ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Οι ...καλές εξεγέρσεις

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Από τον ΓΙΑΝΝΗ ΤΡΙΑΝΤΗ

Η ανατροπή του Μόρσι στην Αίγυπτο και του Γιανουκόβιτς στην Ουκρανία παρουσιάζουν ένα κοινό στοιχείο: την αμέριστη υποστήριξη της Δύσης στους ανατροπείς. 

Ενα το κρατούμενο, λοιπόν: ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Εστω και αν πρόκειται για τανκς ή για εξεγερμένους, αρκεί αυτοί οι τελευταίοι να είναι δυτικής κοπής, όπως στην Ουκρανία, ακόμη και αν υπονομεύουν τις σταθερές τού κοινοβουλευτισμού. (Υπενθυμίζεται ότι οι ανατρεπτικές αποφάσεις του Κοινοβουλίου προήλθαν από την εξέγερση μιας μειοψηφίας.)

Οι λαϊκές εξεγέρσεις, ως και εκείνες που κρίνονται συντηρητικές, νομιμοποιούνται ηθικά και κατισχύουν πολιτικά όταν διαθέτουν δύο βασικά στοιχεία: την καθολική λαϊκή στήριξη και την αντίδραση σε βάναυσες, ολοκληρωτικές επιλογές ενός καθεστώτος.  

Στην Ουκρανία, τη σπίθα άναψε η απαγόρευση των διαδηλώσεων. Αλλά το έναυσμα γι' αυτές ήταν η επιλογή του Γιανουκόβιτς να απορρίψει τη Συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ενωση και να επικυρώσει εμπράκτως και οριστικά την πρόσδεση στο άρμα της Ρωσίας.

Ιδού το πρώτο παράδοξο: την φιλοευρωπαϊκή δυναμική υποστηρίζει το 43% των Ουκρανών. Σοβαρό ποσοστό, αλλά μειοψηφούν. 

Αυτό φάνηκε καθαρά και στο ξεκίνημα των διαδηλώσεων: οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας όχι μόνο δεν είχαν εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ουκρανία, αλλά ούτε καν στο μεγαλύτερο μέρος του Κιέβου ή του «δυτικού» μέρους.

Το δεύτερο παράδοξο αφορά στην αντιμετώπιση των εξεγερμένων από την Δύση. Είχαν καταλάβει κρατικά κτίρια, είχαν μετατρέψει το κέντρο του Κιέβου σε απόρθητο κάστρο και απαιτούσαν παραίτηση του Γιανουκόβιτς, εκλογές κ.τ.λ. Σ' εκείνο το πρώτο διάστημα, πλείστοι όσοι ιθύνοντες της Ενωσης είχαν βρεθεί στην πλατεία Μεϊντάν, δίπλα στους διαδηλωτές, στηρίζοντας ανοιχτά τον αγώνα τους. Αυτό συνεχίστηκε -ανοιχτά και απροκάλυπτα- μέχρι τέλους, ακόμη και όταν μέρος των εξεγερθέντων εφοδιάστηκε με όπλα. Και, κυρίως, όταν ήταν γνωστό τοις πάσι ότι ανάμεσα στους ειρηνικούς διαδηλωτές σημαίνοντα ρόλο έπαιζαν ακροδεξιά στοιχεία.

Το τρίτο παράδοξο αφορά στα δύο μέτρα και δύο σταθμά που αποδεδειγμένα λειτουργούν -γενικώς- στη συμπεριφορά των δυτικών. Είχε φανεί στην Αίγυπτο, όπου σύμπασα η Δύση δεν είχε κανένα πρόβλημα με τις ερπύστριες που ανέτρεψαν τον εκλεγμένο Μόρσι. Φάνηκε και στην Ουκρανία, όπου το αυταρχικό καθεστώς Γιανουκόβιτς δεν συμπεριφέρθηκε καν -τουλάχιστον στην αρχή της εξέγερσης- όπως ο Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη. Πόσω μάλλον, που ο συγκεκριμένος ηγέτης -υπόδειγμα εξαρτημένου πολιτικού που ευνοεί την ολιγαρχία και τη διαφθορά αρκεί να τον εξυπηρετούν- απέφυγε να κατεβάσει στρατό εναντίον των διαδηλωτών. 

Και διερωτάται κανείς: αν π.χ. στην Αθήνα των εξεγερμένων, τότε στο Σύνταγμα, είχαμε σκηνικό Κιέβου, απειλητικό για την κυβέρνηση της χώρας, πώς θα αντιδρούσαν οι δυτικοί;  

Τι θα έλεγαν αν έβλεπαν πρέσβεις κάποιων χωρών να βρίσκονται στο πλευρό των διαδηλωτών, που εν τω μεταξύ είχαν καταλάβει το δημαρχείο, την Περιφέρεια, την Παλιά Βουλή, τα γραφεία της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ, με την ένοπλη σύμπραξη ακροδεξιών ομάδων;

Δεν χρειάζεται απάντηση. Είναι προφανής. Ομως οι απαντήσεις σχετικά με το μέλλον της Ουκρανίας δεν είναι εύκολες. 

Γνωστά τα στοιχεία που συνθέτουν το σκηνικό: ο βαθιά διαιρεμένος σιτοβολώνας της παλιάς ΕΣΣΔ -διαίρεση πολιτιστική και πολιτική- αποτελεί μήλον της Εριδος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Ο εμφύλιος φαίνεται ότι έχει αποφευχθεί, αλλά η διάσταση των δύο ουκρανικών κόσμων, ανατολικού-δυτικού, θα απομακρύνει ακόμη περισσότερο τον έναν από τον άλλον.

Και η Ρωσία, η μεγάλη χαμένη μέχρι στιγμής; 

«Η Ρωσία χωρίς την Ουκρανία είνα χώρα. Η Ρωσία με την Ουκρανία είναι αυτοκρατορία», λέει ο Νταν Ντρέζνερ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Tufts της Μασαχουσέτης .  

Αυτό ακριβώς θα λάβει υπ' όψιν του ο Πούτιν στο μπρα ντε φερ με τη Δύση. Τώρα που έπεσαν τα φώτα στο Σότσι, ο σύννους ηγέτης της Ρωσίας θα δώσει δείγμα των επιλογών του. Πάντως με τα σημερινά δεδομένα η Ουκρανία δεν προσφέρεται ως έδεσμα κάποιας νέας Γιάλτας. Ως απαρχή νέου «ψυχρού πολέμου», ίσως...