Η κάρτα που δεν στείλαμε...

Ψηφιακές ευχές και «χάρτινος» πολιτισμός

Του Νικου Βατοπουλου

Πόσα delete κάνατε σήμερα στον υπολογιστή σας; Οι ευχετήριες κάρτες που είναι απλώς ένα βήμα πάνω από τα spam παίρνουν οι περισσότερες τον δρόμο για τον κάδο απορριμμάτων. Με όλον τον σεβασμό και την αγάπη προς τους αποστολείς, οι χριστουγεννιάτικες ευχές τους είναι απλώς μικρά, μηχανικά κλικ που χάνονται όπως ένα αστεράκι που πέφτει.

Καλή δικαιολογία είναι η οικολογική συνείδηση, που ενεργοποιείται, παρεμβαίνει και μας σώζει από εκατομμύρια κορμούς που θα γίνονταν χριστουγεννιάτικες κάρτες παλαιάς κοπής. Δηλαδή, χάρτινες. Μία άλλη, καλή δικαιολογία είναι η λιτότητα. Εδώ η δικαιολογία ευσταθεί περισσότερο, διότι μία καλή κάρτα κάνει από 1 έως 3 ευρώ και μαζί με το γραμματόσημο επί τόσες κάρτες που θα ταχυδρομηθούν, το κόστος ανεβαίνει.

Αλλαγή κουλτούρας

Αυτό που κατά πάσα πιθανότητα συμβαίνει δεν είναι απλώς η μετάβαση από μια εποχή στην άλλη, αλλά μία ρήξη με έναν ολόκληρο πολιτισμό. Οπως αφηγείται μία ωραία έκθεση στο Μουσείο των Ταχυδρομείων στο Παρίσι με τίτλο «Από τον Ερμή στο SMS», η περιφρόνηση του λεγόμενου «χάρτινου» πολιτισμού σηματοδοτεί την επικράτηση της οκνηρίας.

Ταυτόχρονα, δείχνει ίσως ακόμη πιο θεαματικά την ραγδαία αλλαγή στη διαχείριση του προσωπικού χρόνου και στον εγκιβωτισμό όλων των κοινωνικών δραστηριοτήτων στα λίγα εκατοστά απόσταση που χωρίζει τον χρήστη από την οθόνη του υπολογιστή. «Είναι σχεδόν βέβαιον ότι στο πολύ εγγύς μέλλον ένα ισχυρό κύμα νοσταλγίας για την “κουλτούρα του χαρτιού” θα καταλάβει τον κόσμο», έλεγε πρόσφατα ένας πανεπιστημιακός. Θέλω να το πιστεύω, αλλά θα μεταθέσω αυτή τη νοσταλγία στο απώτερο μέλλον όταν οι σημερινοί 20άρηδες θα έχουν εγγόνια.

Τότε, δηλαδή γύρω στο 2050, μπορεί να υπάρχουν ουρές για μια έκθεση με υποθετικό τίτλο «Τότε που τα Ταχυδρομεία σφράγιζαν εκατομμύρια χριστουγεννιάτικες κάρτες». Γιατί σήμερα, ειδικά φέτος, βοηθούσης και της κρίσης, οι κάρτες που έφθασαν ή στάλθηκαν ήταν λιγότερες παρά ποτέ. Είναι περισσότερες, όμως, απ’ όσες θα σταλούν τα Χριστούγεννα του 2010.

Σφαίρες οικονομίας

Ταυτόχρονα, η υποχώρηση του χάρτινου πολιτισμού προκαλεί υπόκωφες αλλά τεράστιες μετακινήσεις στον εργασιακό χώρο. Εκδοτικοί οίκοι και ταχυδρομεία μετασχηματίζονται. Συνεχίζουν με διευρυμένες ή μετατοπισμένες λειτουργίες. Εκείνο, όμως, που συναρπάζει είναι ο αντίλογος σε όλον τον θρήνο για την «απώλεια» της αστικής αντίληψης περί κοινωνικής ετικέτας, προσωπικού χρόνου και αισθητικής. Γιατί, όσοι δεν βλέπουν τίποτε κακό στην υποχώρηση του χάρτινου πολιτισμού αναγάγουν σε πρωτεύοντα κρίκο τη λέξη «μήνυμα» και το νόημά της.

Κατά μίαν έννοια, οι cartes de visite του 1870, τα ταχυδρομικά δελτάρια του 1908, τα τηλεγραφήματα του Μεσοπολέμου, οι πασπασλισμένες με ασημόσκονη κάρτες του 1950 είναι οι πρόγονοι της ψηφιακής κάρτας που μόλις εξαφανίσατε. Και είναι όντως πρόγονοι αλλά στο ισοζύγιο της κομψότητας πού βαραίνει άραγε η πλάστιγγα;

Παρακμή

Παρότι, η «επανάσταση» της ψηφιακής ευχής διασώζεται κάπως από τις ηλεκτρονικές εικαστικές ευχές που προϋποθέτουν προσωπική αισθητική, χρόνο και κόπο (αν και αυτές καταλήγουν, δυστυχώς, στον κάδο των απορριμμάτων), παραμένει μία ένδειξη παρακμής του καλού γούστου.

Η τυποποίηση και η έλλειψη κινήτρου για επένδυση προσωπικού χρόνου, με χίλιες δικαιολογίες που «ευσταθούν» ή όχι, μας δείχνει ότι η κοινωνική ζωή έχει αποδεχθεί τελεσίδικα τη μαζικότητα.

Αν κάνει κάτι εντύπωση σε μία ηλεκτρονική ευχή, αυτό κρατάει ένα δευτερόλεπτο και μετά γίνεται «αέρας». Συμβολικά, η δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα μας καλωσορίζει σε μία θάλασσα όπου η τρικυμία του κακού γούστου είναι αυτονόητη. Ή μήπως όχι;