Το μέλλον του ελληνοτουρκικού διαλόγου

Του Σταυρου Λυγερου

Εάν το 2010 σφραγίσθηκε από την επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα του Ταγίπ Ερντογάν και τη δρομολόγηση ενός αναβαθμισμένου και διαρθρωμένου ελληνοτουρκικού διαλόγου, είναι πολλοί που προεξoφλούν ότι το 2011 θα σφραγισθεί από τη συμφωνία των δύο πλευρών για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών(υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης/AOZ). Προς το παρόν, όμως, οι διερευνητικές επαφές συνεχίζονται σε συνθήκες μυστικότητας.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, οι διαφορές έχουν καταγραφεί και είναι ζήτημα πολιτικής επιλογής η περαιτέρω πορεία τους. Είναι κοινό μυστικό ότι το ενδεχόμενο συμφωνίας συνδέεται και με τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Η Ελλάδα βρίσκεται εν μέσω οξύτατης κρίσης, που απειλεί τη σταθερότητα της κυβέρνησης Παπανδρέου, ενώ η κυβέρνηση Ερντογάν έχει μπροστά της εκλογές.

Υπό την απειλή πολέμου

Η Αγκυρα δεν κάνει μονομερή βήματα. Επαψε μεν να χαρακτηρίζει την Ελλάδα εχθρική χώρα, αλλά δεν ακύρωσε την απειλή πολέμου. Στην πραγματικότητα, η εξελισσόμενη τα τελευταία χρόνια διαπραγμάτευση για το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων (στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών) διεξάγεται υπό την τουρκική απειλή πολέμου, παρότι η επέκτασή τους στα 12 μίλια είναι νόμιμο δικαίωμα κάθε χώρας. Ας σημειωθεί ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων προηγείται της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Εάν η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ οριοθετείτο με χωρικά ύδατα έξι μιλίων, όπως είναι σήμερα, η Ελλάδα θα έχανε το δικαίωμα επέκτασης.

Εχουμε επανειλημμένως γράψει, χωρίς ποτέ να διαψευσθεί, ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου διαπραγματεύεται χωρικά ύδατα διαφοροποιημένου εύρους. Σε γενικές γραμμές, στις περιοχές που απέχουν πολύ από την Τουρκία τα ελληνικά χωρικά ύδατα θα επεκταθούν στα 12 μίλια. Στις περιοχές που γειτνιάζουν με την Τουρκία θα παραμείνουν στα έξι μίλια και στις ενδιάμεσες περιοχές συζητείται η επέκταση στα 8-9 μίλια.

Και μόνο το γεγονός ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων έχει καταστεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης με την Αγκυρα συνιστά υποχώρηση υπό το κράτος της απειλής πολέμου. Εστω και έτσι, όμως, η διαπραγμάτευση έπρεπε να περιορισθεί στο Αιγαίο, για το οποίο υπάρχουν οι τουρκικές αιτιάσεις. Γιατί η Ελλάδα δεν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια στο Ιόνιο, στο Λιβυκό, στο Μυρτώο και στα νότια της Πελοποννήσου; Βάζοντας κι αυτά στο πακέτο, οι Τούρκοι θα μας τα πουλήσουν σαν υποχώρηση για να αποσπάσουν αυτά που θέλουν στο Αιγαίο.

Εδαφικές διεκδικήσεις

Ακόμα, όμως, κι αν προέκυπτε μία -δυσμενής για την Ελλάδα- συμφωνία για χωρικά ύδατα διαφοροποιημένου εύρους θα είχε αρθεί το ένα από τα εμπόδια. Με τη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» η Τουρκία διεκδικεί ρητά έναν απροσδιόριστο αριθμό βραχονησίδων, αλλά και κατοικημένων νησίδων, αμφισβητώντας την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας. Πώς είναι δυνατόν το Διεθνές Δικαστήριο να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, όταν εγείρονται εδαφικές διεκδικήσεις; Εχουμε απ’ αυτές τις στήλες υποστηρίξει ότι η Αθήνα έπρεπε να είχε θέσει ως όρο για την έναρξη των διμερών διαπραγματεύσεων την επίσημη εγκατάλειψη αυτής της θεωρίας. Αυτό δεν έγινε. Τουλάχιστον, η υπό διαπραγμάτευση συμφωνία πρέπει να περιέχει σαφή διάταξη, που δεν θα επιτρέψει την επανεμφάνιση του τουρκικού ισχυρισμού περί «γκρίζων ζωνών».

Είναι προφανές ότι στην προσπάθειά της να βρεθεί μία λύση, η ελληνική πλευρά αποφεύγει να ασκήσει τα δικαιώματα που της παρέχει το διεθνές δίκαιο. Η υποχωρητικότητά της, ωστόσο, δεν επαρκεί. Η Τουρκία απαιτεί να αποκτήσει υφαλοκρηπίδα και δικαιώματα δυτικά της αλυσίδας των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Μία συμφωνία, όμως, που θα προέβλεπε κάτι τέτοιο θα αντιμετωπιζόταν από την ελληνική κοινή γνώμη ως εθνική προδοσία.

Αυτός είναι ο λόγος που προωθήθηκε η ιδέα της συνεκμετάλλευσης. Αντί να επιδιωχθεί η οριστική επίλυση των υφιστάμενων προβλημάτων, συζητήθηκε τρόπος να υπογραφεί κατ’ ευθείαν συμφωνία συνεκμετάλλευσης των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο.

«Συνεκμετάλλευση»

Από το βήμα της Βουλής, ο Γιώργος Παπανδρέου δήλωσε ότι η Ελλάδα απέρριψε τη συνεκμετάλλευση και απέδωσε το κλίμα επικείμενης συμφωνίας που καλλιεργούν Τούρκοι αξιωματούχοι σε πολιτικοδιπλωματική σκοπιμότητα. Η αλήθεια είναι πως η κυβέρνηση Ερντογάν καλλιεργεί κλίμα διευθέτησης των διμερών προβλημάτων. Η ίδια δεν κάνει βήμα πίσω από τις πάγιες επεκτατικές διεκδικήσεις της, αλλά με τη ρητορική της επιχειρεί να εγκλωβίσει διπλωματικά την ελληνική πλευρά σε μία δυναμική διευθετήσεων.Διευθετήσεων που θα προκύψουν από τις διμερείς πολιτικές διαπραγματεύσεις κι όχι από την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Ουσιαστικά, όμως, έτσι όπως διεξάγεται η διαπραγμάτευση αφορά μόνο ελληνικά δικαιώματα. 

Η συνεκμετάλλευση είναι παλιά ιδέα, αλλά επανήλθε πρόσφατα στο προσκήνιο. Ο Αμερικανός αξιωματούχος Ρίτσαρντ Μόρνινσταρ τη συνέστησε και δημοσίως. Από την πλευρά του, ο Τούρκος υπουργός Εγκεμέν Μπαγίς δήλωσε ότι «στις διαφιλονικούμενες περιοχές πρέπει να φτιάξουμε πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και αυτές να γίνουν πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών». Οταν οι Τούρκοι μιλάνε για συνεκμετάλλευση εννοούν ότι το κέρδος θα μοιραστεί εξίσου. Το επιβεβαίωσε ρητά με πρόσφατη δήλωσή του ο Μπαγίς.

Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, όμως, δικαιούνται ένα πολύ μικρό ποσοστό, λόγω της ύπαρξης των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο. Με άλλα λόγια, η όμορφη λέξη συνεκμετάλλευση είναι ένα παραπλανητικό αμπαλάζ για παραχώρηση εθνικών δικαιωμάτων. Το επιχείρημα ήταν ήδη έτοιμο. Θα μας έλεγαν ότι μία υφαλοκρηπίδα που δεν μπορούμε να εκμεταλλευθούμε είναι μία άχρηστη υφαλοκρηπίδα. Γιατί να μη μοιραστούμε με τους Τούρκους ένα όφελος, που αλλιώς δεν θα το έχουμε καθόλου;

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ