Ο πλούτος, οι φόροι και ο διεθνής ανταγωνισμός

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

(...) Η απελευθέρωση στην κίνηση του κεφαλαίου είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά θέσεων εργασίας από αναπτυγμένες οικονομίες σε χώρες με πιο φθηνό εργατικό δυναμικό. Ολόκληροι κλάδοι μεταποίησης μετακόμισαν στην Ασία, η οποία γνώρισε και γνωρίζει πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης.  

Οι εργαζόμενοι και η μεσαία τάξη στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη υφίστανται διαρκή πίεση στους εργασιακούς ορους και στο επίπεδο ζωής. Την ίδια στιγμή ο ανταγωνισμός για την προσέλκυση κεφαλαίου είχε ως αποτέλεσμα τη διαρκή μείωση των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις, έτσι ώστε αυτοί οι οποίοι πολλαπλασίασαν τα κέρδη τους να πληρώνουν όλο και μικρότερο φόρο ή να μεταφέρουν την έδρα τους σε φορολογικούς παραδείσους και να μην πληρώνουν καθόλου. 

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: Σύμφωνα με παλιότερο άρθρο του «Observer», με τίτλο «Welcome to Richistan», το 1985 στις ΗΠΑ υπήρχαν 13 δισεκατομμυριούχοι. Το 2007 υπήρχαν περισσότεροι από 1.000. Μόνο το 2005 δημιουργήθηκαν 227.000 νέοι εκατομμυριούχοι, ενώ σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα ο πλούτος όλων των εκατομμυριούχων των ΗΠΑ ανερχόταν σε 30 τρισ. δολάρια, όσο δηλαδή το συγκεντρωτικό ΑΕΠ της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Βραζιλίας, της Ρωσίας και της Ε.Ε. 

Η ψαλίδα υπέρ των πλούσιων δεν άνοιξε μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε κράτη με καλές επιδόσεις στην αναδιανομή εισοδήματος, όπως η Γερμανία και οι σκανδιναβικές χώρες. 

Οσο για τα ποσά που πληρώνουν σε φόρους όλοι αυτοί που ωφελήθηκαν από την ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων; Στη δεκαετία του '50 το ποσοστό από τη φορολογία επιχειρήσεων στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό των ΗΠΑ ήταν 33%. Το 2003 είχε πέσει μόλις στο 7,4%! Ακόμη και δισεκατομμυριούχοι όπως ο W. Buffett μιλούν πλέον για την ανάγκη να αλλάξει το φορολογικό καθεστώς. Ο ίδιος ο Buffett, προκειμένου να δείξει τον παραλογισμό που επικρατεί, είχε αναφέρει πριν από λίγα χρόνια σε ομιλία του ότι η φορολογική κλίμακα του ίδιου ήταν 17,7% και της γραμματέως του 30%.

Οι μεγιστάνες που ζητούν να αλλάξει ο τρόπος φορολόγησης δεν το κάνουν από φιλανθρωπία. Αντιλαμβάνονται ότι η αποδιάρθρωση της μεσαίας τάξης και των χαμηλότερων στρωμάτων υπονομεύει και τις δικές τους προοπτικές, μειώνει τα ποσοστά μελλοντικών κερδών τους και θέτει σε αμφισβήτηση από όλο και περισσότερους πολίτες συνολικά το καπιταλιστικό σύστημα, έστω κι αν δεν βλέπουν με τι θα αντικατασταθεί (προς το παρόν τουλάχιστον).

Η συζήτηση στην Ελλάδα, σε μια στιγμή που παίρνει διαρκώς δημοσιονομικά μέτρα τα οποία πλήττουν ακόμη περισσότερο τη μεσαία τάξη και τα χαμηλά στρώματα, έχει γίνει πολλές φορές. Μήπως η λύση είναι, όχι η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής αλλά η αύξηση της φορολογίας στις επιχειρήσεις; Αν το πρόβλημα εξεταστεί στο πλαίσιο μιας μεμονωμένης χώρας, λύση δεν βρίσκεται, γιατί πολύ απλά κάποιος έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει τα κεφάλαιά του αλλού, όπου υπάρχουν πολύ πιο χαμηλοί συντελεστές φορολόγησης.

Η απάντηση στο πρόβλημα μπορεί να δοθεί σε διεθνές επίπεδο, αν οι πιο σημαντικές χώρες στον κόσμο εγκαταλείψουν τη διαμάχη για προσέλκυση κεφαλαίου με πιο χαμηλούς συντελεστές (γεγονός που οδηγεί σε φαινόμενα όπως αυτά που περιγράψαμε) και συμφωνήσουν σε κοινή αντιμετώπιση, ώστε μεγάλο μέρος των κερδών να μπει στα κρατικά ταμεία για να χρηματοδοτηθούν έργα υποδομής, κοινωνικά προγράμματα, να καλυφθούν ελλείμματα, να βελτιωθεί το επίπεδο εκπαίδευσης και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας. Αν, αντιθέτως, συνεχίσει να επικρατεί η λογική ακραίου ανταγωνισμού οι αγορές συνεχίσουν να έχουν διεθνώς τον πρώτο λόγο και κάθε κοινωνία επιλέξει να λύσει το πρόβλημα μόνη της, πιστεύοντας ότι θα κερδίσει περισσότερο από τους άλλους, ο δρόμος αυτός θα οδηγήσει σε περιχαράκωση, περιθωριοποίηση, μείωση του βιοτικού επιπέδου, συναλλαγματικούς πολέμους, συγκρούσεις με τους γείτονες. Ο χωρίς όρια ανταγωνισμός οδηγεί στην καταστροφή.