ΤΟΥΡΚΙΑ: Γιατί δεν έχει Σταμουλοκολλάδες και Μπαλασοφωτόπουλους που πιάνουν όμηρους τους πολίτες!

Του Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη

Eπίκουρου καθηγητή του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικού συνεργάτη του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Η ​​επιρροή των συνδικάτων είναι μία από τις πλέον κραυγαλέες διαφορές μεταξύ του δημόσιου βίου στην Ελλάδα και την Τουρκία. Δύσκολα μπορεί να εξηγήσει κανείς σε κάποιον Τούρκο το πώς η απεργία μιας μερίδος προνομιούχων εργαζομένων του ευρύτερου δημόσιου τομέα μπορεί να παραλύσει τη ζωή της Αθήνας. Για την ακρίβεια, ένας κάτοικος της Κωνσταντινούπολης θα δυσκολευόταν να θυμηθεί πότε έγινε η τελευταία απεργία των εργαζομένων στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Σημειωτέον ότι οι εν λόγω εργαζόμενοι σίγουρα δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των προνομιούχων του τουρκικού Δημοσίου.

Οι ρίζες αυτής της διαφοράς βρίσκονται στη δεκαετία 1975 - 1985. Στην Ελλάδα, η τραγωδία της Κύπρου το 1974 και η συνακόλουθη πτώση της χούντας οδηγούν στην περιθωριοποίηση -αν όχι δαιμονοποίηση- της δεξιάς ιδεολογίας· στην Τουρκία, από την άλλη, οι έντονες ιδεολογικές ζυμώσεις της δεκαετίας του 1970 βρίσκουν απότομο τέλος με το πραξικόπημα του Εβρέν τον Σεπτέμβριο του 1980. Ενώ στην Ελλάδα η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 εμπεδώνει την ανάδειξη μιας κυρίαρχης αριστεράς ιδεολογίας και του συνδικαλισμού ως στρατηγικού εργαλείου για την κατάκτηση πολιτικής και κοινωνικής ηγεμονίας, στην Τουρκία συνδικάτα και αριστερά κόμματα δέχονται απηνείς διώξεις από τη χούντα Εβρέν. Παράλληλα, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Τουργκούτ Οζάλ και η ανάδειξη μιας νέας ισλαμικής ελίτ οδηγούν στη διαμόρφωση και βαθμιαία επικράτηση μιας οικονομικά φιλελεύθερης και κοινωνικά συντηρητικής ιδεολογικής πλατφόρμας. Αυτή θα εναρμονισθεί άριστα τόσο με τις απαιτήσεις της παγκοσμιοποίησης όσο και με τον δημογραφικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της τουρκικής κοινωνίας. 

Η αδυναμία του συνδικαλιστικού κινήματος να υπερασπισθεί τα δικαιώματα των Τούρκων εργαζομένων δεν είναι άσχετη με την αποτυχία της τουρκικής Αριστεράς να αρθρώσει μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση ενάντια στην πολυετή πολιτική ηγεμονία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (ΑΚΡ). Η απώλεια κάθε δυναμικής στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση στέρησε και τον τελευταίο μοχλό πιέσεως για τη βελτίωση της εργατικής νομοθεσίας: Σε πρόσφατη απεργία των Τουρκικών Αερογραμμών απεργοί ειδοποιήθηκαν για την απόλυσή τους μέσω γραπτού μηνύματος στο κινητό.

Υπάρχει, ωστόσο, και μια άλλη διάσταση:

Συχνά οι δηλώσεις απέχουν παρασάγγας των πράξεων. Στην Ελλάδα κάτω από το επίχρισμα μιας δήθεν κοινωνιοκεντρικής ρητορείας συναντά κανείς έντονα ατομικιστικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές. Πολλά συνδικάτα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, επικαλούμενα το δημόσιο συμφέρον, κατ’ αποτέλεσμα ιδιωτικοποίησαν τις δημόσιες επιχειρήσεις προς ίδιον όφελος. Οι δημόσιες επιχειρήσεις δεν υπήρχαν για να εξυπηρετούν τους πολίτες, αλλά τους εργαζομένους σε αυτές.  

Η αντιμετώπιση των πολιτών ως «ομήρων» και «άμαχου πληθυσμού» στις εκάστοτε αντιπαραθέσεις με την κυβέρνηση υπογράμμιζαν μια κραυγαλέα περιφρόνηση του δημοσίου συμφέροντος που θύμιζε προπολιτικές μορφές οργάνωσης του κοινού βίου. 

Στην κοινωνικώς συντηρητική και οικονομικώς φιλελεύθερη Τουρκία, αντιθέτως, διασώζονται στοιχεία συλλογικότητος και προασπίσεως του κοινού συμφέροντος. Ο οδοκαθαριστής που αγόγγυστα σκουπίζει τους δρόμους επί οκτάωρο ή ο οδηγός του αστικού λεωφορείου που κατεβάζει αυτοβούλως από το λεωφορείο του επίδοξους λαθρεπιβάτες δεν απολαμβάνουν προστασίας των στοιχειωδών εργασιακών δικαιωμάτων. Αισθάνονται όμως υποχρεωμένοι απέναντι στους συμπολίτες τους, άλλους ανθρώπους του μόχθου που εξαρτώνται από τις υπηρεσίες τους, και θεωρούν ηθικώς απαράδεκτο να τους χρησιμοποιούν ως «ομήρους».

Μεταξύ πανίσχυρων και ανύπαρκτων συνδικάτων, αν ομοιάζουν σε κάτι Ελλάς και Τουρκία είναι κατά την υπερβολή.