Πολιτικοί υπάρχουν, managers δεν έχουμε

Του Αγγελου Σταγκου

Στην Ελλάδα υποτίθεται ότι θέλουμε πολιτικούς, με όραμα και φαντασία, ευέλικτους, καλούς ρήτορες και με πειθώ. Μαζί με αυτά όμως θα ήταν ίσως καλύτερο να ψάχναμε για πολιτικούς με γνώσεις και αίσθηση management. Αλλωστε, ως Ελληνες είμαστε πλήρεις από όνειρα και οραματισμούς, βιρτουόζοι στις ντρίπλες και τους ελιγμούς, χορτασμένοι από λόγια και ρητορικά σχήματα, εύπιστοι και δύσπιστοι ταυτόχρονα, ανάλογα με τι μας βολεύει.

Λείπουν οι πολιτικοί με ικανότητα διοίκησης, με αντίληψη της σχέσης κόστους-αποτελέσματος, εθισμένοι στη χρησιμοποίηση χρονοδιαγραμμάτων, προσηλωμένοι στην επίτευξη στόχων, αποφασισμένοι να περιορίσουν τη γραφειοκρατία, αισθανόμενοι δέος όταν διαχειρίζονται χρήματα τoυ Δημοσίου. Είναι αλήθεια ότι η κουλτούρα μας δεν περιλαμβάνει την έννοια του management, γεγονός που δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη για ταγούς με τέτοια προσόντα.

Η Ελλάδα δεν ήταν ποτέ εύκολα κυβερνήσιμη χώρα. Τα τελευταία αρκετά χρόνια όμως έκανε σημαντικά «ποιοτικά» βήματα και έφτασε στα όρια της ακυβερνησίας. Πολλοί έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν τους λόγους. Γενικά, έχει επικρατήσει η άποψη ότι για όλα φταίει η πολιτική και ταυτόχρονα, ότι η πολιτική μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα μόνη της, χωρίς να δοθεί σημασία στην έννοια της οργάνωσης και του συντονισμού, της διοίκησης, της διαχείρισης χρημάτων και ανθρωπίνων πόρων ή στην τήρηση και την εφαρμογή των νόμων. Η άναρχη ελληνική κοινωνία απαιτούσε, οι πολιτικοί υπόσχονταν τα πάντα στους πάντες και παράλληλα φρόντιζαν να βολέψουν τους πάντες και τα πάντα. Στο όνομα της πολιτικής βαδίσαμε με αποφασιστικότητα προς την πλήρη διάλυση του παντός.

Για παράδειγμα, ο Θ. Πάγκαλος δήλωσε τις προάλλες «η απάντηση σε όλους αυτούς που μας ρωτάνε “πού τα φάγατε τα λεφτά” είναι μία: σας διορίζαμε για χρόνια, τα φάγαμε μαζί, ακολουθώντας μια πρακτική αθλιότητας, εξαγοράς και διασπάθισης του δημοσίου χρήματος». 

Η ομολογία αποκαλύπτει τη μισή αλήθεια. Η πρακτική των διορισμών ανάγεται κυρίως στη λεγόμενη πολιτική. Ομως η διοίκηση και η διαχείριση των διορισμένων ανάγεται κυρίως στην έννοια του management. Και επειδή το management ήταν από τρισάθλιο ως ανύπαρκτο, κόστιζε επίσης άπειρα λεφτά.  

Η ανάγκη για πολιτικούς-managers είναι σήμερα διπλά απαραίτητη. Η χώρα διανύει παρατεταμένη περίοδο παρακμής, είναι βυθισμένη σε οικονομική κρίση τεραστίων διαστάσεων, ανήκει σε ομάδα κρατών (Ε.Ε. και ΟΝΕ) με σχετικά καλολαδωμένους μηχανισμούς, χωρίς να είναι σε θέση να τις παρακολουθήσει, η παγκοσμιοποίηση εντείνει καθημερινά όλο και περισσότερο τον ανταγωνισμό κρατών και ατόμων και η ελληνική διοικητική μηχανή είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη.

Η ανυπαρξία της διοικητικής μηχανής αποδεικνύεται καθημερινά και σε όλους τους τομείς. Κραυγαλέα παραδείγματα, η ανικανότητα του Δημοσίου να απορροφήσει με ικανοποιητικούς ρυθμούς τα 26 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ που διατίθενται στη χώρα μας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και η προσφυγή της κυβέρνησης στην περαίωση για να καλύψει την τεράστια «τρύπα» που προέκυψε στα έσοδα. Να δεχθούμε ότι η απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων ξεκινάει πάντα με αργούς ρυθμούς και επιταχύνεται με την πάροδο του χρόνου, αλλά το ΕΣΠΑ τρέχει ήδη τρία χρόνια και ο ρυθμός απορρόφησης είναι απελπιστικά βραδύς, εξαιτίας της ανικανότητας του ελληνικού κρατικού μηχανισμού.

Παρομοίως, η «τρύπα» στα έσοδα προέκυψε κυρίως λόγω της ανικανότητας του φορολογικού μηχανισμού να περιορίσει τη φοροδιαφυγή. Δεν αναμενόταν θαύμα, αλλά η εμπειρία της εκτεταμένης φοροδιαφυγής την περίοδο των «παχιών αγελάδων» εξασθενίζει, ειδικά στη χώρα μας, την αξιοπιστία του επιχειρήματος ότι σε περίοδο ύφεσης, που η αγορά «στεγνώνει», οι Ελληνες δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις φορολογικές υποχρεώσεις τους. Αλλωστε, πέρα από τους έμπορους και τους επιχειρηματίες πάσης φύσεως, η Ελλάδα έχει και ένα πάρα πολύ υψηλό ποσοστό ελεύθερων επαγγελματιών (γιατροί, καθηγητές ιδιαίτερων, υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, περιπτερούχοι, ταξιτζήδες και πολλοί άλλοι), οι οποίοι αρνούνται πεισματικά να λερώσουν τα χέρια τους με αποδείξεις.

Ωστόσο, η διαπίστωση της ανικανότητας των μηχανισμών δεν φτάνει. Οι υπουργοί και οι υφυπουργοί οι οποίοι προΐστανται έχουν ευθύνες ως managers. Η Λούκα Κατσέλη έπρεπε να φροντίσει να κινητοποιήσει τον μηχανισμό απορρόφησης του ΕΣΠΑ και απέτυχε. Ο φωτογενής και επικοινωνιακός Γ. Παπακωνσταντίνου (και μαζί με αυτόν και ο Φ. Σαχινίδης) δεν κατάφερε να οργανώσει τους φορολογικούς και εισπρακτικούς μηχανισμούς, ώστε να περιορισθεί η φοροδιαφυγή και να αυξηθούν τα έσοδα. Εκτίμησε λανθασμένα τις δυνατότητες και τις επιδόσεις τους, ολιγώρησε στην οργάνωσή τους, δεν μπορεί προφανώς να τους δαμάσει και έπεσε έξω στους υπολογισμούς του. Τώρα καταφεύγει στην περαίωση και ταπεινωτικές για το κράτος διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους φορέων που θέλουν να «νερώσουν» και αυτή τη διαδικασία.

Είναι φανερό λοιπόν ότι εκτός από «φαντεζί» πολιτικούς, η πολιτεία έχει ανάγκη και από πολιτικούς-managers ή έστω ένα μείγμα από πολιτικούς και managers. Στο ερώτημα που θα τους βρούμε, η απάντηση είναι στους λεγόμενους τεχνοκράτες και στους ανθρώπους που έχουν αποδείξει τις ικανότητές τους στη διοίκηση και τη διαχείριση. Την ευθύνη βέβαια να βάλει την κυβέρνησή του σε αυτό το πνεύμα έχει ο ίδιος ο πρωθυπουργός!