ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ: Πέντε σενάρια για το μέλλον της Συρίας

Του ΘΑΝΟΥ Π. ΝΤΟΚΟΥ

1. Επίτευξη συμφωνίας με Ρωσία για σύγκληση ειρηνευτικής διάσκεψης, με κεντρική επιδίωξη τον σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης που θα περιλαμβάνει τα μετριοπαθή στοιχεία της (κοσμικής) αντιπολίτευσης, αλλά και αξιωματούχους του κόμματος Μπάαθ που δεν έχουν κατηγορηθεί ευθέως για εγκλήματα πολέμου. Στο σενάριο αυτό ο Ασαντ και το περιβάλλον του θα είχαν τη δυνατότητα να αναχωρήσουν για κάποια χώρα που θα τους προσέφερε άσυλο. Ο σχηματισμός μιας τέτοιας κυβέρνησης θα οδηγούσε στον τερματισμό των (μεγάλης κλίμακας) εχθροπραξιών, αλλά δεν θα ικανοποιούσε τις ισλαμικές ομάδες της αντιπολίτευσης, ενώ μεσοπρόθεσμα ουδεμία εγγύηση υπάρχει ότι θα μπορούσε να υλοποιήσει με επιτυχία το εξαιρετικά δύσκολο έργο της ανοικοδόμησης της χώρας. Μια παραλλαγή αυτού του σεναρίου αναφέρεται σε εμπλοκή και του Ιράν στις διαπραγματεύσεις, κάτι που θα άνοιγε τον δρόμο για επίλυση και της διαμάχης για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Προφανώς, η έστω και περιορισμένη χρήση στρατιωτικής ισχύος από τις δυτικές δυνάμεις θα μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες διπλωματικής συνεννόησης με Ρωσία και Ιράν στο θέμα της Συρίας.

2. Περιορισμένα πλήγματα εναντίον του συστήματος αεράμυνας, εγκαταστάσεων χημικών όπλων και επίλεκτων στρατιωτικών μονάδων με τη χρήση κυρίως πυραύλων Τόμαχοκ και άλλων όπλων μακρού βεληνεκούς από αμερικανικά πλοία και υποβρύχια και γαλλικά αεροσκάφη που θα δράσουν εκτός βεληνεκούς της συριακής αεράμυνας. Μια τέτοια περιορισμένη στρατιωτική επιχείρηση –πιθανώς με σύμφωνη γνώμη του ΝΑΤΟ και του Αραβικού Συνδέσμου– δεν θα αλλάξει την πορεία του πολέμου, αλλά θα έχει ως στόχο:

 (α) να τιμωρήσει τον Ασαντ για τη χρήση χημικών όπλων και να αποτρέψει μελλοντική χρήση τους,

 (β) να τον υποχρεώσει να καθήσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

3. Αύξηση της παροχής οπλικών συστημάτων προς το μετριοπαθές τμήμα της αντιπολίτευσης, με αντίστοιχη αύξηση της βοήθειας από Ρωσία και Ιράν προς το καθεστώς. Η εμφύλια σύγκρουση θα συνεχιστεί και η χώρα θα βρεθεί πιο κοντά σε ντε φάκτο κατακερματισμό, με αρνητικές συνέπειες για όλες τις γειτονικές χώρες αλλά και τη Μέση Ανατολή γενικότερα.

 

4. Δημιουργία ασφαλών ζωνών (με απαγόρευση πτήσεων) κοντά στα σύνορα με την Τουρκία και την Ιορδανία. Η εφαρμογή της απαγόρευσης θα είναι δύσκολη γιατί θα χρειάζονται συνεχείς επιχειρήσεις.

5. Μεγάλης κλίμακας επέμβαση. Μετά την καταστροφική εμπειρία του Ιράκ και του Αφγανιστάν, ουδείς υποστηρίζει αυτή την επιλογή. Ισως όμως οι ΗΠΑ «συρθούν» σε μια τέτοια επιχείρηση αν τα περιορισμένα πλήγματα δεν αποδώσουν και η αιματοχυσία συνεχιστεί. Με τα σημερινά δεδομένα όσον αφορά στην απουσία διάδοχης κατάστασης, φαντάζει ως εφιαλτικό σενάριο.

Τα σενάρια 2, 3 και 4 μπορούν να συνδυαστούν, ενδεχομένως σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Μια στρατιωτική επιχείρηση χωρίς απόφαση του Σ.Α./ΟΗΕ και χωρίς απτές αποδείξεις για την ενοχή του καθεστώτος Ασαντ για τη χρήση χημικών θα προκαλέσει κατηγορίες για τις παράπλευρες απώλειες που οπωσδήποτε θα υπάρξουν, για ιμπεριαλιστική πολιτική έναντι του μουσουλμανικού κόσμου, αλλά και –σε άλλους κύκλους– για ανεπαρκή αντίδραση που δεν θα αποδυναμώσει αρκετά το καθεστώς Ασαντ. Είναι επίσης πολύ πιθανό ότι θα υπάρξουν κάποια αντίποινα υπό τη μορφή ασύμμετρων –τρομοκρατικών– χτυπημάτων από τη Χεζμπολάχ ή άλλες ομάδες σε γειτονικές χώρες. Αν και ελπίζεται ότι θα φέρει τον Ασαντ –αλλά και σημαντικό τμήμα της αντιπολίτευσης– στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, το πιθανολογούμενο περιορισμένο στρατιωτικό πλήγμα μάλλον θα επιδεινώσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία και θα δυσχεράνει τις προσπάθειες διπλωματικής συνεννόησης με το Ιράν.

Προφανώς οι διαφαινόμενες εξελίξεις θα επηρεάσουν, τουλάχιστον έμμεσα, και τη χώρα μας. Δεν είναι βέβαιο ότι η βάση της Σούδας (πολύ περισσότερο η αεροπορική βάση της Καλαμάτας) θα έχουν κεντρικό ρόλο στις επιχειρήσεις (ιδιαίτερα στην περίπτωση περιορισμένου πλήγματος - Σενάριο 2). Εφόσον ζητηθεί η χρήση τους, η ελληνική κυβέρνηση θα έχει πολύ περιορισμένα περιθώρια άρνησης. Αν τεθεί θέμα ανάληψης δράσης από το ΝΑΤΟ, η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να βρίσκεται στη μειοψηφία. Αντίθετα, θα πρέπει να αποκλειστεί η συμμετοχή ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων (αν και δεν πρόκειται να ζητηθεί κάτι τέτοιο). Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη να παίξει κάποιον επικουρικό διπλωματικό ρόλο την επόμενη ημέρα. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι στην εξωτερική πολιτική υπάρχουν πράγματα που λέγονται και δεν γίνονται και άλλα που γίνονται και δεν λέγονται.