Πόσοι μπορούν να κρατούν το πηδάλιο μιας μεγάλης επιχείρησης

The Economist

Yπάρχει τέλος πάντων κάποιο όριο στο θράσος των Σκανδιναβών; Δεν ικανοποιήθηκαν με την αναστάτωση που έφεραν στη διπολική πολιτική της Αμερικής αποδίδοντας ένα πρώιμο Νομπέλ Ειρήνης στον πρόεδρο Ομπάμα και τώρα φέρνουν κλίμα πόλωσης στον δημόσιο διάλογο για τη διακυβέρνηση των επιχειρήσεων. Τη φορά αυτή, οι ένοχοι δεν είναι οι Νορβηγοί πολιτικοί οι οποίοι αποδίδουν το βραβείο Νομπέλ, αλλά oι έξυπνοι επενδυτές, οι οποίοι διαχειρίζονται το συνταξιοδοτικό ταμείο Norges Bank Investment Management (ΝΒΙΜ), με κεφάλαια 400 δισ. δολαρίων. Το ΝΒΙΜ προσπαθεί να πείσει τέσσερις αμερικανικές επιχειρήσεις –Harris Corporation, Parker Hannifin, Cardinal Health Incorporation και Clorox– να διαχωρίσουν τις αρμοδιότητες του διευθύνοντος συμβούλου και του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου κατά την προσεχή ανάθεση καθηκόντων στις αντίστοιχες θέσεις. Το συνταξιοδοτικό αυτό ταμείο έχει ήδη σημειώσει επιτυχία πείθοντας τη Sara Lee να κάνει τον ίδιο διαχωρισμό.

Η Αμερική είναι ασυνήθης στη δύναμη που δίδει στους διευθύνοντες συμβούλους. Ο διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων είναι συνήθης στον Καναδά, στην Αυστραλία και σε ένα μεγάλο τμήμα της ηπειρωτικής Ευρώπης. Η Γαλλία αποτελεί αξιοσημείωτη εξαίρεση, ακόμη και η ασφαλιστική AXA, μία από τις λίγες εταιρείες που έχουν διαχωρίσει τους δύο ρόλους, τώρα επιθυμεί να τους συμπτύξει. Στη Βρετανία το 95% των εταιρειών που συμμετέχουν στον δείκτη FTSE 350 έχει «εξωτερικό» πρόεδρο. Στην Αμερική, το 53% των 1.500 εταιρειών του δείκτη Standard & Poor’s συνδυάζει και τις δύο αρμοδιότητες. Η οικονομική κρίση έφερε τους οπαδούς αυτής της αμερικανικής ιδιαιτερότητας σε θέση άμυνας. Οι ακτιβιστές μέτοχοι έλαβαν τα όπλα κατά των «αυτοκρατορικών» προϊσταμένων και τον περασμένο Απρίλιο σημείωσαν μία επιτυχία με τον εξαναγκασμό του Κεν Λιούις να παραιτηθεί από τη δεύτερη θέση του ως πρόεδρος της Bank of America, μετά την απόφασή του να προβεί στην εξαγορά της Μerrill Lynch. Yπάρχουν ακόμη πολλοί που προσπαθούν να βρουν κάποια ανάλογη ευκαιρία.

Η περίπτωση του διαχωρισμού βασίζεται στην απλή αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών. Πώς μπορούν τα διοικητικά συμβούλια να εκτελέσουν το καθήκον τους (να επιτηρούν τον προϊστάμενο της επιχείρησης), όταν ο ίδιος ο προϊστάμενος προεδρεύει στις συνεδριάσεις τους και καθορίζει την ημερησία διάταξη; Οι προϊστάμενοι που κατέχουν και τα δύο αξιώματα προκαλούν δυσκολίες στο διοικητικό συμβούλιο κατά τη διαδικασία της αντικατάστασης διευθύνοντος συμβούλου. Αυτά τα παραδείγματα είναι πειστικά. Θα ήταν όμως λάθος να παραιτηθούμε από κάθε αντίρρηση. Οι υπεραμυνόμενοι της σύμπτυξης των δύο αρμοδιοτήτων ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει σαφής ένδειξη πως ο διαχωρισμός των δύο θέσεων θα είναι ωφέλιμος.

Τα τελευταία 20 χρόνια, πανεπιστημιακοί παρουσίασαν περισσότερες από 30 έρευνες όπου συγκρίνουν την οικονομική απόδοση των επιχειρήσεων που διαχωρίζουν τους δύο ρόλους κι εκείνης των επιχειρήσεων που τους διατηρούν υπό ενιαίο σχήμα. Tο αποτέλεσμα είναι το ίδιο.

H Enron και η WorldCom διαχώριζαν τους ρόλους, όπως επίσης και η Royal Bank of Scotland και η Νorthern Rock. Στον διαχωρισμό των ρόλων οι διευθύνοντες σύμβουλοι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν περισσότερες δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων. Οι εγωκεντρικοί διευθύνοντες σύμβουλοι και οι πρόεδροι να εμπλέκονται σε διαμάχη για το ποιος έχει τον τελικό λόγο. Εν πάση περιπτώσει, οι παραδοσιακοί προβάλλουν το επιχείρημα ότι η Αμερική χειρίζεται ήδη το πρόβλημα της διένεξης συμφερόντων.

Τα διοικητικά συμβούλια των αμερικανικών επιχειρήσεων σήμερα είναι πολύ πιο ανεξάρτητα από μία πενταετία πριν. Το 50% και πλέον των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στον δείκτη S&P 500 έχουν διορίσει «προεδρεύοντες» διευθυντές με αρμοδιότητες να ενεργούν ως δύναμη εξισορρόπησης στο σχήμα σύμπτυξης προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου. Aλλά και εδώ, η θέση των «προεδρευόντων» διευθυντών απαιτεί μία συναίνεση η οποία δεν είναι πάντα ικανοποιητική. Το πρόβλημα, λοιπόν, των αμερικανικών επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν το δίλημμα του διαχωρισμού εξουσιών είναι μάλλον εξελικτικό και όχι «επαναστατικό».