Οι κίνδυνοι από τη… Σαγκάη

Του Γιαννη Κοτοφωλου

Η Ευρώπη δεν έχει να επιλύσει ένα, αλλά… δέκα σοβαρά προβλήματα, εάν θέλει να πιστεύει ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο στην έξοδο των οικονομιών από την κρίση και κυρίως εάν θέλει να ελπίζει ότι θα μπορεί και αυτή, ως διεθνής γεωπολιτική δύναμη, να σταθεί στο νέο παγκόσμιο σκηνικό που θα διαμορφωθεί στο τέλος αυτής της κρίσης. 

Το επισημαίνουμε με αφορμή τη λίστα της Σαγκάης, που ανέδειξε για μία ακόμη φορά την πρωτοκαθεδρία των αμερικανικών πανεπιστημίων (18 στα πρώτα 25 καλύτερα του κόσμου) και τη συνεχή άνοδο των πανεπιστημίων της Κίνας στην κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού και την έρευνα.  

Είναι φανερό ότι η έλλειψη υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης (με εξαίρεση λίγα πανεπιστήμια της Βρετανίας, τα οποία και αυτά υποχωρούν) και η συνακόλουθη ανεπάρκεια επενδύσεων στην έρευνα και την τεχνολογία εκ μέρους της Ευρώπης, θα διευκολύνουν περαιτέρω την ανάδειξη ενός διπολικού συστήματος Ηνωμένων Πολιτειών - Κίνας, το οποίο θα κυριαρχήσει στον νέο παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. 

Η απώλεια ολοένα και περισσότερων θέσεων από τη διεθνή πρωτοπορία των πανεπιστημίων, της έρευνας και της καινοτομίας (βλέπε και την προηγούμενη έκθεση του ΟΟΣΑ) προοιωνίζεται αναμφίβολα ένα λιγότερο ευοίωνο μέλλον για την Ευρώπη, για την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών της ειδικότερα. Η Ευρώπη δείχνει, και υπό το πρίσμα αυτό της παιδείας, ότι έχει χάσει το απαιτούμενο σφρίγος, δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις, δεν έλκει, δεν ανοίγει τις προοπτικές της στην παγκοσμιοποίηση. Και αυτό είναι ένα (ακόμη) πολύ σοβαρό πρόβλημα.

Από την ικανότητα στη δημιουργία νέων ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών διεθνούς ζήτησης, τη νέα τεχνολογία που θα μεταβάλει τα κόστη και τις ποιότητες και τους νέους κλάδους που θα σχηματιστούν, όπως για παράδειγμα είναι η οικονομία περιβάλλοντος και οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, θα κριθεί και η δυνατότητα ανάκαμψης των οικονομιών, ο καινούργιος κύκλος ανάπτυξης της Ευρώπης, ο οποίος θα απορροφήσει σταδιακά τις υψηλές δημοσιονομικές δαπάνες εξόδου από την κρίση. 

Αλλος δρόμος δεν υπάρχει. Θα πρέπει να δημιουργηθούν καινούργιο εισόδημα, νέος πλούτος και θέσεις εργασίας, για να εξισορροπηθούν όλα όσα θα έχουν έως τότε χαθεί.Ολα αυτά, όμως, είναι ταυτισμένα με την άνοδο της επιχειρηματικότητας, την έρευνα και την τεχνολογία, την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα πρέπει να δημιουργήσει και να διαχειριστεί αυτές τις μεγάλες αλλαγές. Είναι εν πολλοίς θέμα παιδείας… 

Και εάν θα πρέπει αυτό να ανησυχεί μία φορά την Ευρώπη, θα πρέπει να προβληματίζει δύο την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται σε βαθύτερη δομική κρίση. Το πρόβλημα της παιδείας γίνεται μείζον και από την καθαρά κοινωνική του διάσταση. Η μόρφωση και η υψηλού επιπέδου κατάρτιση είναι η μόνη απάντηση μεσοπρόθεσμα, κυρίως για τα εισοδηματικά μεσο - στρώματα, στην έκρηξη της ανεργίας. Αλλά είναι και ο μόνος δρόμος, ο οποίος δημιουργεί προσδοκίες και οδηγεί τις νεότερες γενιές σε καλύτερη θέση μέσα στον παραγωγικό μηχανισμό, συμβάλλοντας στην πρόοδο και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Μία επιπλέον απειλή, λοιπόν, είναι το κοινωνικό τέλμα και η άλλη, να διογκωθεί από την Ευρώπη προς την Αμερική ένα κύμα μετανάστευσης, από τα καλύτερα, πιο ανήσυχα και παραγωγικά μυαλά.