Πελατειακό σύστημα και κουμπαριές

Tης Σοφίας Βούλτεψη

«Το πελατειακό σύστημα, η ελληνική γραφειοκρατία και οι παράγοντες διαμόρφωσης της ελληνικής ιδιαιτερότητας»: Ο τίτλος της μελέτης που εκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών εύγλωττος. Η ίδια η μελέτη, που ανήκει σε επιστήμονα που έχει εμβαθύνει σε φαινόμενα που μας πληγώνουν (και μας καταστρέφουν), εξαιρετική. Μια μελέτη ικανή από μόνη της να εξηγήσει τους λόγους των σημερινών δεινών μας. Εξαιρετική, εμπεριστατωμένη, με συντριπτικά στοιχεία και σπουδαία ανάλυση, χωρίς προκαταλήψεις, αλλά με εύστοχες παρατηρήσεις για τα εθνικά μας ελαττώματα.

Είναι αποτέλεσμα επίμονης και τεκμηριωμένης δουλειάς του Γρηγόρη Γκιζέλη, τέως διευθυντή του Κέντρου Ερευνας της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών. Φυσικά και αξίζει να τη διαβάσετε ολόκληρη. Να διαβάσετε για το σύστημα πατρωνίας–πελατείας, για τις ομάδες με τα ιδιοτελή συμφέροντα, για την ανταλλαγή ευνοιών και εκδουλεύσεων, για τα κόμματα εξουσίας που εκμεταλλεύονται τον έλεγχο που έχουν επί των δημοσίων πόρων, τους οποίους διανέμουν προς όφελος ατόμων, αλλά και ευρύτερων κοινωνικών ομάδων με αντάλλαγμα την πολιτική υποστήριξη κατά τις εκλογές. Για την κατάληψη κρατικών θέσεων από πολιτικούς φίλους του κόμματος που βρίσκεται στην εξουσία, το οποίο διευρύνει το δημόσιο τομέα δημιουργώντας νέες θέσεις. Για τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα κόμματα εξουσίας προς άγραν πελατών με έπαθλο τα κρατικά κονδύλια. Και για το πώς περάσαμε από τη βουλευτοκρατία στην κομματική γραφειοκρατία.

Ο αναγνώστης της μελέτης βρίσκει και μια ιδιοφυή εξήγηση για τις… κουμπαριές: Η αρνητική ως εχθρική στάση των Ελλήνων έναντι του θεσμού του κράτους εμφανίστηκε το 19ο αιώνα όταν η βαυαρική διοίκηση κατήργησε τους θεσμούς των κοινοτήτων και της τοπικής αυτοδιοίκησης και διατηρείται μέχρι σήμερα επειδή έχει περάσει στο πολιτισμικό τους σύστημα.

Ως αντίδραση, ο Ελληνας στράφηκε προς την οικογένειά του, τα μέλη της οποίας και σήμερα εμπιστεύεται (χαρακτηριστικό των παλιών κλειστών κοινωνιών). Ε, λοιπόν, οι κουμπαριές υπήρξαν ένα σύστημα διεύρυνσης της οικογένειας. Και οι πολιτικοί φροντίζουν με τις κουμπαριές να «μπαίνουν» σε οικογένειες, για να εκμεταλλευτούν αυτή τη στάση των Ελλήνων. Κοντολογίς, με την κουμπαριά διαιωνίζεται το σύστημα πατρωνίας-πελατείας…