστορική συμφωνία, μετά από μισό αιώνα εχθρότητας. Γιατί την βλέπουμε τώρα;
Από την πλευρά της Κούβας, η εχθρότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες έπαιξε κεντρικό ρόλο στη νομιμοποίηση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Η κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο γεννήθηκε από το μίσος για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, και η Αβάνα χρησιμοποίησε επί δεκαετίες το συνεχιζόμενο εμπάργκο για να υποδαυλίζει αυτό το μίσος.

 

Αλλά ο Ραούλ Κάστρο πιέζεται σήμερα να αλλάξει πολιτική. Το νησί κατάφερε να επιβιώσει από την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης, με μεγάλη δυσκολία. Τώρα αντιμετωπίζει ένα πιο άμεσο πρόβλημα: την αβεβαιότητα στη Σοσιαλιστική Βενεζουέλα. Το Καράκας προμηθεύει πετρέλαιο στην Κούβα με μεγάλες εκπτώσεις στις τιμές. Αν  αλλάξει αυτό, η οικονομία του νησιού μπορεί να καταρρεύσει.
Ο λόγος για την αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ είναι λιγότερο σαφής, αν και έχει κάποιο πολιτικό νόημα από την σκοπιά του Ομπάμα.  

 

Πρώτον, η ομαλοποίηση ταιριάζει στην ιδεολογία του. 

 

Δεύτερον, ο πρόεδρος έχει λίγες επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, και η εξομάλυνση των σχέσεων με την Κούβα είναι κάτι που μπορεί να το αφήσει σαν σημαντική παρακαταθήκη πίσω του.

Σε γεωστρατηγικό επίπεδο, η Κούβα δεν θα μπορούσε ποτέ να απειλήσει τις ΗΠΑ, από μόνη της. Στα χέρια όμως μιας σημαντικής εχθρικής δύναμης, μπορεί πάντα να γίνει βάση για να στραγγαλιστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι ΗΠΑ έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εξασφαλίσουν την άνοδο του Φουλχένσιο Μπατίστα, μιας μαριονέτας των Αμερικανών. Οταν ο Φιντέλ Κάστρο κατέλαβε την εξουσία, το 1959, οι Σοβιετικοί βρήκαν ένα κρίσιμο σημείο από το οποίο μπορούσαν να απειλήσουν τα αμερικανικά συμφέροντα.
Και ο κομμουνιστής Φιντέλ χρειαζόταν έναν ισχυρό σύμμαχο εναντίον των ΗΠΑ.

Οταν η ΕΣΣΔ προσπάθησε να αναπτύξει βαλλιστικούς πυραύλους μέσου βεληνεκούς εκεί, η Κούβα έγινε δυνητική απειλή για την αμερικανική ηπειρωτική χώρα, και για τις εμπορικές οδούς της.

Η εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων, και η εγκατάσταση σοβιετικών πυραύλων στο έδαφος της Κούβας το 1962 έγιναν αιτίες για την μεγαλύτερη ένταση που παρατηρήθηκε ποτέ στις αμερικανοσοβιετικές σχέσεις, οδηγώντας, στη δεύτερη περίπτωση, ως τα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου.
Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν τελικά ΗΠΑ και Σοβιετική Ενωση περιέλαβε αμερικανικές εγγυήσεις για την μη εισβολή στην Κούβα, ενώ οι Σοβιετικοί έδωσαν εγγυήσεις ότι δεν θα αναπτύξουν πυρηνικά όπλα εκεί. Αλλά η Κούβα εξακολούθησε να αποτελεί πρόβλημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αν γινόταν ένας πόλεμος στην Ευρώπη, το νησί θα ήταν μια βάση από την οποία θα μπορούσε να απειληθεί ο αμερικανικός έλεγχος της Καραϊβικής, και μαζί με αυτόν, η δυνατότητα διέλευσης του αμερικανικού Στόλου από τον Ειρηνικό στον Ατλαντικό.
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, ο Κάστρο έχασε τον προστάτη και στρατηγικό σύμμαχό του, και η Κούβα έπαψε να είναι απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακολούθησε ένας σιωπηρός συμβιβασμός.
Η Ουάσιγκτον δεν εγκατέλειψε την εχθρότητα προς την Αβάνα, αλλά ούτε προσπάθησε να ανατρέψει τους Κάστρο.

Η κουβανική κυβέρνηση, από την πλευρά της, υποσχέθηκε να μην κάνει ό,τι δεν μπορούσε, ούτε ή άλλως, να κάνει πραγματικά: 

Να γίνει μια στρατηγική απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Κούβα παρέμεινε έτσι μια ενόχληση, αλλά όχι στρατηγική απειλή. Ετσι, η σχέση παρέμεινε παγωμένη.
Προς το παρόν, δεν υπάρχουν μεγάλες δυνάμεις σε θέση να αξιοποιήσουν την γεωστρατηγική θέση της Κούβας (συμπεριλαμβανομένης της Κίνας). Αυτή την στιγμή η Κούβα πραγματικά δεν έχει σημασία. Αλλά οι στιγμές περνάνε, και κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι η Κούβα δεν θα γίνει σημαντική, και πάλι.