«Η πολιτική των μαλλιών»

Του ΘΟΔΩΡΗ ΚΑΝΕΛΛΟΥ

Σε πρόσφατο εξώφυλλο του «Economist» υπήρχε  ο τίτλος «Η πολιτική των μαλλιών». Το βρετανικό περιοδικό γράφει ότι «και σε ελεύθερες κοινωνίες και σε αυταρχικά καθεστώτα οι τρίχες στο κεφάλι των ανδρών στέλνουν πάντα ένα ιδεολογικό μήνυμα». 

Ενώ στην Ελλάδα πολύ εύκολα θα έλεγε κανείς «μα με τρίχες θα ασχολούμαστε τώρα;», φαίνεται ότι οι τρίχες έχουν τη σημασία τους. Στο Ιράν, όπου το θεοκρατικό καθεστώς φρόντιζε πάση θυσία να κρατήσει τη γυναικεία κόμη καλυμμένη, τελευταία έχει στραφεί και προς την ανδρική κόμμωση. Ως πρόσφατα στο Ιράν έβλεπε κανείς δεκάδες περίεργα κουρέματα και χτενίσματα, κυρίως νεαρών ανθρώπων. Τον τελευταίο μήνα όμως οι αρχές έδωσαν στη δημοσιότητα κατάσταση με συγκεκριμένα κουρέματα που επιτρέπονται και που σχεδόν όλα προβλέπουν κοντά κουρεμένους σβέρκους και κοντές φαβορίτες. Τώρα αν κάποιος θέλει να κουρεύεται με βάση τις οδηγίες του κράτους είναι άλλο θέμα, γράφει το βρετανικό περιοδικό.

Μπορεί σε όλον τον κόσμο η πολλή κουβέντα να γίνεται γύρω από τη γυναικεία κόμη και τα αξεσουάρ της, αλλά όποτε γίνεται λόγος για την ανδρική, τότε τα πράγματα αγριεύουν. Για τα αυταρχικά καθεστώτα ο έλεγχος της εμφάνισης των ανδρών και η επιβολή απόλυτης ομοιομορφίας φαίνεται να είναι θέμα υπερηφάνειας. Ετσι, η ανυπακοή σε αυτούς τους κανόνες πολύ σύντομα γίνεται θέμα τιμής για τους διαφωνούντες. 

Στη Βόρεια Κορέα, από το 2005, έχει αρχίσει τηλεοπτική εκστρατεία με τίτλο «ας περιποιηθούμε τα μαλλιά μας με βάση τον σοσιαλιστικό τρόπο ζωής». Μάλιστα, τα μηνύματα προειδοποιούσαν τους άνδρες ότι τα μακριά μαλλιά μπορεί να κάνουν ζημιά στον εγκέφαλο. Στο Ιράκ, την εποχή που η βία σπάραζε τη χώρα, εκτελέστηκαν πολλοί κουρείς, επειδή κατηγορήθηκαν ότι κούρευαν τον κόσμο πολύ δυτικά ή μη ισλαμικά. Και σε μουσουλμανικές χώρες αλλά και στους μουσουλμάνους της διασποράς, το να έχουν οι άνδρες γενειάδα και μάλιστα με ξυρισμένο το επάνω χείλος, είναι ένδειξη ευλάβειας.

Σε μερικά ισλαμικά καθεστώτα δεν δόθηκε το παραμικρό περιθώριο επιλογής στους άνδρες. Στη Σομαλία, τον Ιούνιο, οι ισλαμικές πολιτοφυλακές διέταξαν τους άνδρες να αφήσουν γενειάδα και να ξυρίσουν το μουστάκι. Στο Αφγανιστάν, όταν ανέλαβαν οι Ταλιμπάν, απαγορεύτηκε να κόβονται γένια και φαβορίτες. Από την άλλη, τα κοσμικά καθεστώτα σε μουσουλμανικές χώρες συνήθως απαγορεύουν και αποθαρρύνουν τους άνδρες από το να αφήνουν γένια και μουστάκι. Οταν όμως στο Τουρκμενιστάν ο δεσποτικός πρόεδρος Σαπαρμουράτ Νιάζοφ διέταξε τους νέους να ξυρίσουν το μούσι τους δεν το έκανε για να πάει αντίθετα με τη θρησκεία. Ηταν μάλλον ένα χτύπημα στις πάσης φύσεως ατομικές ελευθερίες, γράφει ο «Economist». Στο ίδιο πνεύμα, ο Εμβέρ Χότζα απαγόρευσε στην Αλβανία τα γένια, τη δεκαετία του '70.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι ιερείς αφήνουν γένια και μακριά μαλλιά, για να μοιάσουν στον Χριστό. Η μίμηση του ιδρυτή της θρησκείας τους είναι και για τους μουσουλμάνους ένας λόγος να αφήνουν γένια. Αλλά γίνεται πολύς λόγος για το αν αυτό είναι υποχρεωτικό ή προαιρετικό.

Οσο πιο πολύ προωθείται η γενειάδα στα μουσουλμανικά κράτη τόσο λιγότερο αρεστή γίνεται σε μη μουσουλμανικά, όπως η Ινδία, όπου δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ένα χριστιανικό κολέγιο είχε το δικαίωμα να απαγορεύσει τη γενειάδα. Πολύ επιτυχημένα ο Βρετανός κοινωνιολόγος Αντονι Σίνοτ έγραψε ότι το μόνο σταθερό στην ιστορία της κόμμωσης είναι ότι οι άνδρες μιας γενιάς θέλουν να αψηφήσουν το στιλ που είχαν οι πατεράδες τους. Τη δεκαετία του '60, τα ξυρισμένα κεφάλια ή τα μακριά μαλλιά ήταν αντίθετα από το στιλ των πατεράδων, οι οποίοι το είχαν αποκτήσει υπηρετώντας στο στρατό. Οταν το μήκος έπαψε να προκαλεί, βρέθηκαν τα χρώματα. Πάντως, στις ελεύθερες κοινωνίες οτιδήποτε θεωρηθεί προκλητικό στην αρχή, στη συνέχεια γίνεται αποδεκτό. Αν και στην Ιαπωνία, τα ήθη είναι κάπως διαφορετικά.