Toυ ΑΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ
Στην ελληνική κοινωνία υπάρχει μια διαδεδομένη μα εντελώς απατηλή αντίληψη περί αγιοσύνης των ανηλίκων. Υπερβολικά πολύς κόσμος τούς αποδίδει αγγελικές ιδιότητες, τους ταυτίζει με ανυπεράσπιστα μωρά, ακόμη κι όταν παύουν να είναι, και υποτιμά συστηματικά τη νοημοσύνη και τις ικανότητές τους. Ο προστατευτισμός αυτός, όμως, δεν σημαίνει προστασία, αλλά άρνηση της πραγματικότητας. Γιατί οι ανήλικοι δεν είναι ούτε άγιοι ούτε άχρηστοι, αλλά άνθρωποι ικανοί για τα καλύτερα και για τα χειρότερα.
Σχετικά με τον πρόσφατο ξυλοδαρμό του σταθμάρχη από τους δύο ανηλίκους στο μετρό, περισσότερη έκπληξη από το ίδιο το περιστατικό προκαλεί η έκπληξη της κοινής γνώμης με αυτό. Eχει έρθει η ώρα να απαγκιστρωθούμε από ρομαντικές μυθολογίες και να σταματήσουμε να πέφτουμε από τα σύννεφα με τα προφανή.
Η άρνηση μεγάλης μερίδας του κόσμου να αντιμετωπίσει τους ανηλίκους ως πραγματικούς ανθρώπους συνεπάγεται την ελευθερία των ανηλίκων να δρουν ως μη πραγματικοί, λες και οι πράξεις τους δεν συμβαίνουν εκεί όπου συμβαίνουν οι πράξεις των υπολοίπων, λες και δεν συνδιαμορφώνουν τον κόσμο με τις επιπτώσεις τους.
Από το κοινό, αλλά καθόλου αμελητέο, bullying του διπλανού σχολείου μέχρι τα στυγερά εγκλήματα ανηλίκων που παρακολουθούμε ανά διαστήματα στην Ελλάδα, η ζωή μάς στέλνει ένα σαφές μήνυμα που αρνούμαστε να λάβουμε: η ανηλικότητα δεν είναι τεκμήριο ηθικής ανωτερότητας. Η νομική αντιμετώπιση των ανηλίκων, που εύλογα είναι διαφορετική κι επιεικέστερη από εκείνη των ενηλίκων, δεν σημαίνει πως από τους πρώτους απουσιάζει η κτηνώδης πλευρά και η δυνατότητα έκφρασής της.
Ενας βασικός λόγος ύπαρξης ανθρώπων 15 και 17 ετών ικανών να ξυλοκοπήσουν εν ψυχρώ έναν άλλον άνθρωπο συνδέεται ευθέως με το προβληματικό εφηβικό βίωμα στη σύγχρονη Ελλάδα.
Οι προοπτικές ενός προσεχώς ενηλίκου είναι ζοφερές, κι αυτό δεν αποτελεί μυστικό. Κανένας ανήλικος δεν είναι τόσο χαζός ώστε να πιστεύει ότι αξίζει να είναι καλός, ηθικός και χρήσιμος εφόσον στον ορίζοντα δεν διαφαίνεται κάποιο όφελος από μια τέτοια στάση. Παράλληλα, ακριβώς επειδή οι προοπτικές των εφήβων δεν εμπνέουν αισιοδοξία, οι γονείς αλλά και άλλοι ενήλικοι στη ζωή τους επιχειρούν, κυρίως ασυνείδητα, να αναπληρώσουν αυτό το κενό με την καλλιέργεια μιας απεριόριστης ελευθερίας δράσης, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της υπέρμετρης επιείκειας και των χαμηλών προδιαγραφών. Οι γεμάτες θράσος δηλώσεις της μητέρας των δραστών, η οποία πέραν της απόπειράς της να ενοχοποιήσει το θύμα, προέκρινε τα πτυχία αγγλικών των παιδιών της ως πειστήρια της ποιότητάς τους, είναι ενδεικτικές. Τα παιδιά της αποκλείεται να έσφαλαν, γιατί κάτι τέτοιο δεν χωράει στο αφήγημα της εξιδανίκευσής τους. Εφόσον πληρούν τα «κουτάκια» της ήσσονος προσπάθειας, δεν μπορεί παρά να είναι αθώα!
Πράξεις χωρίς συνέπειες
Στην πραγματικότητα, η δράση των νεαρών στο μετρό δεν έχει τόση σχέση με την εξοικείωσή τους με τη βία όση με την εξοικείωσή τους με τη γενική ατιμωρησία.
Οι πράξεις χωρίς συνέπειες είναι παρακολούθημα της ζωής χωρίς προοπτική. Οποιος μαθαίνει να μην αναμένει το σπουδαίο εκπαιδεύεται εμμέσως στο να μην προβλέπει το φρικτό. Από εδώ προκύπτουν το ανενδοίαστο της πράξης, η αναισθησία, και η ανυπαρξία πρόνοιας για όσα θα επακολουθούσαν και για τους θύτες και για το θύμα. Το να επιτίθεσαι με μανία σε κάποιον που δεν σου έχει κάνει τίποτα, εκτός από ευκολία στη βία και απουσία ενσυναίσθησης, προϋποθέτει και έλλειψη στοιχειώδους επίγνωσης του μέτρου. Αδυναμία υπολογισμού αιτίου – αιτιατού. Αν λάβουμε υπόψη δε ότι η ιδιότητα του θύματος ως σταθμάρχη πιθανότητα ερμηνεύτηκε ως εξουσιαστική ιδιότητα, δηλαδή ως η μοναδική δύναμη που θέτει όριο στο παράλογο κεκτημένο της απεριόριστης ελευθερίας, μπορούμε να κατανοήσουμε το μένος των δραστών. Τη στιγμή της επίθεσης δεν έβλεπαν μπροστά τους άνθρωπο, αλλά την άβολη πραγματικότητα που διαψεύδει την κακομαθημένη μαλθακότητά τους. Η αντίδρασή τους ήταν ζωώδης, δηλαδή χωρίς συνείδηση.
Πολιτικώς νομιμοποιημένη βία
Φυσικά, το περιστατικό έχει και μια σαφή πολιτική διάσταση. Η μακροχρόνια νομιμοποίηση της βίας στην Ελλάδα, ο ιδεολογικός καθαγιασμός της και η σχεδόν λογοτεχνικού οίστρου συνύφανσή της με τη νεότητα, στα μάτια πολλών την έχουν καταστήσει ιδεώδη. Ή έστω αναγκαία, δίκαιη και συγγνωστή.
Ζούμε σε μια χώρα όπου η αντικοινωνικότητα και το μίσος εμπεδώνονται συχνά ως θεμιτή επαναστατικότητα, και ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι μέσα από την απόδοσή τους στους νέους. Η θεοποίηση των νέων, που έχει προηγηθεί, εξωραΐζει αυτόματα ό,τι κι αν κάνουν, επομένως η κρατούσα κουλτούρα διδάσκει την αποδοχή οποιασδήποτε κουφότητας προέρχεται από αυτούς. Οι νέοι χρησιμεύουν ως το τέλειο πλυντήριο της ανικανότητας των μεγαλυτέρων.
Γονική μέριμνα
Κανένας δεν γεννιέται κακός, όσο δύσκολο κι αν είναι να αναλυθεί λογικά και καλόπιστα μια τόσο τρομακτική συμπεριφορά σε τόσο μικρή ηλικία. Το κακό όμως θα σε βρει όπου και να είσαι, ειδικά αν πιστεύεις ότι αδυνατείς να το πράξεις.
Οσοι γονείς πιστεύουν ότι προστατεύουν τα παιδιά τους υπερασπιζόμενοι τα αίσχη τους, πρέπει να καταλάβουν ότι...
η υπεράσπιση αυτή δεν είναι δώρο στα παιδιά τους, αλλά κάλυψη της δικής τους ανεπάρκειας.
Η σκληρή αγάπη είναι κι αυτή αγάπη. Και ο πολιτισμός, δυσκολότερη κατάκτηση απ’ ό,τι φαίνεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου