ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Για ποιο λόγο οι Αμερικανοί τιμωρούν τον πρόεδρό τους?

Του Θάνου Βερέμη 

Ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, δημοτικου συμβούλου Αθηνών.

Οι πρόσφατες ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ κατέληξαν σε θρίαμβο για το κόμμα των Ρεπουμπλικανών. Η παρουσία τους στη Βουλή των Αντιπροσώπων αυξήθηκε, ενώ επανακατέλαβαν την πλειοψηφία στη Γερουσία. Το υπόλοιπο της προεδρικής θητείας του κ. Ομπάμα προοιωνίζεται προβληματικό.
 

Ο μέσος Ευρωπαίος θα αναρωτηθεί για ποιο λόγο οι Αμερικανοί τιμωρούν τον πρόεδρό τους. 

Η ιατρική ασφάλιση που εξασφάλισε σε μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, θα έπρεπε να τον καταστήσει εκλογικά ανίκητο. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής δεν διέπραξε ασυγχώρητα σφάλματα όπως ο προκάτοχός του. Αντίθετα απέφυγε την εμπλοκή στον πόλεμο κατά του Ασαντ στη Συρία και φρόντισε να συνεισφέρει στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά του ISIS με τα βομβαρδιστικά της χώρας του και όχι τους στρατιώτες της. Ανάλογα εχέφρων υπήρξε στις σχέσεις του με το Ιράν παρά τις απειλές του Ισραήλ. Διατήρησε έτσι μια γέφυρα επικοινωνίας με έναν εν δυνάμει συνεργάτη στον πόλεμο κατά των φανατικών ισλαμιστών του ISIS. Αντιλαμβάνεται πιθανότατα ότι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους σούνι και τους σιίτες είναι επαναλαμβανόμενος μέσα στους αιώνες και ότι σήμερα η Δύση κινδυνεύει περισσότερο από τους ακραίους των σουνιτών και λιγότερο από το οργανωμένο κράτος του Ιράν.
 

Η αμερικανική οικονομία ανακάμπτει με πολύ ταχύτερους ρυθμούς από τους ευρωπαϊκούς. Το γεγονός όμως ότι εδώ και σαράντα χρόνια ο εθνικός πλούτος κατανέμεται με ανισομέρεια υπέρ του πλουσιότερου τμήματος της κοινωνίας, δεν αφήνει τους Δημοκρατικούς να επιβληθούν στο Κογκρέσο. Δικαιολογημένα ο μικρός Αμερικανός αποδίδει ευθύνες στους επιγόνους του Κένεντι και του Τζόνσον. Εξάλλου οι λιγότερο ευκατάστατοι Αμερικανοί προτιμούν να βαυκαλίζονται με την υπόσχεση του αμερικανικού ονείρου παρά να αναζητούν τον εκπρόσωπο των πραγματικών συμφερόντων τους. Είναι ίσως οι ΗΠΑ το μόνο μέρος του κόσμου όπου οι φτωχοί ταυτίζονται ακόμα με τα συμφέροντα των πλουσίων.
 

Οι λαϊκές οργανώσεις των «Πάρτι του Τσαγιού», παρά τον μικρομεσαίο ριζοσπαστισμό τους, είναι αφοσιωμένες στις απαράγραπτες αξίες της άγριας δύσης: Θεοποίηση της ιδιοκτησίας, εχθρότητα κατά του κράτους και αυτενέργεια έως αυτοδικία του πολίτη. 

Καθώς οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο Θεός είναι με το μέρος του μικρού καλού Χριστιανού, τι ανάγκη έχουν από κράτος πρόνοιας; 

Από την άλλη, οι ξύπνιοι Ρεπουμπλικανοί της Γουόλ Στριτ μπορεί να περιφρονούν τους άξεστους οπαδούς του «Τσαγιού», αλλά τους χρειάζονται για τις εξορμήσεις του κόμματος προς τους θεοσεβούμενους αγρότες των παραλληλόγραμμων κεντρικών Πολιτειών της Αμερικής. 

Μπροστά στα προβλήματα αυτά, παλιά και νέα, ο σοβαρός μιγάς πρόεδρος Ομπάμα, δεν μπορεί να υπολογίζει στους ριζοσπάστες του Δημοκρατικού Κόμματος. Στην εποχή αυτή της πόλωσης, κεντρώοι σαν τον Ομπάμα δεν έχουν απήχηση στους ακραίους φωνακλάδες. Και όμως οι ΗΠΑ, τουλάχιστον στις προεδρικές εκλογές, θα αναζητήσουν πάλι κάποιον μέσο όρο της αμερικανικής κοινωνίας. Οι Ρεπουμπλικανοί ψάχνουν κάποιον σαν τον Ρόμνεϊ (ακούγεται ήδη το όνομα του Τζεμπ Μπους από τη Φλώριδα) ή τη Χίλαρι Κλίντον οι Δημοκρατικοί.
 

Δυστυχώς η πόλωση επηρεάζει ιδιαίτερα τη συμπεριφορά των μελών του Κογκρέσου που νομίζουν ότι έτσι αγρεύουν ψήφους από λαϊκούς ψηφοφόρους, δεξιούς ως επί το πλείστον. Πέρυσι η ασυνεννοησία ανάμεσα στα δύο κόμματα οδήγησε το Κογκρέσο σε πλήρη παράλυση, όταν οι Ρεπουμπλικανοί αρνήθηκαν να υπερψηφίσουν τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης. Το πρωτοφανές (νομίζουμε) αυτό γεγονός κατέβασε την αξιοπιστία του Κογκρέσου στο 7% αλλά και του προέδρου στο 35%.

Πολλοί πιστεύουν ότι η ξεκάθαρη υπεροχή των Ρεπουμπλικανών και στα δύο σώματα του Κογκρέσου θα επαναφέρει τα μέλη τους σε μια πιο υπεύθυνη πολιτική. Αντιλαμβάνονται πλέον ότι ο λαϊκισμός που απειλεί να καταστρέψει την αξιοπιστία των ΗΠΑ δεν συμφέρει κανέναν. Ολοι επιθυμούν περισσότερη εμπορική κίνηση και ο πρόεδρος είναι ο κατεξοχήν θεσμός που μπορεί να προβεί σε διακρατικές συμφωνίες. Ισως τελικά η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών να ξαναδώσει στον Ομπάμα τις εξουσίες που του αρνήθηκαν οι Δημοκρατικοί. Οι μετριοπαθείς και από τις δύο όχθες θα πρέπει να ξαναχτίσουν τη γερασμένη υποδομή της χώρας με έργα που χρονίζουν και τα οποία θα απασχολήσουν κόσμο σε περίοδο σχετικής ανεργίας. Οι μετριοπαθείς και από τις δύο πλευρές αντιλαμβάνονται ακόμα ότι η Αμερική δημιουργήθηκε από κάθε λογής μετανάστες, οι οποίοι ευνοήθηκαν από τους μεταναστευτικούς νόμους της νέας χώρας. Τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικανοί προσβλέπουν σε συνεργασία για την κύρωση τέτοιων νόμων στο Κογκρέσο. Αν η ευθυγράμμιση ανάμεσα στα δύο κόμματα πετύχει, η συνεργασία της Γερμανίας με τις άλλες μεγάλες χώρες της Ε.Ε. ίσως ακολουθήσει.