ΑΡΜΕΝΙΑ: Μια χριστιανική χώρα με ρωσο-ιρανικές φιλίες και... ευρωπαϊκά όνειρα!

Απο την  ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΖΑΒΑΡΑ

Καθισμένοι σε ένα τραπέζι συσκέψεων στις Βρυξέλλες, δεκαπέντε δημοσιογράφοι από διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης προσπαθούσαμε να καταλάβουμε ποια είναι η πραγματική διάσταση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ) και κατά πόσο θα μπορούσε να αποτελέσει βάση ουσιαστικής προσέγγισης της σύγχρονης πραγματικότητας στην Αρμενία, την οποία θα επισκεπτόμασταν στη συνέχεια.

Προσωπικά, στάθηκα στην άποψη ενός εκ των υπευθύνων συντονισμού, ο οποίος, off-the-record, μας είπε, με τη μέγιστη ειλικρίνεια, ότι από τη στιγμή που καμία συνθήκη δεν προσδιορίζει τι ακριβώς σημαίνει Ευρώπη, είναι σαφές ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει μέχρι πού μπορεί να φτάσει, κι έβαλα προσωρινά τα πράγματα σε μια σειρά.

Λίγες ημέρες αργότερα, κοιτάζοντας με δέος το επιβλητικό μοναστήρι του Khor Virap στην αρμενική κοιλάδα του Αραράτ, μια ανάσα από το βιβλικό βουνό, το οποίο σήμερα βρίσκεται από την τουρκική πλευρά της κλειστής μεθορίου μεταξύ των δύο χωρών, θα συνειδητοποιούσα καλύτερα ότι η εικόνα αυτή είναι χαρακτηριστική της όλης υπόστασης της Αρμενίας: μια χριστιανική χώρα σ' ένα «αταίριαστο» περιβάλλον, που αυτοπροσδιορίζεται με βάση στοιχεία που μόνον ιστορικά μπορεί δικαιωματικά να «αγγίζει».

Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας ήλθε να καλύψει την ανάγκη που προέκυψε ως αποτέλεσμα της διεύρυνσης, αφού η Ε.Ε. απέκτησε νέους γείτονες και χρειαζόταν ένα πλαίσιο για τις σχέσεις της με παλιούς και καινούργιους, επιδιώκοντας οπωσδήποτε καλές, και δη στενότερες σχέσεις. Η ΕΠΓ λοιπόν ήταν ο απαραίτητος μπούσουλας που, με τη μεγάλη διεύρυνση του 2004, όταν προστέθηκαν στην Ε.Ε. δέκα νέα κράτη-μέλη, αναλάμβανε να προλάβει τη δημιουργία νέων διαχωριστικών γραμμών και να αμβλύνει τις όποιες αποκλίσεις. Στην πολιτική αυτή, η οποία αποτελεί δεδηλωμένη προτεραιότητα της εξωτερικής δράσης της Ε.Ε., συμμετέχουν 16 χώρες. Στα Ανατολικά, η Ουκρανία, η Μολδαβία, η Γεωργία, η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και η Λευκορωσία και στο Νότο, η Αλγερία, η Τυνησία, το Μαρόκο, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ιορδανία, ο Λίβανος, η Παλαιστινιακή Αρχή, η Συρία και η Λιβύη.

Η πολιτική αυτή βασίζεται σε δεσμεύσεις επί κοινών αξιών, συμπεριλαμβανομένων της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της χρηστής διακυβέρνησης και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και των αρχών της αγοράς, της οικονομίας, του ελεύθερου εμπορίου, της αειφόρου ανάπτυξης αλλά και της καταπολέμησης της φτώχειας. Για όλους αυτούς τους σκοπούς υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια δράσης, χωρίς να προσφέρεται αυτόματη ενταξιακή προοπτική, ενώ η Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να συνδράμει περισσότερο τις χώρες που έχουν τόσο τις δυνατότητες όσο και την προθυμία να προβούν σε μεταρρυθμίσεις.

Νέο εργαλείο αποτελεί και η Ανατολική Εταιρική Σχέση, που έχει σκοπό να αποτελέσει νέο βήμα στις σχέσεις της Ε.Ε. με την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, και η οποία, αν και εντάσσεται στο πλαίσιο της ΕΠΓ, κινείται και πέρα από αυτή.

Τις καλές αυτές προθέσεις μάς επιβεβαίωσε στη συνάντησή μας στο Ερεβάν ο Onno Simons, επικεφαλής του τομέα Πολιτικής, Οικονομίας, Τύπου και Πληροφοριών της ευρωπαϊκής αποστολής στην Αρμενία.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε ψήφισμά του σχετικά με το νότιο Καύκασο στις 17 Ιανουαρίου του 2008, είχε επισημάνει την πολύπλοκη γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή και τόνιζε την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στη συνεργασία, κυρίως σε θέματα που σχετίζονται με την ενέργεια. Ταυτόχρονα τόνιζε ότι απαιτούνται «περισσότερα κίνητρα, ώστε η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και η Γεωργία να παροτρυνθούν να προχωρήσουν στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων... και ότι η Ε.Ε. πρέπει να αναλάβει το ρόλο του παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας».

«Οι υγιείς άνθρωποι δεν χρειάζεται να μιλούν διαρκώς για την υγεία τους», μας είπε στην παρέμβασή της μια νεαρή φοιτήτρια που συναντήσαμε στο Ιταλο-Αρμενικό Πολιτιστικό Κέντρο του Ερεβάν, και σε αυτή τη φράση κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα. Στην Αρμενία, ο κόσμος μιλάει πολύ για διαφθορά, για κρατικά μονοπώλια, για μεγάλα συμφέροντα, για σοβαρά κενά στη νομοθεσία, για ανασφάλεια, για πολιτικό οπορτουνισμό και φυσικά για οικονομικά προβλήματα.

«Αν δεν πίστευα ότι υπάρχει ελπίδα να αλλάξουν τα πράγματα, δεν θα είχα επιστρέψει από τον Καναδά για να προσπαθήσω για κάτι καλύτερο», μας είπε ο Kiro Manoyan, επικεφαλής της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας, του πρώην Σοσιαλιστικού Κόμματος, που είναι σήμερα μέλος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και δίνει τη μάχη του από την αντιπολίτευση.

Ωστόσο το πολιτικό σκηνικό στην Αρμενία είναι παραπάνω από πολύπλοκο, αφού τα κόμματα δεν έχουν σαφείς ιδεολογικές διαφορές και ακόμη και στην αντιπολίτευση υπάρχουν συνασπισμοί με ετερόκλιτα στοιχεία και κοινό στόχο τη συμμετοχή στην εξουσία.

Εξίσου συγκεχυμένη είναι η κατάσταση και στον Τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό, γεγονός που συμβάλλει στη δημιουργία ελλείμματος όσον αφορά τις προϋποθέσεις προσέγγισης με την Ευρώπη.

Ωστόσο το μεγάλο αγκάθι παραμένει η διευθέτηση της διαμάχης με το Αζερμπαϊτζάν για το θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η σημερινή κατάστασή του, «ούτε ειρήνη-ούτε πόλεμος», έχει διαμορφώσει ένα καθεστώς σχετικής σταθερότητας με επεισόδια στη μεθόριο και, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι δεν πρόκειται για «γκρίζα ζώνη» διακυβέρνησης αλλά για δημοκρατική οντότητα που έχει συσταθεί με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης, στερείται διεθνούς αναγνώρισης.

Ενα περιβάλλον σταθερότητας και ασφάλειας μας περιέγραψε ο υπουργός Οικονομίας της Αρμενίας, Tigran Davtyan, διαβεβαιώνοντάς μας ότι η χώρα του, με το βλέμμα στην οικονομική και μακρο-οικονομική σταθερότητα και στην εξασφάλιση ενός καλού επενδυτικού περιβάλλοντος, υπολογίζει στην καλή συνεργασία με την Ε.Ε., και προωθεί τη διαπραγμάτευση και υπογραφή νέων συμφωνιών με γνώμονα την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Απέρριψε τον όρο των κρατικών μονοπωλίων και έριξε το βάρος στο γεγονός ότι η αρμενική αγορά είναι μικρή, χωρίς δυνατότητες ανάπτυξης σε περιφερειακό επίπεδο, με ιδιαιτερότητες και ανάγκες που λαμβάνονται σοβαρά υπ' όψιν στον τρόπο ανάπτυξής της. Σε αυτό το πλαίσιο είναι εύκολο ο χαμηλός ανταγωνισμός να αφήνει περιθώρια να παίξει κανείς εύκολα κυρίαρχο ρόλο στην αγορά. Ομως οι ρυθμιστικοί όροι είναι ανάλογοι με εκείνους υγιών οικονομιών και η ενίσχυση της αγοραστικής δυνατότητας του κοινού είναι κύριο μέλημα της αρμενικής ανάπτυξης.

Οταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, το Αραράτ δεσπόζει επιβλητικό στον ορίζοντα πίσω από το Ερεβάν. Και όταν δεν το βλέπεις όμως, νιώθεις την παρουσία του παντού. Το πιο διαδεδομένο brand-name σε καθετί αρμενικό (από τα εγχώρια κονιάκ μέχρι τα ονόματα των καταστημάτων) απλώνει την αποστασιοποιημένη ηγεμονία του, βάζοντας στη σκιά του μια χώρα που νανουρίζει τον προσανατολισμό της σε έναν ήρεμο ύπνο με ρωσο-ιρανικές φιλίες και... ευρωπαϊκά όνειρα!

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ