Προχθες ξεκίνησε και τυπικά ο χειμώνας με την πιο μεγάλη νύχτα όλης της χρονιάς, διάρκειας περίπου 14 ωρών.
Η κυριαρχία της νύχτας σχετίζεται παραδοσιακά με τη γιορτή των Χριστουγέννων: το φως που φέρνει μέσα στο πυκνό σκότος η γέννηση του Χριστού και, σήμερα πια, τα άπειρα φώτα των γιορτών στα σπίτια και στους δρόμους.
Ομως, χωρίς το σκοτάδι δεν θα μπορούσαμε να εκτιμήσουμε το φως, όπως έχουμε συνηθίσει να λέμε, και σωστά.
Ο Ντίκενς βάζει τον ήρωά του, Εμπενίζερ Σκρουτζ, να περνάει μια εφιαλτική νύχτα την παραμονή των Χριστουγέννων: τα στοιχειά που τον καταδιώκουν είναι, με τη σημερινή ματιά, μια μάχη με τη συνείδησή του, για να ξυπνήσει την επομένη, στο φως των Χριστουγέννων, μεταμορφωμένος, αναγεννημένος.
Οι βαθιές, πυκνές νύχτες των Χριστουγέννων είναι, βέβαια, συνυφασμένες με τα υποχθόνια όντα που βγαίνουν μέσα από τη γη, αυτά που στην Ελλάδα γνωρίζουμε ως καλικάντζαρους. Τους μνημόνευσε προ ημερών, μέσα στην υπέρτατη σοφία του, εκπρόσωπος του έθνους, εντός του Κοινοβουλίου μάλιστα, μιλώντας ακόμα και για «άνοιγμα των πυλών της κόλασης» (αυτό πολύ πολύ σοβαρά…). Ο αρχαϊκός τρόπος σκέψης καλά κρατεί, δυστυχώς.
Αν πάντως κάτι μπορεί κάποιος σήμερα να κρατήσει από τέτοιες ιστορίες είναι την αφηγηματική τους σαγήνη.
Οι δίτομες «Παραδόσεις», που εξέδωσε το 1904 ο Νικόλαος Γ. Πολίτης, είναι γεμάτες από απίθανες ιστορίες υπερφυσικού τρόμου, ορισμένες αθώες, έως και κωμικές, άλλες ωστόσο εξόχως ανατριχιαστικές.
Εκεί μαθαίνουμε ότι στην Αμοργό πίστευαν πως όποιο παιδί γεννηθεί από την παραμονή του Χριστού έως του Αγίου Βασιλείου γίνεται καλικάντζαρος «γιατί είναι γιορτοπιασμένος από του Βαγγελισμού, και γέννημα της αμαρτίας».
Ανάλογα, στη Σύμη πίστευαν πως όσα παιδιά γεννιούνται παραμονή των Χριστουγέννων «τα λένε Κάηδες». Οι Κάηδες γυρνάνε τους δρόμους σε μια κατάσταση φρενίτιδας δίχως να κάνουν κακό σε κανέναν. «Δεν καταλαβαίνουν, όμως, καθόλου το πάθος τους».
Στον αρχαϊκό τρόπο σκέψης, δεν υπάρχει εσωτερικός κόσμος του ατόμου. Η οποιαδήποτε παρέκκλιση από τις νόρμες της συμπεριφοράς που επιτάσσει η κοινότητα, αποδίδεται σε δαίμονες και στοιχειά.
Οι παραδόσεις αυτές, όπως τις συγκέντρωσε ο Πολίτης, διασώζοντας και την εκάστοτε ντοπιολαλιά, έχουν πολύ συχνά ένα έντονο στοιχείο σκληρότητας και ωμότητας, που μας υπενθυμίζουν ότι ακόμα και κάτω από το λαμπρό φως του ήλιου, το σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής βρίσκει τον δικό του χώρο. Οι ιστορίες με βρικόλακες, π.χ., από τη Μάνη και τα νησιά του Αιγαίου είναι φρικιαστικές. Επιπλέον, τους Ελληνες βρικόλακες δεν τους κάμπτει το φως της ημέρας…
Η πιο βαθιά νύχτα του χρόνου, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα...
προκαλεί τη φαντασία και τους ενδόμυχους φόβους.
Είναι αυτό που ακουγόταν συχνά σε ένα άλλο σύμπαν, αυτό του τηλεοπτικού «Game of Thrones»: «Η νύχτα είναι σκοτεινή και γεμάτη τρόμους».
Ο Εμπενίζερ Σκρουτζ κάτι ήξερε επ’ αυτού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου