ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ: H οικονομική ανάπτυξη δολοφονεί την 3η ηλικία!

Του CHOE SANG-HUN / THE NEW YORK TIMES

Ακόμη και με την εκρηκτική αύξηση των αυτοκτονιών στη Νότια Κορέα, η περίπτωση της 78χρονης χήρας ήταν τόσο σοκαριστική ώστε έγινε αντικείμενο συζήτησης στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές και καθημερινό θέμα στα ΜΜΕ της χώρας.

 

Αντί η γυναίκα να αυτοκτονήσει ήρεμα στο σπίτι της, όπως κάνουν τόσοι Νοτιοκορεάτες, εκείνη το σχεδίασε ώς την τελική σκηνή μιας δημόσιας διαμαρτυρίας εναντίον της κοινωνίας που, όπως κατήγγειλε, την εγκατέλειψε. Ηπιε εντομοκτόνο μπροστά στο δημαρχείο, όταν οι αξιωματούχοι του σταμάτησαν να της στέλνουν το επίδομα που έπαιρνε, λέγοντας ότι δεν έχουν υποχρέωση πλέον να τη συντηρούν μιας και ο γαμπρός της είχε βρει δουλειά. 

«Πώς μπορείτε να μου κάνετε κάτι τέτοιο;» έγραφε στο σημείωμα αυτοκτονίας που βρήκε η Αστυνομία στην τσάντα της. «Ο νόμος θα πρέπει να υπηρετεί τον λαό, αλλά δεν με προστατεύει».

Ο θάνατος της 78χρονης είναι κομμάτι μιας από τις πιο ζοφερές στατιστικές στη Νότια Κορέα: ο αριθμός των ατόμων άνω των 65 ετών που αυτοκτονούν σχεδόν τετραπλασιάστηκε τα τελευταία χρόνια, φέρνοντας τη χώρα αυτή πρώτη σε αυτήν την κατηγορία στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Το φαινόμενο βρίσκεται στον αντίποδα της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, η οποία φαίνεται να διάβρωσε το στηριγμένο στη φιλοσοφία του Κομφούκιου κοινωνικό συμβόλαιο που αποτελούσε επί αιώνες τη βάση της κορεατικής κουλτούρας. Φτιάχτηκε πάνω στην αντίληψη ότι οι γονείς θα κάνουν τα πάντα για να φροντίσουν τα παιδιά τους και θα ολοκλήρωναν τη ζωή τους υπό τη φροντίδα των παιδιών τους. Δεν χρειάζονταν οίκοι ευγηρίας, ούτε σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.

Καθώς όμως οι νεότερες γενιές της Νότιας Κορέας άρχισαν να εγκαταλείπουν την αγροτική ζωή και να συνωστίζονται στις πόλεις τις τελευταίες δεκαετίες ή να δουλεύουν σκληρότερα σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον που δημιούργησε το οικονομικό θαύμα, οι γονείς τους συχνά έμειναν πίσω, μόνοι. 

Πολλοί ηλικιωμένοι ζουν σήμερα φτωχοί, σε εγκαταλελειμένες επαρχιακές περιοχές. Τέτοιες κοινωνικές αλλαγές δεν είναι σπάνιες στον βιομηχανικό κόσμο. 

Ομως η ξαφνική αλλαγή αποδείχθηκε ιδιαίτερα βίαιη στη Νότια Κορέα, όπου οι γονείς βλέπουν τις θυσίες τους ως αντίστοιχες ενός συνταξιοδοτικού συστήματος και εκείνοι που υποφέρουν πέφτουν θύματα αλλαγών που οι ίδιοι βοήθησαν να προωθηθούν κατά την ανοικοδόμηση της οικονομίας μετά την καταστροφή από τον πόλεμο. «Η οικογένεια ήταν πάντα η επέκταση του εαυτού» λέει ο Παρκ Τζι Γιανγκ, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Σανγκτζί. «Τα παιδιά ήταν τα πάντα για το μέλλον - για την υγεία, την οικονομική στήριξη και μια άνετη ζωή στα γεράματα. Η επιτυχία των παιδιών τους θεωρούνταν δική τους επιτυχία».

Μέσα σε όλα αυτά, η κυβέρνηση φαίνεται να πιάστηκε εξαπίνης από τη γοργή διάβρωση της παραδοσιακής οικογενειακής δομής, χειροτερεύοντας ακόμα περισσότερο την κατάσταση για τους ηλικιωμένους. Η κυβέρνηση άρχισε να καταρτίζει το συνταξιοδοτικό σύστημα το 1988. 

Ομως οι πολίτες υποστηρίζουν πως τα χρήματα των συντάξεων με το ζόρι καταφέρνουν να καλύπτουν το κόστος διαβίωσης ενώ πολλοί ηλικιωμένοι δεν καλύπτονται καθόλου καθώς ήδη είχαν σταματήσει να εργάζονται όταν δημιουργήθηκε το σύστημα.

Ερευνα που έγινε το 2011 έδειξε ότι μόνο 4 στους 10 Νοτιοκορεάτες άνω των 65 ετών είχαν ιδιωτική ή κρατική σύνταξη ή αποταμιεύσεις.Και όπως αποκάλυψε η γυναίκα που αυτοκτόνησε τον Αύγουστο, ο νόμος αρνείται να προσφέρει κοινωνική ασφάλιση σε εκείνους τα παιδιά των οποίων είναι ικανά να τους συντηρήσουν. Αυτό αφήνει στους γονείς την ταπεινωτική επιλογή να ζητήσουν βοήθεια είτε από τα παιδιά τους είτε από κράτος που παρεμβαίνει μόνο εάν αποδειχθεί ότι τα παιδιά δεν θέλουν ή δεν μπορούν να συμβάλουν.  

Σε μια χώρα στην οποία δίνεται μεγάλο βάρος στην τιμή, οι ειδικοί μιλάνε για μια οδυνηρή επιλογή των ηλικιωμένων: κάποιοι αυτοκτονούν επειδή αισθάνονται προδομένοι και κάποιοι από τον φόβο ότι περιορίζουν τις πιθανότητες της οικογένειας για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

Ο αριθμός των αυτοκτονιών σε άλλες ηλικιακές ομάδες επίσης αυξάνεται, όμως αυτές αποδίδονται κυρίως στο άγχος που γεννά μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική κοινωνία και όχι στις αλλαγές στην οικογενειακή δομή που οδηγεί τους ηλικιωμένους σε απελπισία.