ΚΥΠΡΟΣ - ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: Το δύσκολο παζλ του φυσικού αερίου

Της Μανταλένας Πίου

Τα σενάρια που ήθελαν τη Gazprom να διασώζει τις κυπριακές τράπεζες με αντάλλαγμα τα δικαιώματα εκμετάλλευσης στο φυσικό αέριο της Κύπρου μπορεί να μην επαληθεύτηκαν από τις εξελίξεις, όμως το ερώτημα για το κατά πόσον ο ρωσικός κολοσσός ενδιαφέρεται για τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου, παραμένει.

Λίγες ημέρες πριν ξεσπάσει η κρίση στην Κύπρο, η Gazprom υπέγραψε με την ισραηλινή εταιρία Delek μία κατ' αρχήν συμφωνία για την αξιοποίηση του Tamar, του μικρότερου από τα βεβαιωμενα κοιτάσματα του Ισραήλ στη λεκάνη του Λεβάθιαν. Η συμφωνία αφορά στην πώληση υγροποιμένου αερίου (LNG) και στη δημιουργία μίας πλωτής εξέδρας LNG. Αρκετοί υπόθεσαν ότι η επόμενη κίνηση του ρωσικού ομίλου θα ήταν στην Κύπρο. Όμως έκτοτε η κατάσταση άλλαξε δραματικά.

Το οικονομικό κράχ στο νησί ακολούθησε η πλήρης ανατροπή των γεωπολιτικών δεδομένων. Η επαναπροσέγγιση Τουρκίας - Ισραήλ με τη σφραγίδα της Ουάσινγκτον και η σκλήρυνση της στάσης της Αγκυρας, η οποία, εκμεταλλευόμενη την κρίση, διεκδικεί έντονα μερίδιο στο φυσικό αέριο της Κύπρου, δημιούργησαν μία νέα κατάσταση, ικανή να ανατρέψει τους μέχρι σήμερα σχεδιασμούς όχι μόνον στη συνεργασία Κύπρου - Iσραήλ, αλλά και Αθήνας - Τελ Αβίβ.

Στο ίδιο χρονικό διάστημα, Μόσχα και Βρυξέλλες ακολούθησαν μια στρατηγική υποτίμησης των ενεργειακών πόρων της Κύπρου, αφήνοντας να διαφανεί ότι είναι ακόμα πολύ πρώιμο να εκτιμηθούν τα ευρήματα υδρογονανθράκων στο νησί. Η Gazprom, με τη διπλή της ιδιότητα, του ισχυρού βραχίονα της εξωτερικής πολιτικής Πούτιν και του επιχειρηματικού ομίλου, προτίμησε τελικά να μείνει έξω από το παιχνίδι, τουλάχιστον στη φάση αυτή. Για πόσο καιρό, όμως;

Όσο διαρκεί η αμφισβήτηση για τα offshore δικαιώματα της Κύπρου, οι προοπτικές των κοιτασμάτων του Ισραήλ γίνονται πιο ελκυστικές. Το κοίτασμα του Λεβάθιαν στα ισραηλινά χωρικά ύδατα εκτιμάται στα 425 δισ. κυβικά μέτρα και του Ταμάρ στα 250 δις κυβικά μέτρα, ενώ της Κύπρου σε περίπου 0,3 δισ. κ.μ., σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Noble, της αμερικανικής εταιρείας που διεξάγει τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ.

Σοβαρές προοπτικές οffshore αερίου εξάλλου δείχνουν να έχουν ο Λίβανος και η Συρία, με πετρελαϊκούς αναλυτές να εκτιμούν τα αποθέματα της Λεκάνης του Λεβάθιαν, εξαιρουμένου του Ισραήλ, σε περίπου 125 δισ. κ.μ αερίου και γύρω στο 1,75 δισ. βαρελιών συμπυκνωμάτων πετρελαίου. Ομως το γεωπολιτικό ρίσκο της περιοχής είναι μεγάλο. Το παζλ συμπληρώνει η Αίγυπτος, με υψηλό δυναμικό αερίου, ενώ στο μέλλον παίκτης μπορεί να αναδειχθεί και η Ελλάδα αν επαληθευτούν οι μέχρι σήμερα ενδείξεις.

Η Gazprom επενδύει τεράστια ποσά σε πρότζεκτ αγωγών και κοιτασμάτων με στόχο τη διατήρηση ενός μεγάλου πελάτη της Ευρώπης. Μετά το 2010 όμως, από τότε που η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη άρχισε να μειώνεται με γοργούς ρυθμούς, ο ρωσικός όμιλος έδωσε εξίσου βάρος στις επενδύσεις για πώληση αερίου στην Κίνα και την Ινδία. Η πολιτική αυτή επισφραγίστηκε πρόσφατα με τις συμφωνίες-μαμούθ, που υπέγραψε με το Πεκίνο.

 
Τη νέα στρατηγική της Gazprom υπαγορεύει ένας ακόμα βασικός παράγων. Οι τιμές του αερίου, που έχουν υποχωρήσει σημαντικά, μετά την εισβολή του σχιστολιθικού αερίου (shale gas), που επέτρεψε την ανάδειξη των ΗΠΑ σε εξαγωγέα και κατέκλυσε την αγορά με άφθονες παραδόσεις LNG.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προβλέπει ότι οι διεθνείς τιμές του αερίου (εκτός ΗΠΑ) θα υποχωρήσουν 25% ως 35% ως το 2020. Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν μάλιστα πιο ραγδαία πτώση, θεωρώντας ότι ως το τέλος του 2015 οι τιμές θα πέσουν 25% από τα σημερινά επίπεδα. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε ριζική αναθεώρηση των σχεδιασμών της Gazprom και του Κρεμλίνου. Αρκεί να σημειωθεί ότι ο συνδυασμός μειωμένων τιμών και χαμηλής ζήτησης στην Ευρώπη επέφερε σημαντική μείωση των κερδών της Gazprom το 2012.

 

Εισαγωγές στην Ευρώπη

Τη διετία 2010 - 2012 οι εισαγωγές LNG στην Ευρώπη αυξήθηκαν περίπου 50%. Oι παραδόσεις αερίου μέσω αγωγών, μιας αγοράς στην οποία κυριαρχούν η Gazprom, η νορβηγική Statoil και η αλγερινή Sonatrach, μειώθηκαν. Η κατανάλωση αερίου σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έπεσε από 12% ως 20% τα τελευταία δύο χρόνια.

Οσο συνεχίζονται τα προβλήματα στην Ευρωζώνη, τόσο η ύφεση θα περιορίζει τις πωλήσεις αερίου. Η τρέχουσα δεκαετία μοιάζει να έχει χαθεί, ενώ για μετά το 2020 προγραμματίζεται να λειτουργήσουν μια σειρά από πρότζεκτ, που θα φέρουν νέο αέριο στην περιοχή από το Αζερμπαϊτζάν και ενδεχομένως το Ιράκ και το Κουρδιστάν. Η Gazprom έχει απαντήσει με τον αγωγό South Stream, ο οποίος άρχισε πρόσφατα να κατασκευάζεται.

Οι όροι του παιχνιδιού άλλαξαν δραματικά μετά το 2010. Η Gazprom το γνωρίζει καλά και επαναπροσδιορίζει την ευρωπαϊκή στρατηγική της, με βάση τόσο επιχειρηματικά κριτήρια, όσο και τις επιλογές του Κρεμλίνου. Ένας συνδυασμός που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την τελική της πολιτική στο ζήτημα του κυπριακού αερίου.