ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ: Εκρηκτική ατμόσφαιρα στη γειτονιά της Συρίας

Tου David Ignatius 

Aρθρογράφου της Washington Post

Η Μέση Ανατολή θυμίζει ενίοτε μια σειρά πυροκροτητών τους οποίους κάποιος συνέδεσε κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να εκραγούν όλοι μαζί. Αυτό μοιάζει να ισχύει κατ’ εξοχήν για τη Συρία και τους γείτονές της τον τελευταίο καιρό.

Πολιτική αναταραχή πλήττει το γειτονικό Ιράκ, την Ιορδανία και τον Λίβανο, καθώς η Αραβική Ανοιξη εισέρχεται στον δεύτερο χρόνο της. Σε κάθε μία από τις χώρες αυτές, η ηγεσία διατηρεί την εξουσία χάρη σε παιχνίδι ισορροπιών. Μόνο η Τουρκία, χάρις στην τριάδα «ισχυρή οικονομία, στρατός, ισχυρή πολιτική ηγεσία», μοιάζει να απολαμβάνει γνήσια σταθερότητα.

Ο φόβος της περιφερειακής ανάφλεξης -και το παρεπόμενο ξέσπασμα νέων σουνιτο-σιιτικών εθνοτικών συγκρούσεων- είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η κυβέρνηση Ομπάμα απέφυγε να εξοπλίσει τη συριακή αντιπολίτευση. Αμερικανοί αξιωματούχοι εκφράζουν τον φόβο ότι η στρατιωτικοποίηση της διένεξης, χωρίς αξιόπιστους Σύρους συμμάχους ή ξεκάθαρες στρατηγικές επιδιώξεις, θα δημιουργήσει ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως εκείνες του πολέμου στο Ιράκ.

Στελέχη της αμερικανικής κυβέρνησης αναμένουν ότι το ειρηνευτικό σχέδιο του Κόφι Ανάν θα αποτύχει, αν και δεν θέλουν ακόμη να άρουν τη στήριξή τους σε αυτό. Ας αφήσουμε -σκέφτονται- τους 300 παρατηρητές του ΟΗΕ να ταξιδέψουν στη Συρία, ενθαρρύνοντας ίσως νέο γύρο διαμαρτυριών κατά του Μπασάρ αλ Ασαντ, που θα αποδείξουν τη χρεοκοπία του καταδικασμένου καθεστώτος.

Αναλυτές από το Ιράκ, την Ιορδανία και τον Λίβανο περιγράφουν τις εντεινόμενες τριβές σε κάθε χώρα:

Ο Ιρακινός πρωθυπουργός Νουρί αλ Μαλικί αντιμετωπίζει την ενδεχόμενη διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού του. Η αντιπολίτευση έχει στο μεταξύ διευρυνθεί για να συμπεριλάβει τον ηγέτη της σιιτικής πολιτοφυλακής Μοκταντά αλ Σαντρ, αλλά και τον Κούρδο πολέμαρχο Μασούντ Μπαρζανί. Στα τέλη του περασμένου μήνα, η αντιπολίτευση απείλησε να ανατρέψει τον Μαλικί, εφόσον δεν έθετε σε εφαρμογή το σύμφωνο του Νοεμβρίου 2010 για μοιρασιά της εξουσίας.

Ο σιίτης κληρικός Σαντρ μίλησε με σπάνια ευθύτητα: «Το κράτος αυτό τελεί υπό καθεστώς ιδιότυπης δικτατορίας και δεν επιθυμούμε να συνεχίσει να διοικείται από τον πρωθυπουργό Μαλικί». Οταν ο Μπαρζανί επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα, φέρεται να προειδοποίησε τους Αμερικανούς αξιωματούχους, λέγοντας: «Δεν μπορώ να ζήσω με ακόμη έναν δικτάτορα στη Βαγδάτη». Ο Μαλικί, όμως, συνεχίζει να βρίσκεται στην εξουσία χάρη στο παράξενο γεγονός ότι συνεχίζει να απολαμβάνει την ταυτόχρονη στήριξη της Ουάσιγκτον και της Τεχεράνης. Ισως υπακούοντας σε κάποιο συμβολισμό, Αμερικανοί και Ιρανοί διαπραγματευτές συμφώνησαν στη Βαγδάτη ως τόπο διεξαγωγής των πυρηνικών συνομιλιών αυτής της εβδομάδας.

Το γνωμικό «όποιος καεί στον χυλό...» ίσως να εξηγεί τη στάση της κυβέρνησης Ομπάμα απέναντι στο Ιράκ. Ο Λευκός Οίκος προτιμά τον συμβιβασμό με τον Μαλικί και τη διατήρηση της σταθερότητας.

Ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας έχει διακριθεί για τις εξισορροπητικές του ικανότητες μεταξύ Παλαιστινίων και κατοίκων της Ανατολικής Οχθης, αλλά και μεταξύ μεταρρυθμιστών υποστηρικτών του κοσμικού κράτους και συντηρητικών ισλαμιστών. Ο βασιλιάς αποδείχθηκε τυχερός που όλες οι πλευρές στηρίζουν τη χασεμιτική μοναρχία, παρότι μάχονται την ίδια ώρα για τη νομή των ωφελειών. Πρόσφατα, όμως, η πολιτική αντιπαράθεση έχει ενταθεί.

Ο βασιλιάς αντικατέστησε τέσσερις πρωθυπουργούς σε διάστημα 15 μηνών, χωρίς να εξασφαλίσει συμφωνία πάνω σε νέο εκλογικό νόμο ή άλλες μεταρρυθμίσεις. Κατηγορίες διαφθοράς οδήγησαν σε διαδοχικές απολύσεις τριών επικεφαλής των υπηρεσιών αντικατασκοπείας, κάνοντας πολλούς Ιορδανούς να αναρωτιούνται αν η ρίζα του προβλήματος δεν βρίσκεται στα ίδια τα ανάκτορα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η Ιορδανία έχει καταστεί τόπος εκπαίδευσης και προετοιμασίας της συριακής εξέγερσης, κάτι που θα ικανοποιούσε τη Σαουδική Αραβία και άλλες αντίπαλες του Ασαντ σουνιτικές δυνάμεις, δημιουργώντας όμως νέους κινδύνους για τον βασιλικό οίκο της Ιορδανίας.

Ο Λίβανος μπορεί να βρίσκεται στην πιο επικίνδυνη θέση των κρατών της περιοχής. Ο πρωθυπουργός Νατζίμπ Μικάτι τηρεί πολιτική «αποσύνδεσης» από τη συριακή διένεξη. Ο μέσος χώρος, όμως, εξαφανίζεται, με τους αντικαθεστωτικούς πρόσφυγες να αξιοποιούν τον βόρειο Λίβανο ως καταφύγιο, προκαλώντας αντίποινα από τις προσκείμενες στον Ασαντ δυνάμεις.

Η περίπτωση του σουνίτη ακτιβιστή κατά του καθεστώτος Ασαντ, Σαντί Μαλαουί, είναι χαρακτηριστική της ζεύξης τοπικών και θρησκευτικών επιδιώξεων. Ο Μαλαουί συνελήφθη πριν από δύο εβδομάδες στον Λίβανο από την υπό σιιτική διοίκηση υπηρεσία γενικής ασφάλειας. Σύμφωνα με Λιβανέζο αξιωματούχο, τα στοιχεία συνέδεαν τον Μαλαουί με επιφανή πολίτη του Κατάρ, χρηματοδότη των Σύρων ανταρτών. Ο πρωθυπουργός Μικάτι επιθυμεί να διατηρήσει τον Λίβανο μακριά από την περιφερειακή αστάθεια. Αυτό, όμως, θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο όσο η συριακή εξέγερση συνεχίζεται. Οι φυλετικές πολιτικές επιδιώξεις μπορεί, όμως, ακόμη να επικρατήσουν. Δύο μεγάλες σουνιτικές φυλές, οι Σαμάρ και Ντουλαΐμ, διαβιούν στη γεωγραφική ζώνη από τη Σαουδική Αραβία, μέσω του δυτικού Ιράκ και της Ιορδανίας, μέχρι την ανατολική Συρία. Ορισμένοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι οι φυλές αυτές έχουν δώσει όρκο αίματος κατά του Aσαντ. Αν αυτό αληθεύει, έχουμε εισέλθει στην καθοριστική φάση του πολέμου στη Συρία.