Οσο και αν φαίνεται εύκολη η απάντηση στο ερώτημα «τι είναι ασθένεια;», στην πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολη.
Η απάντηση ότι η ασθένεια είναι το αντίθετο της υγείας είναι λαθεμένη. Ηδη από το 1946 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε ξεκαθαρίσει ότι «υγεία δεν είναι απλά η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας» αλλά «η καλή φυσική, διανοητική και κοινωνική κατάσταση και ευεξία».
Στο ερώτημα «τι είναι ασθένεια;» και ποιες καταστάσεις θεωρούνται «ασθένεια», 1.500 γιατροί, 1.500 νοσηλευτές, 3.000 πολίτες και 200 μέλη του Κοινοβουλίου της Φινλανδίας έδωσαν διαφορετικές απαντήσεις όταν ρωτήθηκαν για 60 πιθανές διαγνώσεις ασθενειών. Παράδειγμα, τη διάγνωση «προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο», «σαρκοπενία», «στειρότητα», κ.λπ. μόνο το 20% θεώρησε ως «ασθένεια» και τουλάχιστον ένα άλλο 20% ως «μη ασθένεια».
Η ασθένεια αλλάζει με τον χρόνο, όπως αλλάζουν όλες σχεδόν οι ιατρικές μας γνώσεις. Η οστεοπόρωση, π.χ., εθεωρείτο μέχρι το 1994 φυσιολογικό αποτέλεσμα της προϊούσας ηλικίας, ενώ σήμερα κατατάσσεται στις ασθένειες. Αντίθετα, η ομοφυλοφιλία είχε καταγραφεί ως οργανική ψυχιατρική διαταραχή που εθεραπεύετο με ηλεκτροσόκ και ενίοτε νευροχειρουργικές επεμβάσεις. Το 1973, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΑΡΑ) με πλειοψηφία 58% των μελών αποφάσισε να την απαλείψει από το διαγνωστικό τους εγχειρίδιο. Ομως, μόλις το 1991 αφαιρέθηκε από το ICD-10 (10η έκδοση της International Classification of Diseases), και δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως «ασθένεια».
Νέες «ασθένειες» δημιουργούνται συχνά από κλινικές μελέτες που συνοδεύονται από νέες θεραπείες, συνήθως με νέα φάρμακα (ή παλαιότερα με νέες ενδείξεις). Παράδειγμα, η αρτηριακή πίεση που εδώ και πολλά χρόνια εθεωρείτο «ασθένεια» όταν ήταν πάνω από 140/90mm/Hg. Ομως από το 2017 το όριο έπεσε στο 120/80mm/Hg δημιουργώντας εκατομμύρια νέων ασθενών που χρειάζονται θεραπεία.
Ας επανέλθουμε όμως στο αρχικό μας ερώτημα. Ο καθηγητής Eric J. Cassell τόσο σε άρθρο στο NEJM όσο και στο σύγγραμμά του με τίτλο «The Nature of Suffering and the Goals of Medicine» αναδεικνύει το suffering (ταλαιπωρία, δυστυχία) ως τον ορισμό της ασθένειας.
Στο suffering περιλαμβάνεται ο σωματικός πόνος, αλλά δεν περιορίζεται σε αυτόν. Μάλιστα, τονίζει ότι «η αποτυχία των γιατρών να καταλάβουν τη φύση του suffering, μπορεί να οδηγήσει σε ιατρική παρέμβαση που αν και τεχνικά επαρκής, όχι μόνο αποτυγχάνει στην εξάλειψη αλλά πολλές φορές γίνεται η ίδια η αιτία του suffering του πάσχοντος ανθρώπου».
Βασιζόμενος σε αυτόν τον ορισμό της ασθένειας, ο καθηγητής και Ακαδημαϊκός Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας αναφέρει ότι «το suffering αντιπροσωπεύει το ηδονοκρατικό πνεύμα του δυτικού πολιτισμού, το οποίο έχει τις ρίζες του στη χρηστική προσέγγιση: καθετί το οποίο προσφέρει ικανοποίηση και ευχαρίστηση είναι καλό. Κακό είναι καθετί που γεννά οδύνη και δυστυχία».
Από τον ίδιο μαθαίνουμε ότι στην Ορθόδοξη αντίληψη το γενεσιουργό αίτιο της ασθένειας είναι η «φιλαυτία» που αντικατέστησε την αγάπη προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο. Γι’ αυτό και ο ορισμός της ασθένειας είναι...
«η διαταραχή της σχέσεως του ανθρώπου με τον Θεό, τους άλλους και τη φύση».
Η Εκκλησία προσφέρει ως «θεραπεία» τη δυνατότητα στον άνθρωπο να μεταβεί από την κατάσταση του ατόμου σε εκείνη του προσώπου. Η ατομικότητα είναι θεολογικά έννοια αρνητική, είναι «φορέας νόσου». Η κοινωνικότητα, ακόμη και αν μαλώνεις με τους άλλους, είναι ένα καλύτερο στάδιο. «Οταν όμως ο άλλος όχι μόνο δεν είναι εχθρός αλλά η βεβαίωση της δικής μου ταυτότητας και μοναδικότητας: το Συ που με κάνει να είμαι Εγώ, και χωρίς το οποίο το Εγώ είναι ανύπαρκτο και αδιανόητο», αυτό είναι το ιδανικό στάδιο του προσώπου. Και καταλήγει ο Μητροπολίτης Περγάμου: «Η Εκκλησία θεραπεύει όχι με όσα λέγει, αλλά με ό,τι είναι: κοινότητα αγάπης, μιας αγάπης που δεν είναι συναίσθημα, αλλά σχέση. Είναι ο χώρος στον οποίο περνάει κανείς από τη “φιλαυτία” στη “φιλαδελφία”, από την ασθένεια στην ίαση».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου