ΚΥΠΡΙΑΚΟ: Ενα κοινό ανακοινωθέν, δύο οι αναγνώσεις

Του ΜΑΝΩΛΗ ΚΑΛΑΤΖΗ

Το κοινό ανακοινωθέν στο οποίο συμφώνησαν ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ντερβίς Ερογλου δεν προσφέρεται ούτε για τυμπανοκρουσίες ούτε για κλαυθμούς. Αποτελεί ένα από τα πολλά κείμενα στην ιστορία του Κυπριακού προβλήματος που μπαίνει κάτω από το μικροσκόπιο πολιτικών και νομικών, οι οποίοι αναζητούν μεταξύ των λέξεων και των σημείων στίξης, ευκαιρίες και παγίδες.

Το συγκεκριμένο κοινό ανακοινωθέν έχει ήδη καταστεί βάση για την επανέναρξη των συνομιλιών και η χρησιμότητά του θα αποδειχθεί μέσα από τη διαπραγμάτευση και θα κριθεί από το αποτέλεσμα. Οι διαφορετικές αναγνώσεις δεν αφορούν μόνο την επίσημη ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή οπτική γωνία, αλλά και τα κόμματα ένθεν κακείθεν της «πράσινης γραμμής».

Ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, αν και παραδέχθηκε πως υπάρχουν κάποιες ασάφειες στο κείμενο, έχει εκφράσει την ικανοποίησή του, γιατί επιτεύχθηκε κατά τη δική του ανάγνωση ο κύριος στόχος, που ήταν η δέσμευση της τουρκοκυπριακής πλευράς σε λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, με μία και μόνη κυριαρχία, μία ιθαγένεια και μία διεθνή προσωπικότητα. Κατά τον κ. Αναστασιάδη, είναι ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να επιτευχθεί υπό τις παρούσες συνθήκες και με δεδομένο ότι πρόκειται για κοινή δήλωση η οποία θα έπρεπε να απαντά και στις ανησυχίες της τουρκοκυπριακής πλευράς.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης κάνει μια διαφορετική ανάγνωση, χωρίς να αμφισβητεί ευθέως το κείμενο που ο ίδιος υπέγραψε. Συνεχίζει να θεωρεί ότι μέσα από τη διαπραγμάτευση μπορεί να υπάρξει λύση δύο κρατιδίων με δική τους κυριαρχία. 

Οπως φαίνεται ο κ. Ερογλου σύρθηκε στις διαπραγματεύσεις κάτω από τις πιέσεις της Αγκυρας αλλά και των ΗΠΑ, καθώς ο ίδιος δεν είχε δώσει δείγματα μεταστροφής από πάγιες θέσεις που καθιστούν το διάλογο αδύνατο. Η αντικατάσταση του διαπραγματευτή Οσμάν Ερτούγ από τον Κουτρέντ Οζερσάι, υπήρξε επίσης μια επιλογή ανάγκης αφού ο κ. Ερτούγ δεν μπορούσε να μπει σε διαπραγμάτευση ακυρώνοντας τις θέσεις που διατύπωνε μέχρι προσφάτως.

 

Η αποτυχία Ντάουνερ

Μια άλλη βασική παράμετρος στη διαδικασία υπήρξε και ο παραμερισμός του ειδικού συμβούλου του γ.γ. του ΟΗΕ Αλεξάντερ Ντάουνερ, ο οποίος υπήρξε ένας από τους λόγους της αποτυχίας να καταλήξουν οι δύο πλευρές σε κοινό ανακοινωθέν.

Εχοντας χάσει την εμπιστοσύνη της ελληνοκυπριακής πλευράς, δεν μπορούσε να πείσει για την αμεροληψία του.

Ο Κύπριος πρόεδρος είχε ζητήσει την αντικατάστασή του, κάτι το οποίο τελικώς συνέβη με πρόσχημα την ανάληψη νέων καθηκόντων του ως πρέσβης της Αυστραλίας στο Λονδίνο. Στην πραγματικότητα η παρέμβαση των ΗΠΑ τον άφησε στο περιθώριο και άνοιξε το δρόμο για τη συμφωνία. Είναι άγνωστο ποιος θα τον διαδεχθεί, αλλά είναι σίγουρο πως ο γ.γ. του ΟΗΕ δεν θα ρισκάρει ένα ναυάγιο, λόγω των επιλογών του.

 

Το αέριο

 

Θα ήταν αφελές αν κάποιος θεωρούσε πως το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν οι ΗΠΑ και η προσωπική παρέμβαση του Μπάρακ Ομπάμα ελαύνονται από το ενδιαφέρον και μόνο για λύση ενός από τα πλέον μακροχρόνια διεθνή προβλήματα.

Η εμπλοκή αμερικανικών εταιρειών στις έρευνες για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ είναι ένα κίνητρο το οποίο ουδείς αγνοεί ή αμφισβητεί.

Η Ουάσιγκτον εκτιμά πως η συγκυρία θα μπορούσε να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της λύσης η οποία θα αποφέρει οφέλη σε όλους τους «παίκτες» μιας παρτίδας με πολλά συμφέροντα.

Η σταθερότητα στην Κύπρο συμβάλλει στη δημιουργία συνθηκών ομαλοποίησης των σχέσεων Ελλάδας - Τουρκίας, εξυπηρετεί την από κοινού εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου Κύπρου - Ισραήλ και καθιστά την Τουρκία μέρος του ενεργειακού χάρτη, μέσω των Τουρκοκυπρίων. 

 

Το σταυρόλεξο

Αν η διαπραγμάτευση καταλήξει σε πλαίσιο λύσης, τότε η συμφωνία των δύο πλευρών θα πρέπει να επικυρωθεί με χωριστά δημοψηφίσματα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. 

Η εμπειρία του 2004 με την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν είναι πιθανόν να επαναληφθεί εάν δεν ικανοποιηθούν οι ανησυχίες και δεν διασκεδαστεί η καχυποψία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. 

Η αρχή θα μπορούσε να θεωρηθεί ικανοποιητική, καθώς ο Νίκος Αναστασιάδης μπαίνει στο διάλογο έχοντας τη στήριξη των δύο μεγάλων κομμάτων, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, μεγάλου μέρους του ΔΗΚΟ, αλλά και της πανίσχυρης Εκκλησίας της Κύπρου, διά των «ευλογιών» του Αρχιεπισκόπου. Επί του παρόντος δεν φαίνεται να δημιουργείται η δυναμική για ένα νέο «όχι» που είχε κυριαρχήσει το 2004. Σε αυτό συμβάλλει σημαντικά και το γεγονός ότι στο στρατόπεδο των πολιτικών δυνάμεων που αντιδρούν στο κοινό ανακοινωθέν δεν ηγείται μια προσωπικότητα όπως ήταν αυτή του Τάσσου Παπαδόπουλου. Ο Νικόλας Παπαδόπουλος ακόμα δεν έχει σταθεροποιηθεί στην ηγεσία του ΔΗΚΟ και δεν έχει αντιμετωπίσει με επιτυχία τις εστίες αμφισβήτησής του. Επίσης τα κόμματα ΕΔΕΚ και Συμμαχία Πολιτών δεν έχουν την εμβέλεια που θα μπορούσε να συμπαρασύρει μεγάλες μάζες του λαού.

Οι συσχετισμοί όμως μπορούν να αλλάξουν πάρα πολύ γρήγορα, αν διαφανεί πως η συμφωνία παραβιάζει «κόκκινες γραμμές» όπως είναι η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και μεγάλου μέρους των εποίκων. Παράλληλα θα πρέπει να ικανοποιείται και το αίσθημα ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι θεωρούν πως κινδυνεύουν χωρίς τις εγγυήσεις της Τουρκίας.

Το σταυρόλεξο θα είναι δύσκολο να λυθεί αν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων δεν εφαρμοστούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Η επιστροφή της Αμμοχώστου και η χαλάρωση των επαφών των Τουρκοκυπρίων με τον έξω κόσμο είναι στοιχεία τα οποία αναμφίβολα θα βελτιώσουν το κλίμα και θα δημιουργήσουν προοπτικές. Επί του παρόντος, η κατοχή παραμένει κατοχή.