Ο συνθέτης της ζωής μας

Tου ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ

rvranas@otenet.gr

Γιατί ο Μάλερ; Πώς στο καλό προέκυψε τόσο ενδιαφέρον; Πριν από μισό αιώνα, οι συμφωνίες του μόλις και μετά βίας έμπαιναν στις αίθουσες. Και συγκέντρωναν κυρίως περίεργους και εμιγκρέδες. Σήμερα, ο Μάλερ έχει εκτοπίσει τον Μπετόβεν. Μόνο στο Λονδίνο έχουν προγραμματιστεί 27 συναυλίες. Ακόμη και η Κίνα δεν μένει ασυγκίνητη. Δεν μπορεί να είναι μονάχα επειδή μόλις έκλεισαν 150 χρόνια από τη γέννηση του ρομαντικού αυστριακού συνθέτη.

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, μολονότι η κλασική δισκογραφία έχει υποχωρήσει, οι ηχογραφήσεις έργων του Μάλερ έχουν διπλασιαστεί. Από το 1971, με τον «Θάνατο στη Βενετία» του Λουκίνο Βισκόντι, μέχρι σήμερα, με τη μουσική του έχουν επενδυθεί 47 ταινίες. Τον ακούει ακόμη και ο Χάρι Πότερ, όποτε καβαλάει τη μαγική σκούπα του. Παίζεται σε επίσημες κηδείες και σε γάμους, σε συνόδους κορυφής, ακόμη και σε συνάξεις αθέων. Ηγέτες στρέφονται σε αυτόν για στοχασμό και παρηγοριά, όπως ο Γκορμπατσόφ τη χρονιά που έπαψε πια να είναι σοβιετικός ηγέτης. 

Γιατί ο Μάλερ; «Τι έχει αυτός που δεν το έχουν οι άλλοι σύγχρονοί του;»,Γιατί μας αγγίζει τόσο άμεσα, όσο δεν μας άγγιξε ποτέ ένας Στράους, ένας Σιμπέλιους, ένας Ραχμάνινοφ;». Ο Μάλερ είχε πει: «Δεν είμαι ένας άνθρωπος της εποχής μου. Η εποχή μου θα έρθει κάποτε στο μέλλον». Και η αλήθεια είναι πως σε κανένα από τα έργα του δεν ακολούθησε τους συμβατικούς κανόνες. Ο Μάλερ ασχολήθηκε με ζητήματα οικεία: τον ρατσισμό, τους χώρους δουλειάς, τις ταξικές συγκρούσεις, την κατάρρευση των ανθρώπινων σχέσεων, την αλλοτρίωση, την κατάθλιψη, τις διαβρωτικές συνέπειες της αχαλίνωτης φιλοδοξίας. Με τις τρεις πρώτες συμφωνίες του «μιλάει» για την παιδική φτώχεια, την αλαζονεία της εκκλησίας και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Ο Μάλερ χρησιμοποίησε την ίδια του τη ζωή σαν ένα περίγραμμα για όλα όσα έγραψε, σαν ένα μέσον για να κατανοήσει την ανθρώπινη κατάσταση. Και η μουσική του εξέφραζε πάντα τη βαθιά του επιθυμία να θεραπεύσει τον κόσμο- έναν κόσμο που άλλοι, πολύ περισσότερο αρμόδιοι από εκείνον, δεν έδιναν δεκάρα για τη θεραπεία του. αναρωτιέται ο μουσικοκριτικός Νόρμαν Λεμπρέχτ στην εφημερίδα «Οστρέλιαν».

«Είμαι τριπλά άστεγος», δήλωνε ο συνθέτης, εννοώντας με αυτό τον αποκλεισμό του, όχι μόνο επειδή ήταν Εβραίος, αλλά και επειδή η περιορισμένη απήχηση της μουσικής του έκανε τους κριτικούς να τον θεωρούν περιθωριακό. Ομως, με την έκτη συμφωνία, έγινε ένας νέος Ιερεμίας, προειδοποιώντας ότι η πόλη θα πέσει, αν δεν μετανοήσει για τις αμαρτίες της- όπως πράγματι συνέβη με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, λίγο μετά τον θάνατό του, το 1911.

«Δεν ξέρω τι θα έκανα αν κάποτε μού χτυπούσε την πόρτα ο Μπετόβεν ή ο Μότσαρτ ή ο Μπαχ», γράφει ο Νόρμαν Λεμπρέχτ. «Μα αν ξεπρόβαλλε ποτέ ο Μάλερ, θα τον καλούσα μέσα για φαΐ και κουβέντα. Γιατί δεν είναι απλώς άλλος ένας πεθαμένος μουσικός. Είναι ο συνθέτης της ζωής μας».