Αντέχει το διεθνές σύστημα ένα ακόμη μέτωπο αστάθειας και κινδύνου δυναμικής διολίσθησης προς μια θερμή τοπική σύγκρουση με απρόβλεπτες συνέπειες;
Αν η κρίση Δύσης-Ρωσίας για το μέλλον της Ουκρανίας συνεχίσει
να υφίσταται, τότε δεν θα αποτελεί μεμονωμένη ψυχροπολεμική
παλινδρόμηση, αλλά θρυαλλίδα γενικευμένης αποσταθεροποίησης. Καθώς στη
διεθνή σκηνή από την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, τη Νοτιοδυτική Ασία και την
περιοχή Ασίας Ειρηνικού η αστάθεια, τα χρεοκοπημένα κράτη και η αδυναμία
έξωθεν πολιτικής και στρατιωτικής επέμβασης μας έχουν προσγειώσει σε
μια σκληρή πραγματικότητα: Η αναμενόμενη από όλους ανάδυση μιας Νέας
Τάξης προβάλλει σαν ουτοπική προσδοκία σε έναν πολυκεντρικό-πολυπολικό
κατά πολλούς αναλυτές κόσμο.
Δίπλα σε αυτό το γεωπολιτικό χάος να
προσθέσουμε την οριακή κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία
πεντέμισι χρόνια μετά την Κρίση του 2008 χαρακτηρίζεται από
οριακή-αναιμική ανάκαμψη στις ΗΠΑ, πτωτική τάση της ανάπτυξης στις
αναδυόμενες αγορές και αβεβαιότητα για το μέλλον της Ευρωζώνης.
Αν στο παρελθόν Ευρωπαίοι ιστορικοί και αναλυτές διαπίστωναν ότι τα
Βαλκάνια παράγουν περισσότερη ιστορία από αυτή που μπορούν να
καταναλώσουν, σήμερα εύλογα τίθεται το ερώτημα αν παράγεται περισσότερη
αστάθεια από αυτήν που μπορεί να διαχειρισθεί ένα, ούτως ή άλλως, ατελές
και ελλειμματικό διεθνές σύστημα.
Όταν δολοφονήθηκε στο Σεράγεβο τον
Ιούνιο του 1914 ο διάδοχος της Αυστρο-ουγγαρίας Φραγκίσκος Φερδινάνδος,
κανείς δεν πίστευε ότι ενάμιση μήνα μετά θα είχε ξεσπάσει γενικευμένη
ευρωπαϊκή πολεμική σύγκρουση.
Σήμερα η ανατροπή του Γιανουκόβιτς και το
μέλλον της Κριμαίας θέτουν το ερώτημα αν θα επικρατήσει ο ορθολογισμός
της αποφυγής του τεράστιου κόστους ενός νέου Ψυχρού Πολέμου ή αν η
κατάσταση τεθεί εκτός ελέγχου και διολισθήσει σε μια μετωπική
αντιπαράθεση που κανείς δεν θέλει.
Συσσώρευση χρεοκοπημένων κρατών
Ο κοινός παρονομαστής των κρίσεων που καταγράφηκαν στην εποχή που
άρχισε με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1989-91 μέχρι και σήμερα δεν
είναι άλλος από την κατάρρευση μιας παλαιάς τάξης πραγμάτων χωρίς την
οικοδόμηση μιας διάδοχης σταθερότητας.
Το Ιράκ υπέστη το πρώτο πλήγμα με την Καταιγίδα της Ερήμου το 1991 και εδέχθη τη χαριστική βολή με την εισβολή των ΗΠΑ το 2003.
Σήμερα είναι στην ουσία ένα τριχοτομημένο κράτος με τον Βορρά de facto
ανεξάρτητο κουρδικό κράτος και το κέντρο ακυβέρνητη πολιτεία στο έλεος
ακραίων φονταμενταλιστών τύπου Αλ Κάιντα.
Η Σομαλία, η οποία λόγω της γεωγραφικής της θέσης δεν φαίνεται να
απασχολεί καμιά Μεγάλη Δύναμη εδώ και είκοσι χρόνια, δεν υπάρχει σαν
κράτος, αλλά αργά ή γρήγορα θα αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης
αποσταθεροποίησης της Αφρικής, που άρχισε μετά την ανατροπή του Καντάφι
στη Λιβύη το 2011.
Με την ανατροπή του Καντάφι η Λιβύη κατέστη και αυτή
με τη σειρά της μια ακυβέρνητη πολιτεία, αλλά ταυτοχρόνως το κενό που
προέκυψε από την απουσία της στην Υποσαχάρια Αφρική όπου ήλεγχε τους
μουσουλμανικούς πληθυσμούς, το καλύπτουν σήμερα από το Τσαντ, την
Κεντρική Αφρική και το Μαλί μέχρι και τη Μαυριτανία και τη Βόρεια
Νιγηρία εξτρεμιστές φονταμενταλιστές τύπου Αλ Κάιντα.
Δίπλα στη
Λιβύη η σταθερότητα είναι σε οριακό σημείο τόσο στην Τυνησία, όσο και
στην Αλγερία και το Μαρόκο, με την Αίγυπτο να είναι στο κατώφλι μιας
γενικευμένης και αιματηρής εμφύλιας σύγκρουσης που μπορεί να ξεσπάσει
ανά πάσα στιγμή. Η παρέλαση της αστάθειας συνεχίζεται λίγο πιο
ανατολικά.
Στη Συρία η σύγκρουση μάλλον θα είναι μακράς διαρκείας, οι
πιο απαισιόδοξοι μιλούν για ορίζοντα δεκαετίας, και ο Λίβανος ένα θέατρο
σύγκρουσης σε αναμονή.
Στα παραπάνω ας προσθέσουμε και την Αραβική Χερσόνησο, όπου η
υποβάθμιση της Σαουδικής Αραβίας ως κύριου εξαγωγέα ενέργειας προς τις
ΗΠΑ σε συνδυασμό με την μέχρι τώρα στήριξη εξτρεμιστών φονταμενταλιστών
από το Ριάντ αλλά και την προσέγγιση ΗΠΑ - Ιράν υπόσχεται εσωτερικές και
περιφερειακές εντάσεις και ανατροπές.
Στο Αφγανιστάν, αν δεν
προκύψει κάποια συμφωνία ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και στην κυβέρνηση Καρζάι, στο
τέλος του χρόνου θα έχει αποχωρήσει και ο τελευταίος Αμερικανός
στρατιώτης με την επιστροφή των Ταλιμπάν στην Καμπούλ και την
αναζωπύρωση των συγκρούσεων στη βορειοδυτική περιοχή της χώρας να μπορεί
να προεξοφληθεί από τώρα. Η επιστροφή των Ταλιμπάν στην Καμπούλ θα
επηρεάσει αποσταθεροποιητικά και το Πακιστάν, με πιο πιθανή εξέλιξη τη
διεύρυνση της ήδη βαρύνουσας κρίσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στην κυβέρνηση
του Ισλαμαμπάντ και την Ουάσιγκτον.
Ταραγμένος Ειρηνικός
Το πιο όμως απρόβλεπτο και επικίνδυνο μέτωπο αστάθειας δεν είναι άλλο από την ευρύτερη περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.
Η στενή οικονομική αλληλεξάρτηση ΗΠΑ-Κίνας, με την πρώτη να είναι ο
μεγαλύτερος εισαγωγέας κινεζικών προϊόντων και τη δεύτερη ο πρώτος
παγκοσμίως αγοραστής αμερικανικού ομοσπονδιακού δημόσιου χρέους, αντί να
παράγει παράπλευρη πολιτική σταθερότητα, συνυπάρχει με την πιο άναρχη
γεωπολιτική αβεβαιότητα του πλανήτη.
Από τη μια μεριά η
διακηρυγμένη πρόθεση της Κίνας να ενσωματώσει ειρηνικά την Ταϊβάν κατά
το μοντέλο του Χονγκ Κονγκ και ταυτόχρονα να ελέγξει μια σταδιακή
προσέγγιση-ενοποίηση της Βόρειας με τη Νότια Κορέα. Ταυτόχρονα η
διεκδίκηση πλήρους κινεζικής κυριαρχίας σε μια σειρά από κοραλλιογενείς
βραχονησίδες, οι θαλάσσιες ζώνες των οποίων έχουν πλούσια αποθέματα
πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Από την άλλη, ο φόβος που
προκαλούν αθροιστικά τα παραπάνω στην Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την
Ταϊβάν, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες, αλλά και την Ινδονησία και την
Αυστραλία. Η ομάδα αυτή χωρών στρέφεται προς τις ΗΠΑ για την εγγύηση της
περιφερειακής ασφάλειας.
Ετσι έχουμε το πρωτοφανές παράδοξο ο
κύριος οικονομικός-εμπορικός εταίρος της Κίνας, οι ΗΠΑ να καλούνται
ταυτόχρονα να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο σε έναν ευρύτατο περιφερειακό
συνασπισμό ανάσχεσης της επέκτασης της επιρροής του Πεκίνου.
Καθοριστικό ρόλο στις περιφερειακές ισορροπίες θα διαδραματίσει και η
Ινδία, στον βαθμό που θα εμβαθύνει τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ και με
τις άλλες χώρες της περιοχής. Εξ ορισμού στον συνασπισμό εξισορρόπησης
της Κίνας περιλαμβάνεται και η Ρωσία, η οποία θεωρεί την κυριαρχία της
ανατολικά των Ουραλίων ως άμεσα απειλούμενη από την κινεζική ισχύ.
Θα διαμορφωθεί ένα υπό τις ΗΠΑ αντικινεζικό μπλοκ;
Θα πάρουν μέρος στη
συμμαχία αυτή η Ινδία και η Ρωσία; Θα παραμείνει η σύγκρουση στο
περιφερειακό διακρατικό επίπεδο ή θα βρεθεί σε σχέση συγκοινωνούντων
δοχείων με εσωτερική ένταση και κοινωνικές συγκρούσεις στην Κίνα μεταξύ
παράκτιων αναπτυγμένων περιοχών και καθυστερημένης αγροτικής ενδοχώρας ή
και εθνικές - θρησκευτικές όπως στο Θιβέτ και στο Σικιάγκ;
Μπορούν όλες οι παραπάνω εντάσεις να συνυπάρξουν με τη σημερινή
αλληλεξάρτηση ΗΠΑ-Κίνας στην οικονομία, μπορούν να συμβαδίσουν με τους
υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των χωρών της περιοχής;
Λίγο πριν
ξεσπάσει η κρίση στην Ουκρανία, η συνεργασία Ουάσιγκτον-Μόσχας στη Συρία
και στο Ιράν είχε θεωρηθεί ως επιβεβαίωση της υπόθεσης ότι ο Μπ. Ομπάμα
προσπαθεί να απεμπλακεί από την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, για να
επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στην ευρύτερη περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.
Στη σκιά της Lehman Brothers...
Τη στιγμή που
στήνεται το σκηνικό απειλής επιστροφής στον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Δύσης
και Ρωσίας με αφορμή την Ουκρανία, η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της
παγκόσμιας κρίσης που ξέσπασε τον Σεπτέμβριο του 2008 με την κατάρρευση
της Lehman Brothers παραμένει στο ακέραιο. Στις ΗΠΑ, ο Λευκός Οίκος και η
Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα Fed, αγωνίζονται για να συντηρήσουν μια
εύθραυστη και αναιμική στους περισσότερους τομείς ανάπτυξη και
ταυτόχρονα να θέσουν υπό έλεγχο τον συνεχή δανεισμό του αμερικανικού
δημοσίου. Ετσι η σταδιακή μείωση της ποσοτικής επέκτασης -του τυπώματος
χρήματος δηλαδή- σταθεροποιεί μεν τους δείκτες στις ΗΠΑ, αλλά μειώνει το
φθηνό διαθέσιμο χρήμα για επενδύσεις στις αναδυόμενες αγορές, οι οποίες
αντιδρούν με την αύξηση των επιτοκίων, που με την σειρά τους πιέζουν
πτωτικά την ανάπτυξη. Πίεση και αβεβαιότητα στην Ομάδα Χωρών BRICS και
στο σύνολο σχεδόν των αναδυόμενων αγορών κυρίως ως παρενέργεια των
αποφάσεων της Fed για τη σταδιακή μείωση της ποσοτικής χαλάρωσης.
Την
ίδια ώρα η Ευρωζώνη -και κυρίως η Γερμανία- βρίσκονται μπροστά σε ένα
κρίσιμο μεταίχμιο, αν δηλαδή μετά το επερχόμενο σοκ των ευρωεκλογών,
όπου θα εκτιναχθεί στα ύψη η Λαϊκιστική Ακροδεξιά, θα αφήσουν τον
επικεφαλής της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι να δημιουργήσει τη ρευστότητα που είναι
αναγκαία για την επιστροφή της Ε.Ε.-Ευρωζώνης στην ανάπτυξη πριν υπάρξει
ένα ντόμινο κοινωνικών και πολιτικών εκρήξεων στον Νότο της Ευρωζώνης
και τη Γαλλία, με μοιραίες καταστροφικές και μη αντιστρέψιμες συνέπειες-
παρενέργειες για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνολικά.
Μια παγκόσμια οικονομική συγκυρία που προβάλλει ως απαγορευτικό το
κόστος της επιστροφής στον Ψυχρό Πόλεμο Δύσης-Ρωσίας για όλους τους
εμπλεκομένους: Για την Ουάσιγκτον, που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να
επιστρέψει στη διόγκωση των αμυντικών δαπανών, για τη Γερμανία που
γνωρίζει πολύ καλά ότι προϋπόθεση της κυριαρχίας της στην Ευρωζώνη είναι
η απουσία απειλής για την ασφάλεια της Ε.Ε. από την Ανατολή, και τέλος
για τη Μόσχα, η οποία βλέπει τις ανατροπές που φέρνει στον παγκόσμιο
ενεργειακό χάρτη η αξιοποίηση των σχιστολιθικών κοιτασμάτων φυσικού
αερίου και πετρελαίου και έχει δραματική ανάγκη επενδύσεων αλλά και
τεχνολογίας και τεχνογνωσίας από τη Δύση.
Με τα παραπάνω
δεδομένα, είναι πέραν πάσης αμφισβήτησης βέβαιο ότι η επιβολή κυρώσεων
από τη Δύση στη Ρωσία είναι εκτός των οικονομικών αντοχών και των δύο
πλευρών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου