Της Ειρηνης Γρατσια
Αρχαιολόγου και συντονίστριας της MONUMENTA
Περπατώ καθημερινά μέσα στην πόλη μαζί με χιλιάδες ανθρώπους, τίποτα δεν σταματά την πορεία μου. Μπροστά βλέπω μόνο τον προορισμό και τις σκέψεις μου και αυτό το όλο που το λένε πόλη. Ξαφνικά ένα κενό με σταματά, με ξαφνιάζει. Η συνέχεια των κτιρίων έχει διακοπεί και το όλο αποσυντίθενται. Το μυαλό μου κάνει απεγνωσμένη προσπάθεια να θυμηθεί το κτίριο που υψωνόταν στη θέση αυτή.
Αδύνατον. Νιώθω αμνήμων και ένα συναίσθημα απώλειας με ακολουθεί. Συνειδητοποιώ ότι φέρω την πόλη μέσα μου, αλλά δεν την ξέρω. Προσπαθώ να θυμηθώ ποιο είναι το κτίριο που χάθηκε. Περνώ και ξαναπερνώ από την οδό Παστέρ, την οδό Ραβινέ, τη Δημοκρίτου, Γλαύκου, Αριστονίκου… θυμάμαι μόνο τα γενικά χαρακτηριστικά, μονώροφη ή διώροφη κατοικία, με νεοκλασικά ή εκλεκτικιστικά ή μικρή πολυκατοικία με μοντέρνα χαρακτηριστικά, με προσεγμένη είσοδο που πλαισιώνεται από λευκά μάρμαρα, συμμετρία και αρμονία. Ναι, τα δύο τελευταία είναι αυτά που θυμάμαι, πολύ χαρακτηριστικά.
Σε πολλά σημεία η πόλη μας, η Αθήνα, συστηματικά τα τελευταία χρόνια χάνει την ταυτότητά της. Αξιόλογα κτίρια, μεμονωμένα ή σύνολα του τέλους του 19ου αιώνα και του α΄ μισού του 20ού αλλά και του β΄ μισού του 20ού αιώνα, κατεδαφίζονται, αλλοιώνονται με μια λέξη αφανίζονται, παίρνοντας μαζί τους μνήμες, εικόνες, αισθήσεις, αυτά που συνθέτουν μια πόλη.
Η καταστροφή αφορά κτίρια που πρόλαβαν να κηρυχθούν διατηρητέα μνημεία. Αφορά όμως κυρίως κτίρια που δεν έχουν καμία θεσμική προστασία, είτε γιατί δεν εμπίπτουν στα χρονικά πλαίσια του αρχαιολογικού νόμου, είτε γιατί δεν δόθηκε η ευκαιρία να εξετασθεί ο χαρακτηρισμός τους.
Τα τελευταία κτίστηκαν τη δεκαετία του 1920 και είναι δείγματα του τέλους του νεοκλασικισμού ή κτίστηκαν τις δεκαετίες του 1930, 1950 και 1960 και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα του ελληνικού μοντερνισμού. Τα κτίρια του μοντερνισμού δεν έχουν γίνει συνείδηση ότι αποτελούν μνημειακό πλούτο και οι απώλειές τους είναι πολύ μεγάλες. Ενδεικτικά αναφέρω τον κινηματογράφο Αστρον, στους Αμπελόκηπους, ένα αξιόλογο δείγμα του μεταπολεμικού μοντερνισμού που δεν χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο από το ΥΠΠΟΤ και κινδυνεύει με κατεδάφιση.
Η βασική αιτία της κατάστασης αυτής είναι η παντελής έλλειψη στρατηγικής και διαχείρισης του αρχιτεκτονικού πλούτου της πόλης. Αρκεί μόνο να αναφέρουμε ότι δεν έχει πραγματωθεί η καταγραφή των κτιρίων της, βασική προϋπόθεση για την προστασία τους.
Δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω ότι τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα έντονο ενδιαφέρον των πολιτών για τη διάσωση των κτιρίων, κυρίως αυτών που βρίσκονται στη γειτονιά τους. Η ανθρώπινη κλίμακα, η ομορφιά που προσφέρουν, οι μνήμες κινητοποιούν δράσεις που συχνά φέρουν αποτέλεσμα.
Ωστόσο οι απώλειες είναι τόσο μεγάλες που χρειάζεται άλλου είδους αντιμετώπιση από Πολιτεία και Πολίτες. Αν δεν υπάρξει πραγματικό ενδιαφέρον για την Αθήνα, τα ιστορικά της κτίρια, τα κτίρια που έχουν ταυτότητα, θα χαθούν ανεπιστρεπτί, αλλοιώνοντας την ταυτότητα της πόλης και στερώντας της αυτό που όλοι αγαπάμε, μια πόλη ιστορικό παλίμψηστο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου