ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Το αεροπορικό δυστύχημα καταλύτης εξελίξεων

Toυ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΙΛΗ

Η τραγωδία με την πτώση του αεροσκάφους στην Ανατολική Ουκρανία δημιουργεί νέα δεδομένα στη σοβούσα κρίση. Αν και ακόμη είναι πρόωρο να προβούμε σε εκτιμήσεις, υπάρχουν ορισμένες παραδοχές σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι.

Πρώτον, οι πιθανότητες να προκύψει πόρισμα κοινά αποδεκτό είναι περιορισμένες, παρά την απόφαση του ΣΑ των Ηνωμένων Εθνών για τη σύσταση ανεξάρτητης διεθνούς επιτροπής. Ήδη σχεδόν όλες οι πλευρές έχουν σπεύσει να προκαταλάβουν τα αποτελέσματα, διαρρέοντας μόνο εκείνα τα στοιχεία, περισσότερο υπό τη μορφή ενδείξεων/εκτιμήσεων, που θα κάνουν πιστευτούς τους ισχυρισμούς τους. Ταυτόχρονα, η κοινή προέλευση του πυραυλικού συστήματος, που εκτιμάται ότι έχει βάλλει το αεροσκάφος, όπως και το ότι τα συντρίμια εκτείνονται σε μία μεγάλη ακτίνα διαφιλονικούμενης περιοχής, διευκολύνουν την ανταλλαγή καταγγελιών για καταστροφή στοιχείων και μεροληπτική στάση. Η προκατάληψη γύρω από μία εν εξελίξει εμφύλια σύρραξη, η διεθνής κατακραυγή και οι συνεπακόλουθες συνέπειες σε περίπτωση ενοχής, έχουν υποχρεώσει τα εμπλεκόμενα μέρη να αλληλοκατηγορούνται, ενώ θεωρείται απίθανο να παραδεχθούν τις ευθύνες τους. Έτσι, η διερεύνηση των αιτιών πιθανότατα θα τύχει πολλαπλών εκδοχών, εμπλουτισμένων με σενάρια και θεωρίες συνομωσίας.

Δεύτερον, παρότι το αεροπορικό δυστύχημα καταδεικνύει τα όρια καθώς και τα επίχειρα της κλιμακούμενης κατάστασης στο εσωτερικό της Ουκρανίας, η πόλωση προβλέπεται να ενταθεί. Ακόμη και αν επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός, αυτή θα είναι προσωρινή και εν συνεχεία Κίεβο και Μόσχα θα θέσουν τους δικούς τους όρους για την διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει. Και αυτό το σημείο είναι που συνήθως ακολουθούν δομικές διαφωνίες, οδηγώντας τις συνομιλίες σε ναυάγιο.

Τρίτον, στην απόπειρα εκμετάλλευσης του συμβάντος, που ήδη εκτυλίσσεται, οι θέσεις είναι περίπου αναμενόμενες. Η Ρωσία θα κατηγορηθεί για τροφοδότηση επικίνδυνων και ριζοσπαστικών στοιχείων, γεγονός που φαλκιδεύει την περιφερειακή σταθερότητα. Έτσι, θα επιβεβαιωθεί ότι η Μόσχα δεν μπορεί πλέον να νοείται ως υπεύθυνος δρων και συμβάλλων στην σταθερότητα, εφόσον προτάσσει κοντόφθαλμα συμφέροντα, εξοπλίζοντας εξτρεμιστές, και δη ανίκανους να διαχειριστούν τα εξελιγμένα οπλικά συστήματα που τους παράσχει με χαρακτηριστική άνεση. Απόρροια αυτών, θα της ζητηθεί να «μαζευτεί» και προκειμένου το μήνυμα να γίνει σαφέστερο δεν αποκλείεται να της επιβληθούν νέες κυρώσεις, που αυτή τη φορά θα στοχοποιούν καθαρά τη ρωσική οικονομία. 

Η έτερη εναλλακτική για το Κρεμλίνο είναι να μετριάσει τη υποστήριξη (υλικοτεχνική, πολιτική) προς τους ρωσόφιλους, γεγονός που θα επιτρέψει στο Κίεβο, εξαπολύοντας σφοδρότερες στρατιωτικές επιχειρήσεις, να επικρατήσει οριστικά.

Και στις δύο περίπτώσεις, η ζημιά υπερκερνά τα οφέλη της υφιστάμενης εμπλοκής, σε τέτοιο βαθμό που αυτή αρχίζει να γίνεται βρόγχος. Αν, έστω και παραπλανημένη, η πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας υιοθετήσει τη ρεαλιστική εκδοχή ότι οι φιλορώσοι προκάλεσαν το δυστύχημα, τότε η μερική διεθνής απομόνωση που βιώνει η Ρωσία μέχρι σήμερα θα συναρτηθεί με την αυξανόμενη νομιμοποίηση λήψης μέτρων εναντίον της, επιφέροντας της θεμελιώδες πλήγμα τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά. 

Αν προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η δυσμενής εξέλιξη, η Μόσχα αποστασιοποιηθεί από τους «στασιαστές», ο Πούτιν θα βρεθεί σε δυσχερή θέση, καλούμενος να εξηγήσει στο εσωτερικό γιατί ο ρόλος της χώρας αποδυναμώνεται –και δη με σημαντική και συνεχή επιβάρυνση- σε μία περιοχή ζωτικών συμφερόντων.

Η Ουκρανία, από την άλλη, που, σημειωτέον, έχει κάνει χρήση το 2008 στον μίνι πόλεμο Ρωσίας-Γεωργίας της πυραυλικής συστοιχίας που φέρεται να ευθύνεται για την πτώση του αεροσκάφους, ελέγχεται, αφενός γιατί προτίμησε να ρισκάρει τη διατήρηση των πτήσεων της πολιτικής αεροπορίας πάνω από μια εμπόλεμη ζώνη, την οποία, μάλιστα δεν ελέγχει εξ’ολοκλήρου, αφετέρου, επειδή η χρησιμοποίηση ενός τέτοιου συστήματος προϋποθέτει μεγάλη λογιστική υποστήριξη, την οποία δύσκολα θα είχαν οι ρωσόστροφοι αυτονομιστές. 

Η απόρριψη του αιτήματος για δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων και ενώ οι ενδείξεις των τελευταίων ημερών κατέτειναν στο ότι οι δυνάμεις στην Ανατολική Ουκρανία είχαν αρχίσει να αποκτούν πιο εξεσυζητημένα και με μεγαλύτερη εμβέλεια αντιαεροπορικά, χρεώνεται εξίσου στην ουκρανική ηγεσία. Η τελευταία, υπό την αίσθηση ισχύος, αφού εσχάτως ολοένα ενίσχυε τις θέσεις της, αναγκάζοντας την άλλη πλευρά σε συνεχή υποχώρηση, θεώρησε ότι αυτή η πρόταση ήταν ένα κόλπο για να της δοθεί χρόνος ανασύνταξης και συνάμα δεν ήθελε να απωλέσει τα οικονομικά οφέλη χρησιμοποίησης του ουκρανικού εναέριου χώρου-σε αντίθετη περίπτωση θα έδειχνε αποδοχή της μερικής παράλυσης της χώρας.

Το περιστατικό, όμως, της Πέμπτης, δημιουργεί νέες συνθήκες πίεσης απέναντι στον Ουκρανό πρόεδρο, η αδυναμία του οποίου να επιβάλλει τον νόμο και την τάξη (όπως υποσχέθηκε μετεκλογικά) είχε ως αποκορύφωμα την τραγική κατάληξη 298 ανυποψίαστων θυμάτων. Παράλληλα, θα υποχρεωθεί αργά ή γρήγορα είτε να κινηθεί ακόμη πιο δυναμικά/βίαια έναντι των αντικαθεστωτικών, είτε να συρθεί σε μία διαπραγμάτευση μαζί τους, χωρίς να έχει προηγουμένως πετύχει τους σκοπούς του- άρα δεν θα κατορθώσει να το κάνει από ευνοϊκότερη βάση. Μία τέτοια εξέλιξη θα επιβεβαιώσει τους ρωσικούς ισχυρισμούς, υπενθυμίζοντας τον καταλυτικό ρόλο της Μόσχας στην αναγκαία (τουλάχιστον για ένα λιγότερο δυσοίωνο μέλλον για το Κίεβο) αποκλιμάκωση.

Κοντολογίς:  

H μοιραία πτώση του αεροσκάφους των Μαλαισιανών θα αποτελέσει θρυαλλίδα εξελίξεων, και πιθανότατα θα πυροδοτήσει την ένταση, από τη στιγμή που τα αντίπαλα στρατόπεδα προφανώς θα προσαρμόσουν τα αποτελέσματα των ερευνών στις επιθυμίες τους, καταγγέλοντας ως χαλκευμένα τα στοιχεία που θα τις δείχνουν ως υπεύθυνες. 

Ο πόλεμος προαπαγάνδας, επίσης, θα διατηρηθεί ακμαίος, ακόμη και κατόπιν των όποιων πορισμάτων, με θύμα την πολυπόθητη –πρωτίστως για τους συγγενείς των θυμάτων- αλήθεια. 

Η νέα φάση στην οποία εισερχόμαστε θα φέρει τις αντιμαχόμενες πλευρές προ των ευθυνών τους: επί πραγματικών ή κατασκευασμένων στοιχείων.  

Προϊόντος του χρόνου και των αντοχών που θα επιδείξει η καθεμία στην εύλογη και πολυποίκιλη πίεση που θα τους ασκηθεί, θα κριθεί η έκβαση του επόμενου (ίσως και τελευταίου) γύρου.