ΣΥΡΙΑ: Η αμερικανική παθητικότητα την μετατρέπει σε «αποτυχημένο κράτος»

Tου David Ignatius / Washington Post

Το επιδεινούμενο χάος στις απελευθερωμένες περιοχές της βόρειας Συρίας οδηγεί ορισμένα μέλη της συριακής αντιπολίτευσης να κάνουν λόγο για «αποτυχημένο κράτος», εφόσον δεν καταστεί δυνατή μια ομαλή πολιτική μετάβαση με στόχο την αντικατάσταση του προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ.

Η δυσοίωνη αυτή ανάλυση περιέχεται σε έκθεση που εξασφάλισε το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών την περασμένη εβδομάδα από συριακές πηγές που συνεργάζονται με τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό.  

Περιγράφοντας την κατάσταση στην περιοχή από το Χαλέπι μέχρι τα τουρκικά σύνορα, από όπου ο στρατός του Ασαντ έχει εξαφανιστεί, η έκθεση σκιαγραφεί εικόνα ανοργάνωτων μαχητών, άπληστων εμπόρων όπλων και διεφθαρμένων πολεμάρχων.

Αυτό το κενό ασφαλείας στην περιοχή περί το Χαλέπι μοιάζει να ευνοεί την οργάνωση Τζαμπάτ αλ Νούσρα, σύμμαχο της Αλ Κάιντα. Η οργάνωση ευνοείται όχι μόνο από την πολεμική δεξιότητα των μελών της, αλλά και από την ηθική της στάση, αρνούμενη να προβεί σε λαφυραγώγηση και άλλες ανάλογες πράξεις κατά του τοπικού πληθυσμού. Με την έμφαση που αποδίδει στην απόδοση δικαιοσύνης και την προώθηση ζωτικής σημασίας κοινωνικών προγραμμάτων στην περιοχή, η Τζαμπάτ αλ Νούσρα μιμείται άλλες επιτυχημένες ισλαμικές οργανώσεις, όπως η λιβανέζικη Χεζμπολάχ και οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν.

Η κατάσταση δεν είναι τόσο δεινή σε αγροτικές περιοχές, όπως η επαρχία Ιντλίμπ, νοτιοδυτικά από το Χαλέπι, σύμφωνα με συριακές πηγές. Σε αντίθεση με την πολυεθνική σύνθεση των πόλεων, οι κωμοπόλεις και τα χωριά της συριακής επαρχίας είναι ομοιογενή, με τις φυλετικές δομές εξουσίας να πληρούν το κενό που αφήνει πίσω του ο αποσαθρωμένος συριακός στρατός.

Η αναταραχή στη Συρία αποκαλύπτει θέμα, που αν και συζητείται ελάχιστα, αποτελεί αποκύημα της τελευταίας δεκαετίας πολέμου και επανάστασης στον αραβικό κόσμο: Οταν καταπιεστικά, αστυνομικά κράτη ανατρέπονται μέσω εξωτερικής εισβολής ή εμφυλίου πολέμου, οι δομές της ευνομίας μπορεί να καταρρεύσουν μαζί με την κρατική μηχανή. Αυτό συνέβη σε Ιράκ, Λιβύη και τώρα στη Συρία.

Στο πλαίσιο των μακροπρόθεσμων επιδιώξεών τους, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να προωθήσουν την ομαλή μετάβαση εξουσίας. Οπου αυτό είναι δυνατό, οι υπάρχουσες δομές θα πρέπει να διατηρηθούν. Αναγκαία είναι έτσι η διατήρηση της κρατικής γραφειοκρατίας και του στρατού, αν και η ηγεσία τους πρέπει να αντικατασταθεί με νέα δημοκρατικά στελέχη. Αυτό συνέβη στις σχεδόν αναίμακτες επαναστάσεις σε Αίγυπτο και Υεμένη, όπου οι ΗΠΑ έσπρωξαν τους στρατηγούς να εγκαταλείψουν τους δικτάτορες.

Οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν επίσης διστακτική προσπάθεια διαχείρισης του ζητήματος της μετάβασης εξουσίας στη Συρία, ενθαρρύνοντας τη δημιουργία «στρατιωτικών συμβουλίων» στο Χαλέπι, στην Ιντλίμπ και σε άλλα μέρη. Η ιδέα πίσω από την πρωτοβουλία αυτή αφορά την ενίσχυση των διοικητικών δομών του αντάρτικου, την προσφορά βοήθειας στον αγώνα τους κατά του Ασαντ, αλλά και την προώθηση προτύπων πολιτικής διοίκησης, που θα ευνοήσουν την ομαλή μετάβαση εξουσίας.

Συριακές πηγές αποκαλύπτουν, όμως, ότι τα στρατιωτικά συμβούλια έχουν διαλυθεί, εν μέρει λόγω της ολιγωρίας των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να προωθήσουν ουσιαστική βοήθεια στο αντάρτικο.

Οι μάχες που διεξάγονται αυτή την περίοδο στον Βορρά της χώρας έχουν να κάνουν πιο πολύ με την αναζήτηση εφοδίων. «Οι παραβιάσεις από μέρους των ανταρτών έγιναν καθημερινό φαινόμενο, ιδιαίτερα με θύματα αμάχους, όπως λαφυραγώγηση δημόσιων και ιδιωτικών εγκαταστάσεων, οικιών και αυτοκινήτων», αναφέρει η έκθεση, που μνημονεύει την καταλήστευση εγκαταστάσεων αποθήκευσης πετρελαίου, τα αποθέματα της οποίας διοχετεύθηκαν στην τουρκική μαύρη αγορά.

Οι πολίτες της Συρίας υποφέρουν έντονα. Στην περιοχή γύρω από το Χαλέπι «οι κάτοικοι παλεύουν να εξασφαλίσουν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους. Απελπισμένοι για καυσόξυλα, οι φτωχοί κάτοικοι ξυλεύουν τα δημόσια πάρκα ή σπάζουν θρανία από τα κλειστά σχολεία», συνεχίζει η έκθεση.

Μέσα στην αναρχική αυτή ατμόσφαιρα, η πάντα πειθαρχημένη Τζαμπάτ αλ Νούσρα κερδίζει έδαφος και δημοτικότητα. «Οι κανόνες της είναι απλοί: Καμία λαφυραγώγηση, απόλυτος σεβασμός στην ιδιωτική περιουσία, τα όποια λάφυρα μοιράζονται ακριβοδίκαια μεταξύ όλων των ταγμάτων που συμμετείχαν στην επιχείρηση, τα είδη διαβίωσης (προπάνιο, τρόφιμα, φάρμακα) μοιράζονται δωρεάν στο κοινό. Αν η τακτική αυτή συνεχιστεί, οι εξτρεμιστικές οργανώσεις θα καταστούν οι “σωτήρες” της Συρίας στα μάτια των κατοίκων της χώρας», καταλήγει η έκθεση.

Παρότι τα στοιχεία καταδεικνύουν τους κινδύνους της αμερικανικής παθητικότητας στη Συρία, ενισχύουν παράλληλα την πεποίθηση ότι μια εξωτερική στρατιωτική επέμβαση θα επέτεινε τα προβλήματα της χώρας, όπως έγινε σε Λιβύη και Ιράκ μετά την ανατροπή των τοπικών δικτατόρων. Η απάντηση για τη Συρία βρίσκεται στη στήριξη της μετριοπαθούς πτέρυγας του αντάρτικου και την υποβοήθηση μιας ομαλής μετάβασης εξουσίας, που θα διατηρήσει άθικτους σημαντικούς θεσμούς, όπως το ίδιο το συριακό κράτος, υπό νέα πολιτική διοίκηση.